Βαριές ποινές και πρόστιμα για τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, που δεν θα ενταχθούν στις ρυθμίσεις του νέου νόμου για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και για όσους παρανομήσουν από εδώ και πέρα. Επίσης θα καθιερωθεί «μπόνους» για όσους ενταχθούν στις ρυθμίσεις νομιμοποίησης, προκειμένου να κάνουν επισκευές ενεργειακής και στατικής βελτίωσης του ακινήτου τους, με χρηματοδότηση από κονδύλια του ΕΣΠΑ. Μάλιστα το μπόνους θα ισχύσει και σε δημόσια κτήρια με αυθαιρεσίες. Το νέο σχέδιο νόμου για τα αυθαίρετα, έρχεται να καλύψει το νομοθετικό αλλά και το εισπρακτικό κενό από τα πρόστιμα αυθαιρέτων, που προκαλεί η «κατεδάφιση» του προηγούμενου νόμου 4014/2012 για τις τακτοποιήσεις αυθαιρέτων, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας τον έκρινε αντισυνταγματικό.

Το νομοσχέδιο θα προβλέπει εφάπαξ πρόστιμο 500 ευρώ για μικροαυθαιρεσίες και υπερβάσεις δόμησης σε κτήρια με άδεια. Για τις μεγαλύτερες υπερβάσεις, όπως επίσης και για τα παντελώς αυθαίρετα ακίνητα τα πρόστιμα θα κυμανθούν στα επίπεδα του προηγούμενου νόμου, με δυνατότητα όμως εξόφλησης του προστίμου σε βάθος χρόνου πενταετίας και έως 60 δόσεις. Για τα παντελώς αυθαίρετα κτίσματα, τα οποία ανεγέρθηκαν μετά το 1983 το υπουργείο μελετά διαφορετική αντιμετώπιση σύμφωνα με τις επιταγές του ΣτΕ, που δεν εγκρίνει τη νομιμοποίησή τους. Εξετάζεται να ισχύσει εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια, υπό την προϋπόθεση πολεοδόμησης της περιοχής στην οποία βρίσκονται. Τα πρόστιμα και οι ποινές για τους ιδιοκτήτες που θα παραμείνουν εκτός των νέων ρυθμίσεων θα περιγραφούν με ειδική διάταξη στο νέο νομοσχέδιο και αναμένεται να είναι πολλαπλάσια από τα πρόστιμα νομιμοποίησης.

Οσο για το «μπόνους» εργασιών «λίφτινγκ» στα αυθαίρετα, οι πληροφορίες της «Ε» αναφέρουν ότι θα αφορούν ακίνητα προ του 2003 και θα καλύπτουν μέρος της δαπάνης για αμοιβές υπηρεσιών, εργασίες και υλικά για την ενεργειακή αναβάθμιση, καθώς και για τη στατική επάρκεια των υπό νομιμοποίηση ακινήτων. Το οικονομικό μπόνους θα καλύπτει έως το 50% του προβλεπόμενου προστίμου και στην πράξη θα μπορεί να γίνεται συμψηφισμός της οφειλής. Φαίνεται όμως ότι το υπουργείο Οικονομικών δεν αποδέχεται μείωση στα προσδοκώμενα έσοδα από τα πρόστιμα αυθαιρέτων και έτσι το ΥΠΕΚΑ σπεύδει να εντάξει τη δαπάνη για το «λίφτινγκ» στα αυθαίρετα τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων κτηρίων σε προγράμματα του ΕΣΠΑ.

Μέσα στις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να έρθει στη Βουλή το νέο νομοσχέδιο για τα αυθαίρετα, επισήμανε πρόσφατα ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος , λέγοντας πως ο στόχος είναι να τοποθετηθεί το «τελευταίο σύνορο» στην αυθαίρετη δόμηση, προκειμένου να υπάρξει αποτρεπτική και αποτελεσματική καταπολέμηση της στο μέλλον με βασικό εργαλείο την «ταυτότητα κτιρίου». Στην πραγματικότητα όμως βιασύνη του υπουργείου οφείλεται σε τεράστια θέματα που έχουν ανακύψει μετά την απόφαση του ΣτΕ. Τουλάχιστον για τρεις λόγους τρέχουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος να προλάβουν την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για τα αυθαίρετα, πριν το θερινό κλείσιμο της Βουλής. Ο πρώτος λόγος είναι να προλάβουν προτού καθαρογραφεί και δημοσιευθεί η απόφαση του ΣτΕ, η οποία ακυρώνει το νόμο 4014/12 περί τακτοποίησης αυθαιρέτων, ώστε το νέο νομοσχέδιο να καλύψει τους χιλιάδες ιδιοκτήτες που έκαναν χρήση των ρυθμίσεων που «κατεδάφισε» το ΣτΕ. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχει παγώσει τελείως η αγορά ακινήτων, αφού δεν μπορούν να μεταβιβαστούν κτήρια ούτε με μικροπαραβάσεις, αφού αυτές δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν. Και βέβαια, ο τρίτος λόγος είναι για να συνεχιστεί η μεγάλη εισπρακτική επιχείρηση προστίμων αυθαιρέτων.

