Για κάθε κατηγορία αυθαιρέτου που δεν μπορεί να υπαχθεί στον νέο σχέδιο νόμου περί αυθαίρετης δόμησης υπάρχει και κάποια εξαίρεση. Γι' αυτό τον λόγο μπορεί γενικά να μην μπορούν να νομιμοποιηθούν αυθαίρετα σε δάση, αιγιαλό, αρχαιολογικούς χώρους κ.α., υπάρχουν όμως και «παραθυράκια». Έτσι δεν υπάγονται στον νόμο αυθαίρετες κατασκευές και χρήσεις:

* στον αιγιαλό και στον παλαιό αιγιαλό. Εξαιρούνται όμως οι περιπτώσεις για τις οποίες υφίστανται νομίμως εμπράγματα δικαιώματα πολιτών που προϋφίστανται της σχετικής οριοθέτησης του παλαιού αιγιαλού καθώς και οι περιπτώσεις όπου εκκρεμεί δικαστική απόφαση για την εξαίρεση των κτισμάτων σύμφωνα με τη σχετική χάραξη.

* σε αρχαιολογικό χώρο Ζώνης Α, εξαιρουμένων των αυθαιρέτων κατασκευών που πραγματοποιήθηκαν πριν την κήρυξη της αρχαιολογικής ζώνης.

* που υπερβαίνουν το ύψος της κορυφογραμμής. Εξαιρούνται αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετες αλλαγές χρήσεις σε κτίρια που έχουν κατασκευαστεί προ της 31.12.2003, ημερομηνία δημοσίευσης του ν. 3212/2003 για τις άδειες δόμησης, την αυθαίρετη δόμηση κτλ.

Επίσης, κατά παρέκκλιση των διατάξεων του νέου σχεδίου νόμου, μπορούν να τακτοποιηθούν αυθαίρετες κατασκευές πρώτης κατοικίας σε δημόσια ακίνητα αρμοδιότητας της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου για τις οποίες έχει υποβληθεί αίτηση εξαγοράς.

Κατά παρέκκλιση μπορούν να τακτοποιηθούν ακόμη αυθαίρετες κατασκευές σε κοινόχρηστους χώρους, και αυθαίρετες εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες σε μονάδες ιχθυοκαλλιεργειών (για δύο έτη).

Αυθαίρετα κτίσματα σε ιστορικό τόπο, ιστορικό διατηρητέο οικισμό, περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, ρέμα, κρίσιμη παράκτια ζώνη και προστατευόμενη περιοχή δεν μπορούν να τακτοποιηθούν. Ωστόσο εξαιρούνται αυθαίρετα τα οποία κατασκευάστηκαν σε εποχή που δεν απαγορεύονταν οι οικοδομικές εργασίες.

Μάλιστα, κατά παρέκκλιση των οριζόμενων στις νέες ρυθμίσεις, είναι δυνατό να υπαχθούν σε αυτές αυθαίρετα τα οποία μπορεί να βρίσκονται σε δάση, προστατευόμενες περιοχές, ζώνη παραλίας, αιγιαλό, αρχαιολογικό χώρο κτλ. αρκεί να ανήκουν στο Δημόσιο. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, τακτοποιούνται χωρίς την καταβολή παραβόλου και προστίμου αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσεις σε κτίρια και εγκαταστάσεις: - ιδιοκτησίας του Δημοσίου (υποδομές δικαιοσύνης, σχολεία κτλ.) - που χρησιμοποιούνται ως θρησκευτικοί ή λατρευτικοί χώροι των αναγνωρισμένων θρησκειών και δογμάτων. Μπορούν επίσης να νομιμοποιηθούν οι κεντρικοί Ιεροί Ναοί των Ιερών Ησυχαστηρίων και των Ιερών Μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος. - ιδιοκτησίας των δήμων που στεγάζουν προνοιακές δομές - της ΓΓ Αθλητισμού και των ΝΠΔΔ που εποπτεύονται από αυτήν. Κατά παρέκκλιση μπορούν επίσης να νομιμοποιηθούν κατασκευές και εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε υφιστάμενα χιονοδρομικά κέντρα καθώς και σε περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί από το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ως αναπτυγμένοι πυρήνες μαζικού τουρισμού, εντός ευρύτερων αναπτυσσόμενων περιοχών με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού.

