Απέρριψε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας με τρεις αποφάσεις της (υπ΄ αριθμ. 2034 -2036/2011), τις αιτήσεις ιδιοκτητών πολυτελών κατοικιών εντός της δασικής και παραθαλάσσιας περιοχής Σταυρονικήτα (Κασσάνδρα) Χαλκιδικής, που ζητούσαν να ανακοπούν (ανατραπούν) παλαιότερες αποφάσεις της Ολομέλειας, που είχαν κρίνει ότι είναι παράνομη η ανέγερση 22 τέτοιων κατοικιών. Η δημοσίευση των τριών αποφάσεων της Ολομέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου σηματοδοτεί την κατεδάφιση των 22 κατοικιών, καθώς οι οικοδομικές άδειες, σύμφωνα με τις οποίες ανεγέρθηκαν, κρίθηκαν αμετάκλητα παράνομες. Συγκρεκριμένα, η εταιρεία «Σάνη» κατά τα έτη 1995 - 1998 κατασκεύασε βίλες και συγκρότημα πολυτελών κατοικιών μέσα σε παραθαλάσσια δασική έκταση 2.233 στρεμμάτων στην περιοχή Σταυρονικήτα Χαλκιδικής. Ακολούθως, η εταιρεία πώλησε τα ακίνητα αυτά σε ιδιώτες. Στο ΣτΕ είχαν προσφύγει εκπρόσωποι δύο οικολογικών οργανώσεων από τη Θεσσαλονίκη και εκπρόσωπος της κοινότητας Νέας Φώκαιας, ζητώντας να ακυρωθούν οι οικοδομικές άδειες, που εξέδωσε το πολεοδομικό γραφείο Νέων Μουδανιών Χαλκιδικής, την τριετία 1995 - 1998, και με τις οποίες επετράπη στην «Σάνη» να χτίσει βίλες και το συγκρότημα πολυτελών κατοικιών. Όμως, τόσο η Ολομέλεια του ΣτΕ, όσο και το Ε΄ Τμήμα, με σειρά αποφάσεων τους (533 - 535/2003 κ.λπ.), ακύρωσαν ως παράνομες τις οικοδομικές άδειες, που επέτρεψαν την ανέγερση στην επίμαχη περιοχή. Ακολούθως, ορισμένοι από τους ιδιοκτήτες των πολυτελών κατοικιών προσέφυγαν εκ νέου στο ΣτΕ και ζητούσαν την τριτανακοπή των σε βάρος τους αποφάσεων της Ολομέλειας.

Ωστόσο, με τις τρεις αποφάσεις της η Ολομέλεια του Συμβουλίου έκρινε ότι η οικοπεδοποίηση και γενικότερα η χρησιμοποίηση για οικιστικούς σκοπούς ιδιωτικών ή δημόσιων δασών, που συνεπάγεται εξάλειψη της δασικής μορφής τους, απαγορεύεται από το Σύνταγμα, όπως επίσης και ότι η οικιστική αξιοποίηση δεν συνιστά λόγο υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος ο οποίος θα δικαιολογούσε, κατ αρχήν, τη μεταβολή του προορισμού του δάσους. Κρίθηκε ακόμη από το ΣτΕ ότι με την ακύρωση των οικοδομικών αδειών δεν υπήρξε επέμβαση στο δικαίωμα της περιουσίας των ιδιοκτητών ακινήτων, αντικείμενη στις διατάξεις των άρθρων 17 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτόκολλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), αλλά ούτε και παράβαση της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης. Επιπρόσθετα, όπως υπογραμμίζουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, το μέτρο της ακύρωσης των οικοδομικών αδειών δεν αντίκειται στη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας. Κι αυτό επειδή επιδιώκεται η προστασία των δασών. Όπως αναφέρεται στις δικαστικές αποφάσεις του ΣτΕ οι επίμαχες οικοδομικές άδειες εκδόθηκαν, καθώς η διοίκηση υπέλαβε ότι το από 23.3./8.4.1965 Βασιλικό Διάταγμα αποτελούσε ρυμοτομικό σχέδιο. Κατόπιν αυτού, οι σύμβουλοι Επικρατείας υπογραμμίζουν ότι οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες έχουν δικαίωμα να ζητήσουν αποζημίωση από τη Διοίκηση, η οποία τους δημιούργησε τη δικαιολογημένη πεποίθηση ότι οι επίμαχες οικοδομικές άδειες ήταν νόμιμες (αυτές δηλαδή που εκδόθηκαν σύμφωνα με το από 23.3./8.4.1965 Βασιλικό Διάταγμα). Σημειώνουν, μάλιστα, οι δικαστές ότι τη δυνατότητα αυτή την είχαν οι ιδιοκτήτες των ακινήτων από την πρώτη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, που εκδόθηκε σε βάρος τους το 2004 (απόφαση 335/2004).

