Την κατεδάφιση 6.000 αυθαίρετων κτισμάτων μέσα στην επόμενη πενταετία προγραμματίζει η Ειδική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Πρόκειται για περιπτώσεις σε όλες τις περιοχές της χώρας που έχουν κριθεί με αμετάκλητες πράξεις κατεδάφισης. Οι κατεδαφίσεις θα συνδυαστούν με έργα ανάπλασης ή ανάδειξης περιοχών όπου αυτό απαιτείται και όπου προκύψουν μαζικές κατεδαφίσεις αυθαιρέτων. Οι κατεδαφίσεις αυθαιρέτων έχουν τεθεί σε πρώτη προτεραιότητα από την ηγεσία του ΥΠΕΚΑ, καθώς φαίνεται πως έχουν ολοκληρωθεί οι διασταυρώσεις στοιχείων με τη βοήθεια δορυφορικών εικόνων και στη βάση των φακέλων που υποβλήθηκαν από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις.

Πρόσφατα, άλλωστε, ανακοινώθηκε πως θα πραγματοποιηθούν τρεις κατεδαφίσεις στη Μύκονο, ενώ μέσα στις επόμενες μέρες προβλέπεται να ολοκληρωθούν οι κατεδαφίσεις στην παραλία Επιτάλιου του Νομού Ηλείας. Πρόβλημα, ωστόσο, δημιουργεί η υποστελέχωση της ΕΥΕΚΑ (σήμερα λειτουργεί με μόνο τρία άτομα) και η δυσκολία εξεύρεσης συνεργείων για τις κατεδαφίσεις, καθώς οι τοπικοί εργολάβοι συνήθως αρνούνται να αναλάβουν τέτοιες εργασίες. Ακόμα ένα πρόβλημα αποτελεί η εξεύρεση χώρου για την ασφαλή εναπόθεση των οικοδομικών αποβλήτων. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, όπως αυτός προκύπτει από την Εκθεση των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2010-2011, προβλέπεται να υλοποιούνται 120 κατεδαφίσεις ανά μήνα ή 1.200 τον χρόνο σε όλη την Ελλάδα. Βασικός στόχος των κατεδαφίσεων είναι «η απελευθέρωση ζωτικών κοινόχρηστων χώρων» -παραλιών, δασών, εθνικών πάρκων- καθώς και η προστασία του οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου θα κληθεί, με δικά του έξοδα, να αποκαταστήσει τον χώρο του ακινήτου του μετά την κατεδάφιση, ενώ αν χρειαστεί ευρύτερη αποκατάσταση της περιοχής θα χρησιμοποιηθούν πόροι από το Πράσινο Ταμείο.

Δύο πολύ σοβαρά προβλήματα έχουν να αντιμετωπίσουν τώρα όσοι προχώρησαν σε τακτοποίηση. Το σύνολο όσων μπήκαν στη ρύθμιση, παρά το γεγονός ότι έχουν ήδη πληρώσει πάνω από 473.000.000 ευρώ και θα πρέπει να πληρώσουν ακόμα 1,5 δισ. ευρώ σε δόσεις για την αποπληρωμή των προστίμων, συνεχίζουν να θεωρούνται παράνομοι. Δεν είναι νομικά κατοχυρωμένοι άρα είναι και εκτεθειμένοι απέναντι σε οποιαδήποτε αλλαγή του νόμου. Αιτία γι' αυτό αποτελεί το γεγονός ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος δεν προχώρησε ποτέ, ως όφειλε, τη διαδικασία της δεύτερης φάσης. Η δεύτερη φάση, σύμφωνα με το νόμο που ψηφίστηκε πέρυσι το Καλοκαίρι, έπρεπε να ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2011. Για να γίνει αυτό όμως έπρεπε το υπουργείο να προχωρήσει στην έκδοση μιας σειράς εγκυκλίων. Αυτό όμως δεν έγινε ποτέ. Σε αυτή τη β' φάση οι πολίτες και οι μηχανικοί τους έπρεπε να καταθέσουν μια σειρά δικαιολογητικών και μόνο ύστερα κι από αυτόν τον έλεγχο θα ολοκληρωνόταν νομικά η διαδικασία της τακτοποίησης. Ένας στους έξι ιδιοκτήτες που μπήκαν στη ρύθμιση, το έκαναν χωρίς να καταθέσουν ιδιωτικά έγγραφα που να πιστοποιούν το χρόνο ανέγερσης των κτιρίων τους. Το δικαίωμα αυτό τους το έδωσε τροποποίηση του νόμου που έγινε από το υπουργείο Περιβάλλοντος.

