Σχέδια αναπλάσεων, αλλαγές χρήσεων γης, προώθηση της επιχειρηματικότητας και μείωση της παραβατικότητας στο κέντρο της Αθήνας αποτελούν μερικά από τα δεκάδες μέτρα που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ), της κοινής υπουργικής απόφασης (ΚΥΑ), που στόχο έχει την αναβάθμιση της πρωτεύουσας.

Περιοχές όπως το Εμπορικό Τρίγωνο - Κουμουνδούρου - Ψυρρή, Πλατεία Βάθης - Μεταξουργείο - Κεραμεικός, Μουσείο - Πανεπιστημίου, Πλατεία Βικτωρίας - Πλατεία Αττικής - Άγιος Παύλος θα απολαμβάνουν στο μέλλον μια σειρά φορολογικών κινήτρων για επιχειρηματίες, ελεύθερους επαγγελματίες και ιδιώτες που επιστρέφουν στο κέντρο της πόλης. Το ΣΟΑΠ αποτελεί ένα σύνθετο πρόγραμμα δράσεων, δεσμεύοντας μια σειρά υπηρεσιών ως προς τις απαραίτητες ενέργειες υλοποίησής του. Προσεγγίζει ολοκληρωμένα την ανάπτυξη της πόλης και προβλέπει, πέραν των πολεοδομικών παρεμβάσεων, δράσεις οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, ενώ οι παρεμβάσεις θα χρηματοδοτηθούν από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους και θα έχουν ορίζοντα υλοποίησης έως το 2021.

Στις περιβαλλοντικές προεκτάσεις, ο ΣΟΑΠ δίνει έμφαση στην απόκτηση νέων ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων, καθώς και στη συντήρηση, αναβάθμιση και επέκταση των υπαρχόντων, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του δικτύου των πεζοδρόμων, της αισθητικής αναβάθμισης του αστικού εξοπλισμού, καθώς και της λειτουργικής συναρμογής με τα οδικά Μαζικά Μέσα Μεταφορών και άλλα δίκτυα της πόλης. Δίνει έμφαση στην ομαλή και ποιοτική διαχείριση της καθημερινότητας, όπως σε θέματα καθαριότητας, φωτισμού, αδέσποτων ζώων, μη ρυπογόνα Μαζικά Μέσα Μεταφορών στην πόλη, δηλαδή την κίνηση πεζή και το ποδήλατο.

Για την ανάσταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας προτείνεται μεταξύ άλλων να ενταχθεί ειδικά το κέντρο της Αθήνας στις υποβαθμισμένες και φτωχές περιοχές της χώρας ώστε να έχει μεγαλύτερη χρηματοδότηση από τα κοινοτικά κονδύλια. Σχεδιάζονται, επίσης, απαλλαγές από ορισμένες κατηγορίες δημοτικών τελών, υπό προϋποθέσεις, για ειδικές κατηγορίες επιχειρήσεων σε κλάδους με έντονα προβλήματα. Σύμφωνα με το ΣΟΑΠ, προωθείται μελέτη για την παροχή κινήτρων δημιουργίας θυλάκων επιχειρηματικότητας εντός του κέντρου της Αθήνας. Οι επιχειρηματίες που θα επιστρέφουν στη συγκεκριμένη περιοχή θα δύνανται να αιτηθούν τροποποιήσεις χρήσης γης, υπαγωγή στα ειδικά κίνητρα και ενισχύσεις που θα καθοριστούν, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις προτείνεται ακόμα και παραχώρηση ακινήτων του Δήμου, κατόπιν απόφασης του δημοτικού συμβουλίου.

«Στα εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου συγκαταλέγεται μεγάλος αριθμός κτιρίων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, που είτε παραμένουν κλειστά και αναξιοποίητα, είτε παρουσιάζουν συμπτώματα έντονης εγκατάλειψης και πολλές φορές καταλαμβάνονται από αστέγους, παράνομους μετανάστες και μετατρέπονται σε φυτώρια και καταφύγια παραβατικών ή αντικοινωνικών συμπεριφορών», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ΚΥΑ, συνδέοντας το μεταναστευτικό ρεύμα με την αύξηση των παραβατικών συμπεριφορών στο κέντρο της πόλης και την εγκατάλειψη μεγάλου μέρους του κτιριακού αποθέματος.

«Η αδυναμία ανανέωσης και η συνεπαγόμενη υποβάθμιση του κτιριακού αποθέματος του κέντρου της Αθήνας οδήγησαν βαθμιαία στην εγκατάλειψη του κέντρου από τους γηγενείς κατοίκους του. Σύμφωνα με πρόσφατη καταμέτρηση της Περιφέρειας Αττικής τα εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου αριθμούν περίπου σε 400, στα οποία βρίσκουν καταφύγιο μετανάστες και τοξικομανείς», όπως επισημαίνει.