Η ρύθμιση για τα αυθαίρετα έχει αντίπαλο το Συμβούλιο της Επικρατείας καθώς υπάρχουν τρεις περιπτώσεις που κρύβουν συνταγματικές παγίδες. Η πιο δύσκολη κατηγορία περιλαμβάνει αυθαίρετα αλλά και οικοδομές με άδεια που έχουν κατασκευαστεί σε δασικές εκτάσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, θα προωθηθεί πακέτο με τα κτίσματα που έχουν κατασκευαστεί σε «καθαρές» περιοχές αλλά χωρίς οικοδομική άδεια. Υπολογίζεται ότι το 30% των περίπου ενός εκατομμυρίου παράνομων κτιρίων έχουν κατασκευαστεί σε δημόσια, κυρίως καμένη δασική, γη και σε μικρά εκτός σχεδίου οικόπεδα, που δεν έχουν δικαίωμα δόμησης. Η νέα ρύθμιση, με βάση τα έως τώρα δεδομένα, στηρίζεται στην έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου, ώστε να γίνει ανεκτή από το ΣτΕ. Οι τελευταίες πληροφορίες κάνουν λόγο για τον νέο θεσμό της «τράπεζας γης», που θα λειτουργεί ανά καλλικρατικό δήμο και θα εξασφαλίζει το αντιστάθμισμα της οικολογικής υποβάθμισης. Θα αγοράζεται με τα πρόστιμα που θα καταβάλλουν οι αυθαιρετούχοι και, σε περίπτωση που υπάρχει διαθέσιμη δημόσια γη στον δήμο, τα έσοδα θα διατίθενται για έργα ανάπτυξης πρασίνου.

Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει παλιές εκκρεμότητες. Θα ανοίξουν οι φάκελοι για όλα τα αυθαίρετα που έχουν δηλωθεί κατά καιρούς και στη μεγάλη πλειονότητά τους δεν έχουν ελεγχθεί από τις πολεοδομίες και δεν έχουν πληρωθεί τα οφειλόμενα πρόστιμα.

Για την τρίτη κατηγορία οι προτάσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος θα έχουν «άρωμα» ημιυπαίθριων, που αποδείχθηκαν χρυσοφόρος όρνιθα για τα δημόσια ταμεία. Εως τώρα έχουν εξασφαλίσει για το νεοσύστατο «Πράσινο Ταμείο» πάνω από 600 εκατ. ευρώ, που υπολογίζεται να φθάσουν το ένα δισ. ως το τέλος του χρόνου, ενώ στον δημόσιο κορβανά έχουν κατατεθεί ως παράβολα πάνω από 190 εκατ. ευρώ.

Οι νέες ρυθμίσεις θα καλύπτουν και τις τρεις ενότητες και θα προβλέπουν:

*Μείωση των προστίμων, που ειδικά για όσα χτίστηκαν μετά την 1/1/2004 είναι εξοντωτικά και δεν καταλογίζονται στην πράξη.

*Μεταβίβαση ακινήτων, μέσω γονικών παροχών, δωρεών, αγοραπωλησιών κ.λπ.