Με τον τρόπο αυτό όμως, άνοιγε... παραθυράκι που έδινε το δικαίωμα σε κάποιους να χτίσουν νέα αυθαίρετα και ψευδώς να δηλώσουν ότι τα έχτισαν πριν από τον Ιούλιο του 2011 που είναι ο χρόνος που έθετε ο νόμος. Επιπλέον, πολλοί με ψευδείς δηλώσεις «γέρασαν» τα σπίτια τους προκειμένου να πληρώσουν μικρότερο πρόστιμο αφού προβλέπονται εκπτώσεις με βάση την παλαιότητα του κτιρίου. Όλο αυτό σταμάτησε μετά την παρέμβαση του ΣτΕ τον περασμένο Μάρτιο το οποίο κατέστησε σαφές ότι τακτοποιήσεις πρέπει να γίνονται μόνο με την προσκόμμιση δημοσίων εγγράφων. Αποτέλεσμα αυτού είναι να βρίσκονται στον «αέρα» όσοι δεν κατέθεσαν δημόσια έγγραφα (περίπου 50.000 περιπτώσεις) καθώς δεν υπάρχει κανείς να τους πει αν πρέπει να επιστρέψουν στη διαδικασία και να υποβάλουν εκ νέου έγγραφα ή όχι. Όμως, μέσα σε αυτές τις 50.000 υπάρχουν αρκετοί που έκαναν ψευδείς δηλώσεις και αυτοί τώρα, με βάση το νόμο, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ποινικές κυρώσεις.

Πάντως, οι ρυθμοί της τακτοποίησης παραμένουν χαμηλοί αφού μέχρι τώρα έχουν μπει στη ρύθμιση περίπου 327.000 αιτήσεις, αριθμός που υπολείπεται σημαντικά από τη συντηρητικότερη εκτίμηση για πάνω από 1 εκατ. αυθαίρετα σε όλη τη χώρα. Η προθεσμία υποβολής αιτήσεων για την υπαγωγή στη ρύθμιση των αυθαιρέτων έχει παραταθεί μέχρι και τις 30 Ιουνίου του 2012. Η αντίστοιχη προθεσμία για την υποβολή του τεχνικού φακέλου, για τις υποβαλλόμενες, μετά τις 28 Φεβρουαρίου του 2012 αιτήσεις, έχει παραταθεί μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου του 2012. Δεν θεωρείται απίθανο να αποφασιστεί και νέα παράταση, κάτι που ζητούν αρκετοί φορείς, μεταξύ αυτών και το ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος). Τα μέχρι τώρα εισπραχθέντα έσοδα (παράβολα και εισπραχθέντα πρόστιμα) είναι της τάξεως των 473 εκατ. ευρώ και η εκτίμηση είναι πως αν όλες οι κατατεθειμένες αιτήσεις φθάσουν στο τελικό στάδιο τα συνολικά έσοδα θα είναι της τάξεως των 2 δισ. ευρώ.

Σε συνέχεια της δράσης με την αποτύπωση μέσω δορυφορικών εικόνων των αυθαιρέτων κτισμάτων και κατασκευών στην περιοχή της Μυκόνου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής προχώρησε στην διασταύρωση των σχετικών στοιχείων που προκύπτουν από τις διαθέσιμες αεροφωτογραφίες. Συγκεκριμένα, με τη σύγκριση των εικόνων έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί όλες οι εμφανείς μεταβολές στη δόμηση (ανεγέρσεις νέων κτιρίων, προσθήκες, επεκτάσεις κλ.π), που υλοποιήθηκαν μετά την καταληκτική ημερομηνία της 28ης Ιουλίου 2011 που ορίζει ο Ν. 4014/2011 για την υπαγωγή στη ρύθμιση των αυθαιρέτων. Για όσα από τα εντοπισμένα ακίνητα έχουν καταχωρηθεί δηλώσεις αυθαιρέτων στην βάση δεδομένων του ΤΕΕ, οι εικόνες της πρότερης και μεταγενέστερης κατάστασης συνοδεύονται από όλα τα στοιχεία των σχετικών δηλώσεων που έχουν υποβληθεί για αυτά. Για όσα δεν είναι ενταγμένα στην βάση δεδομένων του ΤΕΕ, οι εικόνες τους, σε συνδυασμό με υπόλοιπα στοιχεία που έχουν στην κατοχή τους οι επιθεωρητές, όπως καταγγελίες, ΖΟΕ Μυκόνου και ούτω καθεξής, θα αποτελέσουν χρήσιμη υποβοηθητική πληροφορία για το έργο των ελεγκτών. Οι θέσεις και των δύο κατηγοριών ακινήτων είναι αποτυπωμένες στην πλατφόρμα του Google Earth, για τον άμεσο εντοπισμό τους. Με βάση όλα τα παραπάνω στοιχεία ξεκινούν από την αρμόδια υπηρεσία, τους ελεγκτές δόμησης και την ειδική υπηρεσία κατεδαφίσεων όλες οι νόμιμες διαδικασίες για την κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών στην περιοχή της Μυκόνου. Ο σχεδιασμός προβλέπει η δράση να προχωρήσει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας με πυκνή αυθαίρετη δόμηση.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε παράνομες τέσσερις διατάξεις του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος με το οποίο τροποποιούνται οι χρήστες των οικοπέδων γύρω από την ευρύτερη περιοχή του εμπορικού κέντρου The Mall, στο Μαρούσι. Ειδικότερα, στο Ε' Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, κατατέθηκε για νομοπαρασκευαστική επεξεργασία σχέδιο διατάγματος για την τροποποίηση των χρήσεων γης των οικοπέδων που βρίσκεται στα οικοδομικά τετράγωνα επί του βασικού οδικού δικτύου και επί σημαντικών οδικών αξόνων του ρυμοτομικού σχεδίου του Δήμου Αμαρουσίου Αττικής. Οι τροποποιήσεις γίνονται σε μια μεγάλη περιοχή του Αμαρουσίου στην οποία περιλαμβάνονται πολλά οικοδομικά τετράγωνα μέσα στα οποία περικλείονται το The Mall, η ΣΕΛΕΤΕ, το διοικητικό κέντρο του ΟΤΕ, το ΟΑΚΑ, η Αττική Οδός και η Λεωφόρος Κηφισίας. Το Ε' Τμήμα του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου  με την υπ' αριθμ. 81/2012 γνωμοδότησή του έκανε νομοτεχνικού χαρακτήρα παρατηρήσεις επί του σχεδίου διατάγματος, ενώ τέσσερις βασικές του διατάξεις τις έκρινε μη νόμιμες.

