Με τον αριθμό 4178/2013 τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος νόμος για τα αυθαίρετα, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 8 Αυγούστου (ΦΕΚ 174Α’), αλλά το υπουργείο Περιβάλλοντος αναμένεται να είναι έτοιμο να δεχθεί τις πρώτες δηλώσεις αυθαιρέτων από τις αρχές Σεπτεμβρίου, καθώς αιφνιδιάστηκε από την εσπευσμένη δημοσίευση, βρέθηκε απροετοίμαστο σε σχέση με τις περίπου 10 υπουργικές αποφάσεις που απαιτούνται για την ενεργοποίηση του νόμου, ενώ δεν είναι έτοιμη ούτε η ηλεκτρονική πλατφόρμα υποδοχής δηλώσεων που λειτουργεί με ευθύνη του Τεχνικού Επιμελητηρίου, που χρειάζεται να ενημερωθεί με τα νέα δεδομένα. Ετσι, δεν είναι ξεκάθαρο το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των κινήτρων και υποβολής των δηλώσεων. Με τις νέες ρυθμίσεις οι δηλώσεις πρέπει να υποβληθούν μέσα σε 18 μήνες από την ισχύ του νόμου, αλλά είναι άγνωστο αν η τερματική ημερομηνία θα είναι η 7η Φεβρουαρίου 2015. Προβλέπεται επίσης ότι όσοι υποβάλουν δηλώσεις μέσα στο πρώτο εξάμηνο θα έχουν ως πριμ το δικαίωμα να αποπληρώσουν την οφειλή τους σε 102 μήνες, δηλαδή σε 8,5 χρόνια. Ο χρόνος εξόφλησης μειώνεται στους 84 μήνες για δηλώσεις που θα υποβληθούν το δεύτερο εξάμηνο εφαρμογής του νόμου και κατεβαίνει στους 60 για όσους επιλέξουν το τελευταίο εξάμηνο.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) ακύρωσε άδεια κατεδάφισης παλιάς οικοδομής σε παραδοσιακό νησιώτικο οικισμό καθώς και την οικοδομική άδεια για ανέγερση νέας διώροφης κατοικίας στη θέση της. Οι ιδιοκτήτες είχαν ζητήσει τις σχετικές άδειες και το Συμβούλιο Χωροταξίας Οικισμού Περιβάλλοντος (ΣΧΟΠ) Κυκλάδων δεν ενέκρινε αρχικά την κατεδάφιση επειδή το παλαιό κτίσμα παρουσίαζε ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία και έκρινε ότι έπρεπε να ανακατασκευαστεί και να ενσωματωθεί στη νέα μελέτη των ιδιοκτητών. Αργότερα, ύστερα από άλλη μελέτη, ενέκρινε τις δυο άδειες, τις οποίες προσέβαλε στο ΣτΕ ιδιοκτήτης γειτονικού ακινήτου υποστηρίζοντας ότι οδηγούν σε ανέγερση κτίσματος μεγαλύτερου σε διαστάσεις και ύψος, περιορίζοντας τη θέα και αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία του οικισμού. Το ΣτΕ έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης και έκρινε πλημμελείς τις κρίσεις του ΣΧΟΠ Κυκλάδων. Το δικαστήριο αναφέρει ότι σε περίπτωση ανακατασκευής οικοδομής ή κατασκευής νέας οικοδομής σε ακίνητο όπου προϋπήρχε κτίσμα το οποίο κατεδαφίστηκε σε παραδοσιακό οικισμό, η νεότερη οικοδομή εντάσσεται στον παραδοσιακό οικισμό ως μέρος ενός συνόλου, τόσο ως προς τον όγκο όσο και ως προς το ύψος, ώστε να μην διαταράσσεται η σχέση της με τα γειτονικά ακίνητα λαμβάνοντας υπόψη τη στάθμη του φυσικού εδάφους, αλλά και τη συνολική φυσιογνωμία του παραδοσιακού οικισμού, δεδομένου ότι συχνά οι οικισμοί των Κυκλάδων (το ακίνητο βρίσκεται στην Τήνο) έχουν αμφιθεατρική διάταξη. Η κρίση του ΣΧΟΠ Κυκλάδων είναι πλημμελής, σύμφωνα με το ΣτΕ, επειδή δεν εξέφερε ειδική αιτιολογία για την ανάγκη κατεδάφισης και ανέγερσης νέας οικοδομής σε σχέση με τα όμορα ακίνητα, αφού υπήρχε διαφορά σημαντική σε όγκο και ύψος και είχε εντονότερη υποχρέωση να εκφέρει ειδική αιτιολογία λόγω και της αρχικής του αρνητικής γνωμοδότησης. Η υπόθεση παραπέμπεται προς νέα νόμιμη κρίση στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες.