Με το άρθρο 53 του σχεδίου νόμου για τα αυθαίρετα συστήνεται και πάλι Υπηρεσία Δόμησης στην Εκκλησία της Ελλάδας. Να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Οκτώβριο η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ υπέγραψε απόφαση με την οποία αποδέχθηκε γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους σύμφωνα με την οποία οι οικοδομικές άδειες για ανέγερση ή επισκευή μητροπολιτικών μεγάρων, μονών, ιερών ναών και των κτισμάτων που τα συνοδεύουν θα εκδίδονται από τις πολεοδομικές υπηρεσίες και θα ελέγχονται από τα αρμόδια όργανα του κράτους. Ωστόσο, με νέα ρύθμιση η οποία περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου για τα αυθαίρετα, συστήνεται στην Εκκλησία της Ελλάδας Υπηρεσία Δόμησης η οποία θα ασκεί τις αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Δόμησης του ν. 4030/11 περί νέου τρόπου έκδοσης αδειών δόμησης και ελέγχου κατασκευών. Έτσι θα μπορεί να εκδίδει άδεια δόμησης για Μητροπολιτικά μέγαρα, ιερές μονές και Ιερούς ναούς, εφόσον ανήκουν σε εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα και τα προσκτίσματά τους. Η Υπηρεσία Δόμησης της Εκκλησία θα εποπτεύεται από το ΥΠΕΚΑ.

Με 102 δόσεις η πληρωμή των δόσεων για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Το σχέδιο νόμου που παρουσίασε σήμερα σε δημοσιογράφους ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος , περιλαμβάνει διευκολύνσεις και εκπτώσεις στην αποπληρωμή των προστίμων. Ειδικότερα, όποιος υπαχθεί (ημέρα υπαγωγής νοείται η ημερομηνία καταβολής του σχετικού παραβόλου) στον νέο νόμο:

- το πρώτο εξάμηνο από τη δημοσίευση του νόμου, το πρόστιμο καταβάλλεται εντός προθεσμίας 102 μηνών (ή 17 εξαμήνων).

- το δεύτερο εξάμηνο από τη δημοσίευση του νόμου, το πρόστιμο θα πρέπει να καταβληθεί εντός 84 μηνών (ή 14 εξαμήνων).

- το τρίτο εξάμηνο από τη δημοσίευση του νόμου το πρόστιμο καταβάλλεται εντός 60 μηνών (ή 10 εξαμήνων).

Σε κάθε περίπτωση η ελάχιστη μηνιαία δόση ορίζεται στα 50 ευρώ και η ελάχιστη εξαμηνιαία στα 300 ευρώ. Σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής, μέσα στο πρώτο εξάμηνο, παρέχεται έκπτωση 20% επί του συνολικού προστίμου. Εάν καταβληθεί το 30% του προστίμου μέσα στο πρώτο εξάμηνο, η έκπτωση περιορίζεται στο 10% του προστίμου.

Στις ειδικές ομάδες του πληθυσμού (άτομα με αναπηρία, παλιννοστούντες ομογενείς, πολύτεκνοι, τρίτεκνοι κ.ά.), για τις οποίες είχε προβλεφθεί μείωση του ειδικού προστίμου ως και 85%, προστίθενται και οι μακροχρόνια άνεργοι. Γι' αυτούς προβλέπεται έκπτωση 30% του προστίμου της τακτοποίησης του αυθαιρέτου (και όχι 50% όπως αρχικά προβλεπόταν) εφόσον πρόκειται για κύρια κατοικία.

Όσοι είχαν ήδη κάνει χρήση των διατάξεων του 4014/11 (νόμος Παπακωνσταντίνου για τα αυθαίρετα) και έχουν καταβάλει ένα μέρος του ειδικού προστίμου θα μπορούν να υπαχθούν στον νέο νόμο με συμψηφισμό των καταβληθέντων ποσών. Οι λεπτομέρειες θα εξειδικευτούν με υπουργική απόφαση. Σε περίπτωση όμως που, μετά τον υπολογισμό του προστίμου με τον νέο νόμο, προκύψει ότι τα ήδη καταβληθέντα ποσά υπερβαίνουν το ποσό του προστίμου, αυτά δεν θα επιστρέφονται.

