Συνταγματικό «φρένο» στην επιδείνωση των πολεοδομικών συνθηκών σε ήδη βεβαρημένες οικιστικές περιοχές βάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας, κρίνοντας ότι είναι συνταγματικά ανεπίτρεπτα και επομένως ανίσχυρα οποιαδήποτε μέτρα (χωροταξικά - πολεοδομικά) οδηγούν σε περαιτέρω υποβάθμιση. Το ανώτατο δικαστήριο ακύρωσε κατά ένα μέρος την υπουργική απόφαση που τροποποίησε το 2005 το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) του Δήμου Ελευσίνας εντάσσοντας διάφορα παλαιά εργοστάσια (Κρόνος, Ιρις κ.λπ.) σε καθεστώς χρήσης «πολεοδομικού κέντρου», μολονότι στο αρχικό ΓΠΣ προβλεπόταν η δημιουργία χώρων κοινοχρήστων και πρασίνου που είναι απολύτως αναγκαίοι για μια τόσο επιβαρημένη ζώνη όσο αυτή του Θριασίου Πεδίου. Κάνοντας δεκτή σχετική προσφυγή κατοίκων της ευρύτερης ζώνης, το ΣτΕ έκρινε παράνομη τη μεταβολή των χρήσεων και τη μείωση χώρων πρασίνου, κοινόχρηστων και κοινωφελών λειτουργιών. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική πολεοδομική υποβάθμιση των οικιστικών περιοχών του Θριασίου Πεδίου, το δικαστήριο δέχθηκε ότι εν όψει της μεγάλης ανάγκης για εξασφάλιση ελεύθερων χώρων, η υπουργική απόφαση προκαλεί συνταγματικά ανεπίτρεπτη τροποποίηση των πολεοδομικών συνθηκών στην περιοχή. Παράλληλα έκρινε (2877/12) ότι κάθε πολεοδομική αλλαγή οφείλει μόνο να βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης.

Αντίθετα το ΣτΕ απέρριψε τις προσφυγές δύο εταιρειών - ιδιοκτητριών παλαιών εργοστασίων στην ίδια ζώνη, οι οποίες διαμαρτύρονταν, θεωρώντας ότι με τα μέτρα αναμόρφωσης της περιοχής δεσμεύονταν υπέρμετρα οι ιδιοκτησίες τους, ενώ υποχρεώνονταν και σε εισφορά γης. Το δικαστήριο έκρινε συνταγματικό το νομοθετικό πλαίσιο της εισφοράς σε γη για να εξασφαλίζονται ελεύθεροι κ.λπ. χώροι, ενώ δέχθηκε ότι δεν αδρανοποιείται η οικονομική αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, αφού επιτρέπονται κατοικίες, ξενοδοχεία 100 κλινών, εμπορικά καταστήματα (πλην υπεραγορών, πολυκαταστημάτων), γραφεία, τράπεζες, εστιατόρια κ.λπ., με συνέπεια να μη θίγεται ο πυρήνας της συνταγματικής προστασίας της ιδιοκτησίας.Δεκτή έγινε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) η αίτηση ακύρωσης κατοίκων της Ελευσίνας για την τροποποίηση του πολεοδομικού σχεδίου του δήμου τους. Συγκεκριμένα στην απόφαση του ΣτΕ επισημαίνεται ότι με το αρχικό γενικό πολεοδομικό σχέδιο προβλεπόταν ότι στην επίμαχη αυτή περιοχή πολεοδομικής αναμόρφωσης, που περιελάμβανε τα ακίνητα των παλαιών εργοστασίων «Κρόνος» και «Ίρις», επρόκειτο να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου και άλλων κοινόχρηστων και κοινωφελών λειτουργιών. Το ΣτΕ δέχθηκε ότι η τροποποίηση έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των εκτάσεων που προορίζονται για δημιουργία κοινοχρήστων χώρων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συνταγματικά, μη επιτρεπτή επιδείνωση των πολεοδομικών συνθηκών και να είναι ανίσχυρη κατά το μέρος αυτό η υπουργική απόφαση. Το δικαστήριο έλαβε υπόψη του την συνολική πολεοδομική υποβάθμιση των ευρύτερων οικιστικών περιοχών του Θριάσιου και την ανάγκη εξασφάλισης ελεύθερων χώρων.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε γνωμοδότηση για σχέδιο προεδρικού διατάγματος που αφορά ρυθμίσεις για τη δόμηση εκτός σχεδίου πόλης και εκτός ορίων οικισμών στα νησιά πλην Κρήτης και Εύβοιας.Το σχέδιο ΠΔ κρίθηκε από το ΣτΕ συνταγματικό και νόμιμο, με κάποιες επιμέρους παρατηρήσεις. Σημειώνεται ότι το ΠΔ είχε σταλεί για επεξεργασία πριν από τις εκλογές, οπότε με την επιστροφή του στο υπουργείο Περιβάλλοντος, η νέα πολιτική ηγεσία θα αποφασίσει για το εάν θα προωθηθεί για δημοσίευση στο ΦΕΚ, εφόσον συμφωνεί με τις ρυθμίσεις. Ειδικότερα, στις επιμέρους παρατηρήσεις που περιλαμβάνονται -μεταξύ άλλων- στο πρακτικό υπ΄ αριθμόν 105/2012 που εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας, περιλαμβάνεται αυτή που αφορά τον νόμο 4067/2012 κατά το μέρος που εισάγει αδιακρίτως σε όλη τη χώρα τη δυνατότητα κατασκευής υπόσκαφων κτιρίων. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι, ενόψει του άρθρου 24 του Συντάγματος, παρέχεται μεν η δυνατότητα τέτοιων κατασκευών, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι σε κάθε περιοχή οι πολεοδομικές ρυθμίσεις θα επιτρέπουν τη δόμηση υπόσκαφων κτιρίων, αφού προηγηθεί τεκμηριωμένη εκτίμηση του νέου τρόπου δόμησης όσον αφορά τον χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία της περιοχής. Έτσι, κρίνει ότι πρέπει να διαγραφεί ρύθμιση του σχεδίου που επιτρέπει αδιακρίτως την κατασκευή υπόσκαφων στα νησιά μόνο με τη γενική και αόριστη κρίση να εναρμονίζονται με την μορφολογία του εδάφους. Επιπλέον, το Συμβούλιο της Επικρατείας δέχθηκε ότι νομίμως επιτρέπεται η δόμηση τουριστικών εγκαταστάσεων σε ακατοίκητα νησιά, εφόσον προβλέπεται από χωροταξικό σχεδιασμό, αφού αυτό στηρίζεται στο «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό». Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο πρακτικό του Συμβουλίου της Επικρατείας επισημαίνεται ότι πρέπει να διαγραφεί η διάταξη που προβλέπει ότι ο τοπικός χαρακτήρας σχεδιασμού στην περίπτωση αυτή μπορεί να επισπεύδεται από τον οικείο δήμο.