Το δρόμο για την κατεδάφιση αυθαιρέτων που βρίσκονται σε ιδιωτικό δάσος, δασική ή αναδασωτέα έκταση δείχνει απόφαση του ΣτΕ που διατάσσει το γκρέμισμα μικρού κτίσματος που είχε ανεγερθεί πριν 20 χρόνια, μετά από «παράνομη εκχέρσωση». Το Ανώτατο Δικαστήριο μάλιστα απορρίπτει τους ισχυρισμούς περί «έκτασης με εποικιστικό χαρακτήρα», αφήνοντας αιχμές ακόμα και για αντισυνταγματικότητα σχετικών διατάξεων. Ιδιαίτερη αξία έχει το γεγονός ότι ανατρέπεται αντίθετη απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου που είχε «μπλοκάρει» την κατεδάφιση αυθαίρετου κτίσματος 9 επί 7,5 μ. σε ιδιωτική έκταση που είχε κηρυχθεί αναδασωτέα στα Μεσόγεια και δικαιώνει την διαταγή που είχε εκδώσει ο περιφερειάρχης, διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για αυθαίρετη κατασκευή. Στην απόφαση «μπούσουλα» του Ε΄ Τμήματος ΣτΕ τονίζεται ότι προϋπόθεση για τη νομιμότητα μιας διαταγής κατεδάφισης αυθαίρετου κτίσματος είναι μεταξύ άλλων η διαπίστωση ότι έχει ανεγερθεί μέσα σε δάσος ή δασική ή αναδασωτέα έκταση. Η σχετική κρίση των αρμοδίων οργάνων της πολιτείας πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη, λόγω των συνεπειών της, ενώ πριν από την έκδοση της απόφασης για κατεδάφιση πρέπει πάντοτε να καλείται ο φερόμενος ως ιδιοκτήτης της οικοδομής προκειμένου να εκθέσει τις απόψεις του, ενώ, σε περίπτωση που δεν του δοθεί δυνατότητα για προηγούμενη ακρόαση και παροχή εξηγήσεων, η απόφαση για κατεδάφιση μπορεί να ακυρωθεί διά της δικαστικής οδού. Στη δικαστική απόφαση επισημαίνεται ότι ο ιδιοκτήτης της επίμαχης έκτασης προχώρησε πριν από 20 περίπου χρόνια στην εκχέρσωση περίπου 115 τ.μ. ιδιωτικού δάσους χαλεπίου πεύκης για να ανεγείρει το αυθαίρετο κτίσμα.

Μπορεί από από χθες να είναι σε ισχύ ο νέος νόμος για την αυθαίρετη δόμηση, καθώς δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αλλά για να ξεκινήσει η υποβολή δηλώσεων με βάση τις νέες ρυθμίσεις, αλλά και για να επωφεληθούν των νέων ρυθμίσεων όσοι έχουν ήδη ενταχθεί στον πρέπει πρώτα να προηγηθεί η έναρξη λειτουργίας του ηλεκτρονικού συστήματος του ΤΕΕ, που τοποθετείται χρονικά τον Σεπτέμβριο. Τα χρονοδιαγράμματα του νέου νόμου για τα αυθαίρετα, με δεδομένο ότι η ημερομηνία δημοσίευσης του Ν. 4178/13 είναι η 8η Αυγούστου, η ισχύς του (18 μήνες) παύει τον Φεβρουάριο του 2015. Αντίστοιχα, δικαίωμα αποπληρωμής του προστίμου σε 8,5 έτη (102 μηναίες δόσεις) έχουν όσοι δηλώσουν το αυθαίρετό τους μέχρι τις 8 Φεβρουαρίου 2014. Σε άμεση ισχύ τίθενται μόνο οι διατάξεις του νέου νόμου που αφορούν σε αλλαγές στον οικοδομικό κανονισμό, στη συγκρότηση των συμβουλίων αρχιτεκτονικής και στην επανασύσταση της ναοδομίας.