Τα στοιχεία για την εξέλιξη της οικοδομικής δραστηριότητας είναι εντυπωσιακά. Η κατακόρυφη πτώση που καταγράφεται ουσιαστικά επιβεβαιώνει το μύθο της «καρδάρας με το γάλα» αφού από την περίοδο της υπεραισιοδοξίας φαίνεται ότι μπαίνουμε σε μία φάση σκεπτικισμού και αναμονής. Η αγορά έχει πλέον να αντιμετωπίσει ορατούς εχθρούς και συγκεκριμένα την υπερφορολόγηση, την υπερπροσφορά. Οι «αντίπαλοι» αυτοί υποχρεώνουν όλους όσους ασχολούνται με την αγορά ακινήτων όχι μόνο να είναι προσεκτικοί στις επιλογές αλλά κυρίως –και αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά στην ελληνική αγορά ακινήτων- να γίνουν επιλεκτικοί ώστε να αποφύγουν τη χασούρα. Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας για την εξέλιξη των τιμών ήδη τα πρώτα «σημάδια» της νέας κατάστασης των πραγμάτων καταγράφονται στην αγορά. Ήδη στη διάρκεια της τελευταίας διετίας σε πολλές περιοχές της Αττικής καταγράφηκε υποχώρηση των τιμών κατοικίας που έφτασε μέχρι και 10% ενώ οι τιμές των γραφείων το ίδιο διάστημα υποχώρησαν 25% περίπου στις λεγόμενες «προνομιούχες» περιοχές. Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η αγορά ακινήτων από εδώ και πέρα θα προσφέρει κέρδη μόνο σε εκείνους που γνωρίζουν να διαχειρίζονται τη κρίση Ποιοι όμως είναι εκείνοι που μπορούν να διαχειρίζονται τη κρίση; Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η ύπαρξη ρευστότητας ή η δυνατότητα άντλησης ρευστότητας από το τραπεζικό σύστημα. Η εκμετάλλευση της ρευστότητας είναι το στοιχείο εκείνο που παρέχει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης των ευκαιριών που παρουσιάζονται. Το δεύτερο στοιχείο είναι η πληροφόρηση και η αξιολόγηση της. Δηλαδή όση ρευστότητα και αν διαθέτεις αν δεν γνωρίζεις τα τεκταινόμενα στην αγορά δεν μπορείς να τα εκμεταλλευτείς. Και όταν κάποιος αναφέρεται σε πληροφόρηση αυτή αφορά το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας και όχι αποκλειστικά την αγορά ακινήτων. Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι στη διάρκεια των τελευταίων ετών ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων έκανε σημαντικές τοποθετήσεις σε ακίνητα. Ο συνδυασμός οικονομικής ρευστότητας, γνώσης και αξιολόγησης είναι ο πιο ασφαλής «δρόμος» στη προσπάθεια να μεγιστοποίηση κάθε επενδυτής –ανεξαρτήτως μεγέθους- τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται . Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του «νομίσματος». Πρόκειται για τις περιπτώσεις εκείνες που πλήττονται από τη κρίση. Το «μυστικό» είναι απλό και συνοψίζεται σε μία φράση «αγόραζε χρόνο». Με απλά λόγια κάθε μέρα που περνά δίνει μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα για να βρεθεί το «αντίδοτο» είτε αυτό λέγεται αναχρηματοδότηση είτε αυτό λέγεται αναδιάταξη περιουσιακών στοιχείων . Αυτή τη στρατηγική ακολούθησε άλλωστε και ο Τραμπ και κατάφερε πριν λίγα χρόνια όχι μόνο να αντιμετωπίσει τη φουρτούνα αλλά να βγει από αυτή «χάνοντας» μόνο μερικές θέσεις στη κατάταξη της λίστας με τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη . Στη πρώτη δεκάδα μάλιστα της λίστας είναι ένας γκουρού διαχειριστής .Ο Μπάφετ. Με λίγα λόγια οι δύο αυτοί δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε άλλο παρά τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Η κρίση στην αγορά επαγγελματικών ακινήτων έχει εκτινάξει τις αποδόσεις κυρίως σε εκείνα που είτε είναι μεγάλης ηλικίας είτε βρίσκονται σε περιοχές οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται ως υψηλής προβολής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις κορυφαίων στελεχών εταιριών ακινήτων τραπεζών «η ελληνική αγορά και ειδικότερα οι αγοραστές ακινήτων για πρώτη φορά στην ιστορία συνέδεσαν στην επενδυτική τους στρατηγική  την έννοια του επιχειρηματικού κινδύνου με την αντίστοιχη της προοπτικής να παραμείνει χωρίς ενοικιαστή το ακίνητο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η σύνδεση αυτή αντανακλάται στις αποδόσεις οι οποίες σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία κινούνται στα επίπεδα των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 2000.»