*Εξαίρεση όλων των παράνομων κτισμάτων από αναδρομικές οφειλές στο ΙΚΑ, τους δήμους και τα άλλα ταμεία. Οι τακτοποιημένοι χώροι θα λαμβάνονται υπόψη στον φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας και στα τεκμήρια διαβίωσης.

Παράθυρο για τη νομιμοποίηση και την εν συνεχεία μεταβίβαση - πώληση των αυθαιρέτων ετοιμάζεται να ανοίξει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), μέσω της συνολικής ρύθμισης που ετοιμάζει ο Γ. Παπακωνσταντίνου για την αυθαίρετη δόμηση. Ο  υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Παπακωνσταντίνου μίλησε για μια ρύθμιση «με την οποία θα μπορεί κάποιος να μεταβιβάζει ένα κτίσμα που σήμερα θεωρείται αυθαίρετο, αφού βεβαίως έχει πληρώσει όλα τα πρόστιμα που θα προβλέπει ο νόμος».

«Τραβάμε κόκκινη γραμμή με το παρελθόν και προχωράμε σε μία δίκαιη ρύθμιση» ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός ΠΕΚΑ, επισημαίνοντας ότι μέσω του νομοσχεδίου που θα κατατεθεί την ερχόμενη εβδομάδα στη Βουλή θεσμοθετείται το «περιβαλλοντικό ισοδύναμο», ένα εργαλείο που θα συνεισφέρει στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής προστασίας και στην οριστική διευθέτηση του χρόνιου περιβαλλοντικού και κοινωνικού προβλήματος. Ταυτόχρονα, είπε , «ενδυναμώνουμε τη διαδικασία για τη δυνατότητα κατεδάφισης όλων των αυθαιρέτων που θα μείνουν εκτός της ρύθμισης».

Ειδικότερα η ρύθμιση για τα αυθαίρετα, σύμφωνα με κύκλους του ΥΠΕΚΑ, θα είναι ανάλογη με αυτή για την τακτοποίηση των ημιυπαίθριων. Τα αυθαίρετα θα χωριστούν σε κατηγορίες και θα μειωθούν τα πρόστιμα που ισχύουν σήμερα. Αυτό που συζητείται ακόμα στο υπουργείο είναι, σύμφωνα με πληροφορίες, να γίνει - σε πρώτη φάση - διαχωρισμός των αυθαιρέτων σε αυτά που χτίστηκαν πριν από το 2003 και σε αυτά που χτίστηκαν μετά και να δοθεί προθεσμία 6-8 μηνών για να πληρωθούν τα πρόστιμα. Η εκτίμηση των αρμοδίων του ΥΠΕΚΑ είναι ότι μπορούν να εισπραχθούν πάνω από 1 δισ. ευρώ από την τακτοποίηση των αυθαιρέτων έως το τέλος του 2011 (στον προϋπολογισμό έχουν εγγραφεί 600 εκατομμύρια ευρώ). Η «άμυνα» του υπουργείου απέναντι στο Συμβούλιο της Επικρατείας που θα κρίνει την όλη ρύθμιση θα είναι «το περιβαλλοντικό ισοζύγιο», όπως έγινε και με τη ρύθμιση για τους ημιυπαίθριους, όπου ένα μέρος των προστίμων κατευθύνεται προς το «πράσινο ταμείο».

Η διευθέτηση του θέματος των αυθαιρέτων θα στηριχθεί στη λογική του «καρότου και του μαστίγιου», όπως έχει αναφερθεί χαρακτηριστικά από τον κ. Παπακωνσταντίνου. Αυτό σημαίνει ότι τα πρόστιμα μπορεί να μειωθούν, ωστόσο όσοι δεν τα πληρώσουν θα βρεθούν αντιμέτωποι με την κατεδάφιση. Αλλωστε, για τον σκοπό αυτό, η γνωστή από το παρελθόν Υπηρεσία Κατεδαφίσεων που μέχρι σήμερα λειτουργούσε ως τμήμα των τέως νομαρχιών, αποσπασματικά μόνο στις περιοχές των καμένων, αυτονομείται και επεκτείνεται σε όλη τη χώρα. Το σχέδιο τακτοποίησης των αυθαιρέτων θα προβλέπει ακόμα ότι τα παράνομα κτίσματα θα εξαιρούνται από την κατεδάφιση για 30-40 χρόνια με την καταβολή ενός προστίμου. Τα πρόστιμα αναμένεται να είναι χαμηλότερα σε σχέση με αυτά που ισχύουν σήμερα. Στο τραπέζι έχει πέσει και η πρόταση να διατηρηθεί και το τέλος διατήρησης αυθαιρέτων - όχι όμως στα σημερινά επίπεδα