Όσον αφορά στις υγειονομικές προεκτάσεις αυτής της κατάστασης, η ΚΥΑ αναφέρει ότι «η υπερσυγκέντρωση ανθρώπων σε ετοιμόρροπα, εγκαταλελειμμένα κτίρια χωρίς στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής (ύδρευση - αποχέτευση), δημιουργούν ανθυγιεινές εστίες, που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υγεία εκατομμυρίων κατοίκων της πρωτεύουσας μετά την απομάκρυνση των οικογενειών».

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι σύμφωνα με την ΚΥΑ «σήμερα, ολόκληρες περιοχές, που αποτελούν ιστορικά ορόσημα και διαδρομές της Αθήνας, χαρακτηρίζονται από απαξίωση και εξαθλίωση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αύξηση της εγκληματικότητας / παραβατικότητας, του αριθμού των ανέργων, των αστέγων και των μεταναστών, έχει οδηγήσει σε «γκετοποίησή» τους και έχει αλλοιώσει τον κοινωνικό και πολιτισμικό τους χαρακτήρα. Πολλά από τα παραπάνω προβλήματα συνδέονται με την εκτός κλίμακας παρουσία αλλοδαπών, σε πολύ μεγάλο ποσοστό παράτυπων». Στο πλαίσιο των μέτρων για την αναβάθμιση του κέντρου της πρωτεύουσας που περιλαμβάνονται στη ΣΟΑΠ θα εξεταστεί η «πρόταση απομάκρυνσης χώρων φιλοξενίας, περίθαλψης και σίτισης αστέγων από το κέντρο της Αθήνας και διαμόρφωση γενικών και ειδικών κριτηρίων για τη χωροθέτηση χώρων φιλοξενίας, περίθαλψης και σίτισης αστέγων».

Στο ΣΟΑΠ προβλέπεται η ανάπλαση της Πλατείας Ομονοίας, του προαύλιου χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου, του χώρου μεταξύ Ακαδημίας Αθηνών και Πανεπιστημίου Αθηνών (Πλ. Κωστή Παλαμά) και του προαύλιου χώρου του Πνευματικού Κέντρου της Αθήνας.

Ακολουθούν οι πλατείες Αγίου Παντελεήμονα, Βικτωρίας, Βάθη, Αγίου Παύλου, Ακαδημίας Πλάτωνος, Εξαρχείων, Θεάτρου (και η Πλατεία Ξούθου), η Ανάπλαση της Πλατείας Αρχηγέτιδας και της μικρής πλατείας Θησείου απέναντι από τον σταθμό ΗΣΑΠ, η Πλατεία Μητροπόλεως και η Πλατεία Κολωνακίου.

Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία πλατειών σε μη απαλλοτριωμένους χώρους εντός της περιοχής του ΣΟΑΠ, όπως ο χώρος μεταξύ των οδών Ηπείρου, Μιχ. Βόδα και Ακακίου.

Ηλεκτρονικά θα εκδίδονται από τις 2 Ιανουαρίου 2015 όλες οι οικοδομικές άδειες. Τις επόμενες ημέρες θα αρχίσει η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου σε Αθήνα, Πειραιά, Κόρινθο, Ηράκλειο, Χανιά και Κομοτηνή, αλλά και στη Διεύθυνση Οικοδομικών και Κτιριακών Υποδομών του υπουργείου Περιβάλλοντος, όπου δίνονται οι εγκρίσεις για τα μεγάλα έργα. Στις περιοχές όπου θα τεθεί σε πιλοτική λειτουργία το ηλεκτρονικό σύστημα, η διαδικασία έκδοσης των νέων οικοδομικών αδειών θα γίνεται μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου παράλληλα με τον κλασικό τρόπο. Δηλαδή παράλληλα με την ηλεκτρονική διαδικασία θα υποβάλλονται και οι κλασικοί φάκελοι. Στόχος είναι να εντοπισθούν πιθανά προβλήματα στην online διαδικασία και να αντιμετωπισθούν πριν από την καθολική εφαρμογή της από τις 2 Ιανουαρίου.Αν και ο νέος τρόπος έκδοσης οικοδομικών αδειών προβλέπεται με νόμο του 2011, όπως εξηγούν πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, μέχρι σήμερα δεν έχει εφαρμοστεί εξαιτίας αγκυλώσεων και καθυστερήσεων μεταξύ των υπηρεσιών με συνέπεια όλη η διαδικασία της έκδοσης των οικοδομικών αδειών να γίνεται με τον κλασικό τρόπο: δηλαδή την υποβολή φακέλων με την παρουσία μηχανικών στις υπηρεσίες δόμησης. Οπως επισημαίνουν από το υπουργείο Περιβάλλοντος, πλέον όλα τα δικαιολογητικά και οι μελέτες για την έκδοση οικοδομικής άδειας θα υποβάλλονται και θα διεκπεραιώνονται ηλεκτρονικά. Επιπλέον, τόσο οι μηχανικοί όσο και οι υπάλληλοι των υπηρεσιών δόμησης αλλά και οι ιδιοκτήτες θα έχουν τη δυνατότητα, μέσω ειδικού κωδικού πρόσβασης, να παρακολουθούν όλη τη διαδικασία έκδοσης της οικοδομικής άδειας. Παράλληλα θα γίνεται ηλεκτρονικά - χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση - και ο προσδιορισμός του ελεγκτή δόμησης, από τη λίστα των μηχανικών που έχουν διαπιστευθεί στο ΥΠΕΚΑ, για όλες τις περιοχές της χώρας προκειμένου να κάνουν τις προβλεπόμενες αυτοψίες κατά τη διάρκεια ανέγερσης μιας οικοδομής.