Από τα στοιχεία που προέρχονται από τις διαπραγματεύσεις που βρίσκονται αυτή την στιγμή στην αγορά της Αττικής προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι αποδόσεις στα γραφεία κινούνται πλέον σε ελαφρά υψηλότερα επίπεδα από το 7% (για γραφειακούς χώρους με σύγχρονες υποδομές που βρίσκονται σε περιοχές υψηλής προβολής). Αντίθετα για γραφειακούς χώρους είτε μεγάλης ηλικίας είτε περιορισμένων τεχνικών υποδομών που βρίσκονται σε σημεία μικρότερη προβολής οι αποδόσεις κινούνται στα επίπεδα που προσεγγίζει το 8%. Σημειώνεται ότι στις αρχές του χρόνου η μέση απόδοση των επενδύσεων σε γραφειακούς χώρους κινούνταν περί το 7%.
Ανάλογη εικόνα καταγράφεται και στην αγορά εμπορικών χώρων. Καταλύτης στην διαμόρφωση του ύψους των αποδόσεων στην συγκεκριμένη αγορά, είναι η θέση στην οποία βρίσκεται το κατάστημα. Έτσι σε δρόμους υψηλής εμπορικής προβολής π.χ. Ερμού όπου τα ενοίκια διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και το ενδεχόμενο να μείνει το ακίνητο χωρίς ενοικιαστή είναι περιορισμένες οι αποδόσεις κινούνται σε επίπεδα οριακά χαμηλότερα του 7% . Στις περιφερειακές αγορές όμως οι αποδόσεις που προσπαθούν να εξασφαλίσουν οι υποψήφιοι αγοραστές είναι σημαντικά υψηλότερες αφού εξαρτώνται από τον επενδυτικό κίνδυνο που είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν. Πρόσφατη διαπραγμάτευση που «ναυάγησε την τελευταία στιγμή και αφορούσε κατάστημα σε δρόμο που απείχε περί τα 100 μέτρα από την εμπορική «καρδιά» του Κολωνακίου ο αγοραστής είχε προσφέρει τίμημα που αναλογούσε σε ετήσια ακαθάριστη απόδοση 7,6%» έλεγε χαρακτηριστικά πριν λίγες μέρες επικεφαλής μεγάλης εταιρίας ακινήτων θυγατρικής τραπεζών και συμπλήρωνε επισημαίνοντας ότι σε «περιφερειακές αγορές έχει καταργηθεί στην πράξη η λογική της απόδοσης αφού οι λιγοστές συμφωνίες που επιτυγχάνονται είναι σε άμεση συνάρτηση με τα επιμέρους οικονομικά δεδομένα του αγοραστή και του πωλητή.» Πάντως , το κλίμα που έχει διαμορφωθεί στην αγορά έχει ενισχύσει την θέση των αγοραστών αλλά και από την πλευρά τους όσοι από τους πωλητές δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας προτιμούν να αναβάλλουν την συναλλαγή μέχρις ότου διαμορφωθεί το κατάλληλο κλίμα για αυτούς. «Άξιο προσοχής  είναι το γεγονός ότι στην ελληνική αγορά ,παρά την κρίση που πλήττει το εμπόριο δεν υπάρχουν φαινόμενα μαζικής προσφοράς ανάλογα με εκείνα της αγοράς στις ΗΠΑ. Φυσικά , έχουν γίνει γρήγορες και ιδιαίτερα επωφελείς συμφωνίες για τον αγοραστή αλλά αυτές αφορούν μεμονωμένες περιπτώσεις  και σε καμία περίπτωση δεν απηχούν την πραγματική εικόνα της αγοράς» σχολίαζε ο ίδιος τραπεζίτης.