Πρώτον, οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν παράνομη τη διάταξη εκείνη του σχεδίου διατάγματος που επιτρέπει σε οικοδομικά τετράγωνα επί της οδού Κυπρίων Αγωνιστών, στα οποία ισχύει η χρήση αμιγούς κατοικίας (δηλαδή επιτρέπεται η κατασκευή μόνο κατοικιών), να ανεγείρονται και Πολεοδομικά Κέντρα. Συγκεκριμένα, το διάταγμα επιτρέπει να ανεγείρονται καταστήματα μέχρι 80 τ.μ., γραφεία, εστιατόρια μέχρι 200 τ.μ., αναψυκτήρια μέχρι 80 τ.μ., πολιτιστικά κέντρα κ.λπ.

Δεύτερον, οι δικαστές επισημαίνουν στο υπουργείο ότι «πρέπει να εξετάσει εάν η χρήση γενικής κατοικίας που προτείνεται με το σχέδιο για τα οικοδομικά τετράγωνα με πρόσωπο επί της οδού Κύμης προς την πλευρά του Νέου Ηρακλείου είναι σύμφωνη με τα προβλεπόμενα στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ), καθόσον, σύμφωνα με τα διαγράμματα που απεστάλησαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, στα οικοδομικά αυτά τετράγωνα το ΓΠΣ εμφανίζεται να προβλέπει χρήση αμιγούς κατοικίας, σε περίπτωση δε αντίθεσης επιβάλλεται τροποποίηση της σχετικής ρύθμισης του σχεδίου ώστε να εναρμονισθεί προς το ΓΠΣ».

Τρίτον, αναφέρεται στη γνωμοδότηση του ΣτΕ ότι το σχέδιο διατάγματος προβλέπει πως οι «οχλούσες χρήσεις» (μικροβιοτεχνίες) πρέπει να απομακρυνθούν μέσα σε οκτώ χρόνια από την επίμαχη περιοχή, καθώς απαγορεύονται πλέον. Όμως ή πρέπει να διαγραφεί ή πρέπει να αναμορφωθεί η επόμενη διάταξη που προβλέπει ότι μπορεί οι «οχλούσες χρήσεις» να παραμείνουν και μετά τα οκτώ χρόνια, εάν η άδεια λειτουργίας τους είναι μεγαλύτερης διάρκειας.Σύμφωνα με τους δικαστές, πρέπει να προβλεφθεί ένα εύλογο ανώτατο χρονικό όριο απομάκρυνσής τους, γιατί σε αντίθετη περίπτωση καταργείται η απαγόρευση λειτουργίας των μικροβιοτεχνών.

Τέταρτον, ως προς την περιοχή του The Mall, οι σύμβουλοι Επικρατείας αναφέρουν ότι πρέπει να διατηρηθεί η χρήση που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία (Ν. 3207/2003), δηλαδή χώρος αναψυχής, αθλητισμού, πρασίνου κ.λπ., καθώς το ζήτημα της συνταγματικότητας του επίμαχου νόμου 3207/2003, σύμφωνα με το οποίο ανεγέρθη το επίμαχο εμπορικό κέντρο, εκκρεμεί ενώπιον της Ολομέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου. Μάλιστα, οι δικαστές υπογραμμίζουν ότι στα σχεδιαγράμματα που συνοδεύουν το σχέδιο διατάγματος πρέπει να ξεκαθαριστεί το ζήτημα αυτό με το Mall, καθώς «προδήλως εκ παραδρομής» έχουν μπερδευτεί οι χρήσεις των ακινήτων.