Η εισπρακτική επιχείρηση προστίμων αυθαιρέτων άνω των 2,4 δισ. ευρώ, από τα οποία έχουν ήδη εισπραχτεί από το δημόσιο ταμείο 1,2 δισ. ευρώ και θα πρέπει να επιστραφούν στους ιδιοκτήτες ακινήτων, κινδυνεύει να ματαιωθεί στην περίπτωση που εκδοθεί ακυρωτική απόφαση από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, που εκδίκασε σχετικές προσφυγές και αναμένεται τις επόμενες εβδομάδες να εκδώσει οριστική απόφαση για τη συνταγματικότητα, ή μη, του νόμου για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων. Από τον Σεπτέμβριο του 2013 μέχρι σήμερα, που τέθηκε σε ισχύ ο τελευταίος, τρίτος κατά σειρά την τελευταία πενταετία, νόμος νομιμοποίησης αυθαιρέτων, στο ηλεκτρονικό σύστημα αυθαιρέτων έχουν καταγραφεί περίπου 41.000.000 τετραγωνικά μέτρα αυθαίρετων κατασκευών, εκ των οποίων περίπου σε ποσοστό 75% έχουν υλοποιηθεί σε εντός σχεδίου περιοχές.Δηλαδή αφορούν κατά κύριο λόγο πολεοδομικές υπερβάσεις σε οικοδομές με νόμιμες οικοδομικές άδειες και σε ποσοστό 30% «καθαρόαιμα» εκτός σχεδίου αυθαίρετα, ενώ οι δηλώσεις ανέρχονται συνολικά σε περίπου 700.000.