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, τα αυθαίρετα που θα τακτοποιηθούν δεν οφείλουν αναδρομικά βεβαιωμένες ασφαλιστικές εισφορές (ΙΚΑ κτλ.), φόρο και οποιαδήποτε μορφής πρόστιμα και τέλη, όπως τέλος ακίνητης περιουσίας, καθαριότητας, φωτισμού κτλ. Για κατοικίες, κατά τον υπολογισμό της αξίας προκειμένου να επιβληθεί οποιοσδήποτε φόρος (μεταβίβασης, κληρονομιάς, ακίνητης περιουσίας, ΤΑΠ, προσδιορισμό τεκμηρίου διαβίωσης), εφαρμόζεται μειωτικός συντελεστής 50% για όλους τους χώρους τόσο σε υπόγεια όσο και σε εσωτερικούς εξώστες και σοφίτες.

Για τις μεγάλες πολεοδομικές παραβάσεις (αυθαίρετες κατασκευές χωρίς άδεια ή με υπέρβαση συντελεστή δόμησης άνω του 40% ή επιτρεπόμενου ύψους άνω του 20%) αναστέλλεται για 30 χρόνια η επιβολή κυρώσεων μετά την υπαγωγή στον νέο νόμο και την καταβολή παραβόλου και προστίμου. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα αυθαίρετα μπορεί να τακτοποιηθούν δια παντός και να εξαιρεθούν οριστικά από την κατεδάφιση υπό τις εξής προϋποθέσεις:

* Μετά το τέλος του 2014 και την καταγραφή των αυθαίρετων κατασκευών με απόφαση του αρμόδιου υπουργού Περιβάλλοντος θα επιλεγούν οι περιοχές που θα πολεοδομηθούν. Σε κάθε περίπτωση αυτός ο πολεοδομικός σχεδιασμός θα πρέπει να ολοκληρωθεί εντός πέντε ετών από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης.

* Σε όλα τα αυθαίρετα με μεγάλες παραβάσεις θα πραγματοποιείται εντός 7 ετών (αντί για 10 χρόνια που προβλεπόταν στην πρώτη μορφή του σχεδίου νόμου) από τη δημοσίευση του νόμου έλεγχος των υποβαλλόμενων στοιχείων από ελεγκτή δόμησης κατόπιν υποβολής αίτησης στην αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης από τον ενδιαφερόμενο. Από τον ελεγκτή θα εκδίδεται πόρισμα και η υπηρεσία θα εκδίδει πράξη ολοκλήρωσης του ελέγχου. Οι λεπτομέρειες θα εξειδικευθούν με υπουργική απόφαση.

* Εντός επταετίας θα πρέπει να ανταλλάσσεται ή να εξαγοράζεται, μέσω της ηλεκτρονικής διαδικασίας της Τράπεζας Γης, συντελεστής δόμησης ίσος με την υπέρβαση δόμησης που έχει πραγματοποιηθεί. Αυθαίρετες μικρές παραβάσεις, ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών, εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης με την καταβολή παραβόλου 500 ευρώ και χωρίς την καταβολή ειδικού προστίμου. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται φούρνοι σε ακάλυπτο χώρο, προσθήκη εξωτερικής μόνωσης, υπέρβαση ως 10% των διαστάσεων εξώστη, υπέρβαση της μάντρας ως ένα μέτρο κτλ. Ωστόσο προστέθηκε και μια ακόμη αυθαιρεσία, ίσως όχι και τόσο μικρή, όπως είναι η υπέρβαση ύψους των επαγγελματικών, βιομηχανικών, βιοτεχνικών και αγροτικών αποθηκών έως 20% του ύψους που προβλέπεται από την οικοδομική άδεια.