Δέσμη προτάσεων με στόχο τη διευκόλυνση των διαδικασιών ρύθμισης των αυθαίρετων επαγγελματικών εγκαταστάσεων απέστειλε προς τον υπουργό Περιβάλλοντος ο πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος . Οπως επισημαίνει πρόεδρος του ΚΕΕΕ, ο νόμος για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων δεν διευκολύνει την τακτοποίηση των επαγγελματικών εγκαταστάσεων, ενώ αντίθετα περιέχει ευνοϊκές ρυθμίσεις για τη τακτοποίηση των κατοικιών. Οι προτάσεις αποσκοπούν στη βελτίωση του νόμου τόσο για τη διευκόλυνση των διαδικασιών ένταξης στις ρυθμίσεις των επαγγελματικών ακινήτων όσο και για τη σημαντική μείωση των προστίμων, δεδομένης και της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης που μαστίζει την επιχειρηματικότητα στη χώρα μας.

Δικαιώθηκαν, τελικά, μετά από παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη, ιδιοκτήτες ακινήτου στη Σαντορίνη, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν στην ανεξάρτητη αρχή, γιατί η πολεοδομία Θήρας αρνούνταν να τους διαγράψει πρόστιμα για αυθαίρετες εργασίες, παρά τη δικαίωσή τους από τα διοικητικά δικαστήρια. Η υπόθεση, σύμφωνα με την αρχή, ξεκίνησε το 2001, όταν επιβλήθηκαν τα πρόστιμα και οι ενδιαφερόμενοι προσέφυγαν για την ακύρωσή τους. Τελικά, το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά ακύρωσε την απόφαση της επιτροπής αυθαιρέτων της διεύθυνσης Πολεοδομίας, με το σκεπτικό ότι αυτή στηρίχθηκε σε αναιτιολόγητη έκθεση αυτοψίας. Όταν η απόφαση έγινε τελεσίδικη, οι ενδιαφερόμενοι ζήτησαν τη διαγραφή των προστίμων. Η υπηρεσία απάντησε ότι η επιβολή προστίμων στηρίζεται σε νεότερη απόφαση της επιτροπής, για την οποία οι ίδιοι δεν είχαν ενημερωθεί ποτέ σχετικά. Σε αίτημά τους να λάβουν, έστω και καθυστερημένα, γνώση της απόφασης αυτής, τους χορηγήθηκαν αντίγραφα χειρόγραφων καταχωρήσεων από το βιβλίο πρακτικών, στα οποία γινόταν μια σύντομη μνεία της «μη νόμιμης» έκθεσης αυτοψίας. Από τη χειρόγραφη καταχώρηση, απουσίαζαν οι υπογραφές των μελών της επιτροπής και η σφραγίδα της υπηρεσίας. Η νομοθεσία προβλέπει, για την εξέταση των ενστάσεων από την επιτροπή αυθαιρέτων, τη

ν πλήρη ενημέρωση του άμεσα ενδιαφερόμενου για τον χρόνο εκδίκασης της υπόθεσής του. Εάν αυτό το ουσιαστικό στοιχείο της διαδικασίας δεν τηρηθεί, η απόφαση πάσχει από ακυρότητα. Ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε την ανάκληση των καταλόγων που στάλθηκαν στη ΔΟΥ για τη βεβαίωση του ποσού των προστίμων διότι, κατά πρώτον, η μη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων για τη νέα εξέταση της υπόθεσής τους, μετά τη δικαίωσή τους στα δικαστήρια, δεν συνιστά μόνο παραβίαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας με τις διατάξεις περί αυθαιρέτων, αλλά και παραβίαση του δικαιώματός τους για δικαστική προστασία. Δεύτερον, ο καταλογισμός του προστίμου με βάση έκθεση αυτοψίας που έχει κριθεί από το δικαστήριο αναιτιολόγητη- μη νόμιμη, παραβιάζει την τελεσίδικη δικαστική απόφαση που έχει εκδοθεί. Τέλος, λόγω του ότι τα πρακτικά της συνεδρίασης συλλογικού οργάνου, όπως είναι η επιτροπή ενστάσεων, υπηρετούν την αρχή της διαφάνειας και την πληρότητα της αιτιολογίας της απόφασης, δεν υποκαθιστούν όμως την ίδια την απόφαση.