Ανοίγει ο δρόμος για την ιδιωτική πολεοδόμηση με όπλο την «Τράπεζα Γης», δηλαδή ενός σύγχρονου θεσμού «Αγοράς Δικαιωμάτων Γης και Θάλασσας». Μέσω αυτού θα μπορεί, μεταξύ άλλων, ένας οικοδομικός συνεταιρισμός που έχει προβλήματα (δασικά ή χωροθέτησης) να μεταφέρει συντελεστή δόμησης σε άλλη περιοχή. Ανάλογη διαδικασία θα ακολουθείται και για την ιδιωτική πολεοδόμηση. Σημειώνεται ότι αυτές οι περιοχές υποδοχής ορίζονται ως ζώνες υποδοχής συντελεστή δόμησης μέσω του νέου νόμου. Στα πλαίσια αυτά μετατρέπεται η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ σε one stop shop για οικοδομικούς συνεταιρισμούς και ιδιωτική πολεοδόμηση. Σε αυτή φέρνουμε υπαλλήλους όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Οι διαδικασίες θα γίνονται από την υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ και όχι από τους πολίτες – ιδιώτες. Καθιερώνται μέγιστη προθεσμία έγκρισης τους 6 μήνες. Το σύνολο των διαδικασιών (Τράπεζα Γης, one stop shop) θα γίνονται ηλεκτρονικά, προκειμένου να επιτευχθεί ταχύτητα, διαφάνεια και λογοδοσία. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα θα λειτουργεί αντικειμενικά, χωρίς παρεμβάσεις από πολιτικούς ή υπηρεσιακούς παράγοντες. Η λειτουργία (ποιο δικαιώματα, πού μεταφέρονται, με ποια αξία, με ποια προτεραιότητα) θα διενεργείται ηλεκτρονικά, με βάση προκαθορισμένα κριτήρια χωρίς ανθρώπινη επαφή.

Στο ερώτημα τι είναι η «Τράπεζα Γης» και πώς λειτουργεί η απάντηση είναι η εξής: Πρόκειται για ταμείο δικαιωμάτων ανάπτυξης στο οποίο μεταφέρεται η δυνατότητα κάποιου να κτίσει. Μπορεί, δηλαδή, ένας ιδιοκτήτης ο οποίος έχει επιπλέον συντελεστή δόμησης να τον πουλήσει στην «Τράπεζα Γης» έναντι μιας γνωστής προκαθορισμένης τιμής ή και να αγοράσει δικαιώματα. Μέρος των εσόδων αυτών μπορούν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα για την προστασία κοινόχρηστων χώρων ή την ανάπλαση περιοχών. Μπορούν επίσης με τα χρήματα αυτά να αγοραστούν άλλα δικαιώματα ανάπτυξης προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες, κυρίως των τοπικών κοινωνιών αλλά και της πολιτείας σε περίπτωση που θέλει να προχωρήσει σε εκτεταμένα προγράμματα ανάπλασης αλλά δεν έχει το δικαίωμα να το πράξει. Δεν είναι, όμως, μόνον αυτό. Κάποιος ιδιοκτήτης που έχει ένα οικόπεδο ή ένα κτίριο που δεν θέλει να το αξιοποιήσει, πουλά το δικαίωμα αυτό ή το ανταλλάσσει με άλλο σε άλλη περιοχή. Αλλά μπορεί κι ένας ιδιοκτήτης ο οποίος έκτισε παράνομα ένα ακίνητο ή μέρος αυτού να το νομιμοποιήσει αγοράζοντας δικαιώματα από την «Τράπεζα Γης». Με τον τρόπο αυτό μπορούν να νομιμοποιηθούν χιλιάδες αυθαιρεσίες σε κτίρια, ενώ η μεγάλη παρέμβαση που κάνει ο νέος θεσμός αφορά τους αναξιοποίητους οικοδομικούς συνεταιρισμούς οι οποίοι δεν μπορούν να κτιστούν επειδή αντιμετωπίζουν κυρίως πρόβλημα με δασικές εκτάσεις που κατέχουν. Οι κερδισμένοι από τη μεγάλη αυτή πολεοδομική μεταρρύθμιση είναι πολλοί και τα επόμενα χρόνια αναμένεται να φανεί η σημασία του θεσμού. Οι πρώτοι μεγάλοι ωφελημένοι είναι οι ιδιοκτήτες οικοπέδων τα οποία βρίσκονται σε δάση ή δασικές εκτάσεις και δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Με την Τράπεζα Γης οι συνεταιρισμοί αυτοί θα εξασφαλίζουν συντελεστή δόμησης για το σύνολο του γηπέδου, τον οποίο συντελεστή θα μπορούν να μεταφέρουν σε άλλη περιοχή ή ακόμη να αποζημιωθούν για τον επιπλέον συντελεστή πωλώντας το σε άλλες εταιρείες ανάπτυξης ή δήμους. Με τη σειρά τους οι δήμοι μπορούν να τον αξιοποιήσουν για άλλες αναπτύξεις ή για κοινόχρηστους χώρους. Οι ζώνες υποδοχής συντελεστή που θα δημιουργηθούν σε κάθε δήμο θα οδηγήσουν στην υλοποίηση σημαντικών αστικών αναπλάσεων, καθώς τα δικαιώματα γης θα τιτλοποιούνται και οι κάτοχοί τους θα μπορούν να μοχλεύουν τον δανεισμό τους.