Για τις μικρές αυθαιρεσίες δεν θα υπάρχει καταληκτική ημερομηνία υπαγωγής. Στις μεσαίες παραβάσεις αναστέλλεται για 30 χρόνια η επιβολή κυρώσεων, μετά την καταβολή παραβόλου και προστίμου, σε αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσεις, εφόσον η υπέρβαση συντελεστή δόμησης και κάλυψης δεν ξεπερνά το 40% και ύψους το 20%. Στα ποσοστά αυτά συνυπολογίζονται όλα τα αυθαίρετα κτίσματα επί του ακινήτου, καθώς και τυχόν αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσης που έχουν τακτοποιηθεί με τους προηγούμενους νόμους για τα αυθαίρετα (3775/2009, 3843/2010 και 4014/2011). Οι κατασκευές αυτές εξαιρούνται της κατεδάφισης οριστικά μετά τη συμπλήρωση της ταυτότητας του κτιρίου.

Με τις νέες διατάξεις δίνεται ακόμη η δυνατότητα υπαγωγής υπερβάσεων δόμησης, κάλυψης και ύψους, μέχρι ποσοστού 20% των επιτρεπομένων κατασκευών σε κτίριο για το οποίο εκδόθηκε νόμιμη άδεια και οι εργασίες αποπεράτωσης ολοκληρώθηκαν στο σύνολό τους μετά την 28.07.2011 υπό την προϋπόθεση ότι μέρος των εργασιών εργασίες κατασκευής του φέροντος οργανισμού πραγματοποιήθηκαν προ της 28.07.2011. Να σημειωθεί ότι οι διατάξεις του νόμου εφαρμόζονται σε ακίνητα που έχουν ανεγερθεί έως τις 28-7-2011

Αυθαίρετες κατασκευές σε κατοικίες, οι οποίες υφίστανται προ του έτους 1975, εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης με την καταβολή παραβόλου 500 ευρώ και χωρίς την καταβολή ενιαίου ειδικού προστίμου. Αυθαίρετες κατασκευές που υφίστανται προ της 1ης Ιανουαρίου 1983 εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης με την καταβολή του παραβόλου και του ενιαίου ειδικού προστίμου. Απαιτείται αποτύπωση της κάτοψης της ιδιοκτησίας. Σε αυτή την κατηγορία δεν μπορούν να υπαχθούν ακίνητα στα οποία υπάρχουν άλλες αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν ή εγκαταστάθηκαν μεταγενέστερα του 1983.

Σήμερα παρουσιάζει ο αναπληρωτής υπουργός ΠΕΚΑ, τις βασικές προβλέψεις και διατάξεις του σχεδίου νόμου «Αντιμετώπιση αυθαίρετης δόμησης και περιβαλλοντικό ισοζύγιο», πριν κατατεθεί στη Βουλή προς συζήτηση. Όπως προβλέπει το σχέδιο νόμου, που θα δοθεί στη δημοσιότητα σε λίγη ώρα, τα αυθαίρετα διαχωρίζονται σε κατηγορίες, όσα έχουν μικροαυθαιρεσίες αλλά διαθέτουν οικοδομική άδεια, όσα έχουν μεσαίες αυθαιρεσίες, παραβίαση μέχρι 40% στην κάλυψη και τη δόμηση και μέχρι 20% στο ύψος. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι κλειστοί ημιυπαίθριοι, οι πιλοτές και τα υπόγεια που άλλαξαν χρήση και δεν υπάρχει καθόλου οικοδομική άδεια. Σε άλλη κατηγορία εντάσσονται τα κτίσματα με μεγαλύτερες παραβάσεις και δεν διαθέτουν οικοδομική άδεια. Βάσει των ρυθμίσεων, οι οποίες αναμένεται να ανακοινωθούν προβλέπονται ειδικές ρυθμίσεις για τρεις γενιές αυθαιρέτων, βάσει της χρονολογίας που ανεγέρθηκαν. Ταυτόχρονα, εξαιρούνται από την κατεδάφιση όλες οι αυθαίρετες κατοικίες που χτίστηκαν πριν από το 1975 με την πληρωμή παραβόλου ύψους 500 ευρώ ανεξαρτήτως εάν έχουν άδεια ή όχι, ή διαθέτουν άδεια που έχει χαθεί και είχε εκδοθεί πολύ παλαιά από την αστυνομία ή προέδρους κοινοτήτων κ.λπ. Το θέμα αφορά πολλά ακίνητα που βρίσκονται στην επαρχία και για τα οποία έχουν χαθεί τα αρχεία.