Για νομιμοποίηση των αυθαίρετων και όχι για τακτοποίηση, μιλά τώρα το υπουργείο Περιβάλλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε χθες ο αναπληρωτής υπουργός Ν. Σηφουνάκης, η σχετική ρύθμιση, που είναι σχεδόν έτοιμη, θα περιλαμβάνει την «προσφορά» γης και χρηματικών προστίμων από τους παρανομούντες, προκειμένου να γίνουν... νόμιμοι για πάντα και όχι μόνο για μερικές δεκαετίες.

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός, τα αυθαίρετα θα χωριστούν σε εντός σχεδίου και εκτός σχεδίου και θα υπαχθούν σε αντίστοιχα πακέτα ρυθμίσεων που θα οδηγούν στη νομιμοποίησή τους. Οσον αφορά τα εντός σχεδίου, ο ιδιοκτήτης του αυθαίρετου θα πρέπει να αγοράσει συντελεστή δόμησης και να αποκτήσει πιστοποιητικό πολεοδομικής ένταξης, πληρώνοντας το ανάλογο πρόστιμο το οποίο θα είναι μικρότερο από το ισχύον (δεν διευκρινίστηκε το ακριβές ύψος). Ο συντελεστής δόμησης θα αποτελεί έναν «άυλο τίτλο», ο οποίος θα αγοραστεί από κάποιον που έχει το δικαίωμα να χτίσει. Υπενθυμίζεται ότι η διαδικασία μεταφοράς συντελεστή δόμησης έχει «σκοντάψει» στο παρελθόν στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Για τα εκτός σχεδίου αυθαίρετα προβλέπεται ότι, για να νομιμοποιηθούν, ο ιδιοκτήτης θα οφείλει να «αντικαταστήσει» με κάποιο τρόπο τη δομημένη έκταση με άλλη εντός του δήμου που χτίστηκε το παράνομο ακίνητο. Αυτό θα μπορεί να γίνει και με εισφορά προς το δήμο, ώστε να δημιουργηθεί κοινόχρηστο πάρκο στην περιοχή. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει χτίσει ένα αυθαίρετο σε έκταση δύο στρεμμάτων (αντί τεσσάρων που απαιτούνται) θα πληρώνει στο δήμο την αξία των δύο επιπλέον στρεμμάτων ως «περιβαλλοντικό ισοζύγιο» και το αυθαίρετό του θα νομιμοποιείται... Από τη ρύθμιση αυτή θα εξαιρούνται (και θα πληρώσουν μόνο ένα μικρό πρόστιμο) όσοι έχουν το αυθαίρετο κτίσμα ως πρώτη κατοικία και δεν έχουν εισοδήματα. Το πώς θα διαπιστώνονται αυτά επίσης δεν διευκρινίστηκε. Ο Νίκος Σηφουνάκης τόνισε ότι από τη «ρύθμιση» θα αποκλειστούν τα αυθαίρετα εντός δασικών, και αρχαιολογικών περιοχών καθώς και όσα βρίσκονται στον αιγιαλό. Ανακοίνωσε δε ότι η Υπηρεσία Κατεδαφίσεων, που παρέμενε ανενεργή, θα αυτονομηθεί και θα επεκταθεί σε όλη τη χώρα, ενώ θα έχει το δικαίωμα ακόμα και να επιτάσσει μηχανήματα ιδιωτών προκειμένου να προχωρά σε κατεδαφίσεις.