Η οριοθέτηση του αιγιαλού δεν δημιουργείται με νόμους και υπουργικές αποφάσεις, αλλά προκύπτει από φυσικά φαινόμενα. Αυτό ξεκαθαρίζει το Συμβούλιο της Επικρατείας χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας για τον τρόπο οριοθέτηση του αιγιαλού, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση. Παράλληλα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο κάνει σαφές ότι τα αυθαίρετα κτίσματα που βρίσκονται στον αιγιαλό χωρίς περιστροφές θα κατεδαφίζονται υποχρεωτικά και άμεσα. Η κτηματική υπηρεσία Κυκλάδων στηριζόμενη σε έκθεση αυτοψίας του Λιμεναρχείου Σερίφου εξέδωσε πρωτόκολλο κατεδάφισης αυθαίρετου κτίσματος στον αιγιαλό οικισμού της Σερίφου. Παράλληλα, κάλεσε την ιδιοκτήτρια του ακινήτου να το κατεδαφίσει μέσα σε 15 ημέρες όπως προβλέπει η νομοθεσία. Το κτίσμα για το οποίο διατάχθηκε η κατεδάφιση του ανεγέρθηκε το 1960 ως αποθήκη με άδεια της τότε Χωροφυλακής Σερίφου. Στη συνέχεια το 1993 με άδεια του Πολεοδομικού γραφείου Μήλου, επετράπη η αλλαγή χρήσης του επίμαχου κτίσματος και από αποθήκη μετατράπηκε σε κατάστημα, όπου και λειτούργησε ως «μίνι μάρκετ». Η ιδιοκτήτρια του καταστήματος προσέφυγε στην Δικαιοσύνης και ζητούσε να ακυρωθεί το πρωτόκολλο κατεδάφισης. Στη συνέχεια κατέθεσε αίτηση στην Κτηματική Υπηρεσία για επανακαθορισμό του αιγιαλού κατά τρόπο ώστε να εξαιρείται το επίμαχο κτίσμα, καθώς έχει αναγερθεί με νόμιμη άδεια. Τελικά το αίτημα αυτό για επανακαθορισμό του αιγιαλού απερρίφθη. Όμως στο μεσοδιάστημα και ενώ εκκρεμούσε η όλη διαδικασία ενώπιον των δικαστηρίων η ιδιοκτήτρια απεβίωσε και συνέχισε την δικαστική διαδικασία ο γιος της, ο οποίος σύμφωνα με την διαθήκη της αποβιώσασας μητέρας του είναι ο νόμιμος κληρονόμος του ακινήτου. Η αυξημένη σύνθεση του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ αφού ερμήνευσε την πολεοδομική νομοθεσία, υπογραμμίζει ότι «τα αυθαίρετα κτίσματα ανεγειρόμενα εν μέρει ή εν όλω εντός του αιγιαλού ή εντός της θάλασσας, κατεδαφίζονται υποχρεωτικώς». Οι σύμβουλοι Επικρατείας όταν αναφέρονται σε αυθαίρετα εντός της θαλάσσης εννοούν της εξέδρες που στήνονται από ξύλα και με βάσεις από μπετόν μέσα στην θάλασσα και επάνω τους λειτουργούν, κατά κανόνα, εστιατόρια, ουζάδικα, καφετέριες και άλλα παρόμοια καταστήματα. Οι ειδικές αυτές διατάξεις περί αυθαιρέτων κατασκευών, τονίζουν οι δικαστές, «αποσκοπούν στην άμεση και αποτελεσματική προστασία του αιγιαλού και του θαλασσίου χώρου και επιβάλλουν την αποκατάσταση της μορφής τους, η οποία έχει αλλοιωθεί με την χωρίς άδεια ανέγερση πάσης φύσεως τεχνικού έργου, κτίσματος ή κατασκευάσματος». Η κατεδάφιση κτισμάτων σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, που ανεγέρθηκαν «χωρίς την προβλεπόμενη από τη νομοθεσία περί αιγιαλού διοικητική άδεια πρέπει, κατ' αρχήν, να λαμβάνεται οποτεδήποτε και αν έχει λάβει χώρα ανέγερσή τους, ακόμη δηλαδή και αν αυτά έχουν ανεγερθεί πριν από την οριοθέτηση του αιγιαλού με διοικητική πράξη». Και αυτό, αναφέρουν με έμφαση οι δικαστές, γιατί «ο αιγιαλός δεν δημιουργείται με σχετική πράξη της Πολιτείας, αλλά προκύπτει από φυσικά φαινόμενα, δηλαδή τις μεγαλύτερες αλλά συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων, η δε προβλεπόμενη στον νόμο διαδικασία καθορισμού των ορίων του δεν αποσκοπεί παρά στη διαπίστωση του πραγματικού αυτού γεγονότος». Η κατεδάφιση των αυθαιρέτων μετά την έκδοση του σχετικού πρωτοκόλλου γίνεται από τον ιδιοκτήτη του αυθαιρέτου. Εάν ο ιδιοκτήτης δεν το κατεδαφίσει τότε με την επιμέλεια του αρμόδιου Νομάρχη κατεδαφίζεται. Τα έξοδα κατεδάφισης διαβιβάζονται στην αρμοδία Δ.Ο.Υ. και εισπράττονται από τον ιδιοκτήτη του αυθαίρετου σύμφωνα με τις διατάξεις περί είσπραξης δημοσίων εσόδων. Πάντως, πέρα από όλα αυτά η προσφυγή του ιδιοκτήτη του κτίσματος τελικά έγινε δεκτή, για καθαρά τυπολατρικούς λόγους. Οι δικαστές έκαναν δεκτή την αίτηση ακύρωσης με το σκεπτικό ότι η άδεια ανέγερσης του επίμαχου κτίσματος είχε εκδοθεί πριν από την οριοθέτηση του αιγιαλού που έγινε το 1983 από την Νομαρχία Κυκλάδων, ενώ προσθέτουν ότι ούτε η άδεια ανέγερσης είχε ανακληθεί από την αρμόδια Πολεοδομική υπηρεσία. Έτσι, από τους συμβούλους Επικρατείας κρίθηκε ότι το επίμαχο πρωτόκολλο κατεδάφισης δεν εκδόθηκε νόμιμα και για το λόγο αυτό ακυρώθηκε.