Όσον αφορά στην αγορά των χώρων αποθήκευσης και διανομής , οι αποδόσεις είναι οι υψηλότερες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες κατηγορίες επαγγελματικών ακινήτων καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις προσεγγίζουν τα επίπεδα του 10%. Πάντως η συγκεκριμένη αγορά δεν προσφέρεται   για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων αφού η προσφορά είναι περιορισμένη τόσο σε ήδη υφιστάμενους χώρους όσο και σε χώρους που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης. «Η αγορά των αποθηκευτικών χώρων και των χώρων διανομής εξακολουθεί να βρίσκεται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης της , σε σύγκριση με τις αντίστοιχες αγορές των χωρών της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ και αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες που καταγράφονται οι συμπεριφορές αυτές με τις πολύ υψηλότερες αποδόσεις σε σύγκριση με τις υπόλοιπες κατηγορίες επαγγελματικών ακινήτων », έλεγε μεσίτης που επικεντρώνει την δραστηριότητα του στην αγορά των επαγγελματικών ακινήτων , όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει το επίπεδο των αποδόσεων στα συγκεκριμένα ακίνητα.

Πριν 30 χρόνια το όνειρο του μέσου έλληνα ήταν να αποκτήσει ένα σπίτι για να κατοικεί και μερικά ακόμα ακίνητα (κατοικίες , μικρά καταστήματα ή και μαγαζιά) για να εισπράττει νοίκια για τα γηρατειά ή για να εξασφαλίσει τα παιδιά του. Στην αντίληψη αυτή βασίσθηκε σε σημαντικό βαθμό όχι μόνο η μεγέθυνση της αγοράς ακινήτων αλλά και ο πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα αριθμός των μικροϊδιοκτητών. Αν σε όλα αυτά προστεθεί και ο θεσμός της αντιπαροχής τότε σχηματίζεται μία πλήρης εικόνα για το ελληνικό μοντέλο της αγοράς ακινήτων. Εξίσου αποκαλυπτικό ήταν επίσης το γεγονός ότι σχεδόν το 95% των αγορών γίνονταν με αυτοχρηματοδότηση. Οι αλλαγές που έχουν επέλθει την τελευταία δεκαετία τείνουν να ανατρέψουν ολοκληρωτικά το μοντέλο αυτό της ανάπτυξης της αγοράς αφού , σύμφωνα με στοιχεία πρόσφατης μελέτης ήδη η ελληνική αγορά βρίσκεται σε διαδικασία εξαφάνισης του…μικροεπενδυτή. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι στην ελληνική αγορά καταγράφονται οι εξής αλλαγές: -Η χρηματοδότηση των αγορών την τελευταία δεκαετία έγινε σε σημαντικό βαθμό με τραπεζική χρηματοδότηση , αφού το μοντέλο της αυτοχρηματοδότησης έχει περιορισθεί. -Η αγορά γραφείων από μικρούς επενδυτές έχει σχεδόν μηδενισθεί. Το νέο μοντέλο ανάπτυξης των γραφειακών χώρων έχει διαφοροποιηθεί. Συγκεκριμένα , η κατασκευή γραφειακών χώρων τουλάχιστον στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι υπόθεση λιγοστών εταιριών ενώ η ζήτηση εντοπίζεται σε χώρους υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών που βρίσκονται σε επιλεγμένες αγορές. Σύμφωνα με τις απόψεις , αναλυτών της αγοράς , η ζήτηση για τους παλιούς γραφειακούς χώρους που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης φθίνει με έντονους ρυθμούς ενώ η ισορροπία που έχει επιτευχθεί βασίζεται κυρίως σε παλιές μισθώσεις. -Οι εμπορικές πιάτσες περιορίζονται σε δρόμους υψηλής προβολής στους οποίους δεν έχουν πρόσβαση τα μικρά πορτοφόλια. Ανάλογα συμπτώματα –προσαρμοσμένα στις τοπικές ανάγκες- καταγράφονται και στις συνοικιακές αγορές στις οποίες η ζήτηση για μικρούς εμπορικούς δρόμους τείνει να εκλείψει. -Οι αποδόσεις των επενδύσεων σε κατοικία έχει περιορισθεί πλέον σε επίπεδα χαμηλότερα από τα αντίστοιχα των προθεσμιακών καταθέσεων . Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την υψηλή φορολογική επιβάρυνση περιορίζει σημαντικά το αριθμό εκείνων που επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους σε κατοικίες . Σημειώνεται ότι η απόδοση μίας επένδυσης σε κατοικία κινείται στα επίπεδα του 3%(ακαθάριστη) ενώ από την συγκεκριμένη επένδυση έχουν απαλειφθεί οι κατοικίες μεγάλου εμβαδού στις οποίες οι αποδόσεις κινούνται σε επίπεδα χαμηλότερα του 2% (ακαθάριστες). Στην πραγματικότητα , σύμφωνα με τις απόψεις αναλυτών, στα επόμενα χρόνια οι μικροί αποταμιευτές θα πάψουν να αγοράζουν ακίνητα με στόχο την επένδυση και οι τοποθετήσεις τους θα γίνονται με γνώμονα την κάλυψη των αναγκών για κύρια και εξοχική κατοικία είτε των ιδίων είτε μελών του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος τους. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν μάλιστα , ότι η επιλογή αυτή θα οδηγήσει σε αύξηση της προσφοράς κατοικιών μεγάλης «ηλικίας» που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης ενώ ταυτόχρονα θα γίνουν προσπάθειες αναβάθμισης κτιρίων κατοικιών. «Πρόκειται για επιλογές , οι οποίες είναι συνήθεις στις αγορές κατοικίες των δυτικοευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων , αλλά για την ελληνική αγορά θα είναι μία πρωτόγνωρη πραγματικότητα.» τόνιζαν χαρακτηριστικά και συμπλήρωναν ότι «κινητήριος μοχλός μπορεί να αποδειχθεί και η ανάγκη αναβάθμισης των συνθηκών στέγασης η οποία οδηγεί και στην ανάπτυξη μικρών περιφερειακών αγορών κατοικίας . Καταλύτης στην διαδικασία αυτή μπορεί να αποδειχθούν οι εντάξεις περιοχών στο σχέδιο πόλης αφού από μπορεί να συγκρατήσουν τις τιμές της γης οι οποίες έχουν φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα . Από παλαιότερες αναλύσεις που αφορούσαν την αγορά επαγγελματικών ακινήτων προέκυπτε το συμπέρασμα ότι τουλάχιστον το 30% των αγορών γίνονταν από τα λεγόμενα «μικρά και μεσαία πορτοφόλια». Οι ίδιες αναλύσεις συνδέουν την στάση αυτή με δύο παράγοντες: Πρώτον. Την προσφορά ακινήτων (μικρών γραφείων ή μικρών συνοικιακών καταστημάτων) το κόστος αγοράς των οποίων δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Δεύτερον. Την αποκέντρωση της εμπορικής δραστηριότητας σε συνοικιακό επίπεδο. Οι δύο αυτοί παράγοντες στην πραγματικότητα έχουν εκλείψει. Στην αγορά γραφειακών προσφέρονται μόνο κτίρια γραφείων ενώ μικρά γραφεία των 20 -30 τετραγωνικών δεν κατασκευάζονται. Από την άλλη πλευρά τα ήδη υφιστάμενα γραφεία βρίσκονται σε περιοχές χωρίς εμπορικό ενδιαφέρον και για το λόγο αυτό εκτιμάται ότι ο δείκτης διαθεσιμότητας ξεπερνά το 20%. Ανάλογη είναι η κατάσταση που επικρατεί και στα εμπορικά καταστήματα των συνοικιών καθώς σήμερα εκτιμάται ότι στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής υπάρχουν ξενοίκιαστα αρκετές χιλιάδες αδιάθετων εμπορικών χώρων. Από την άλλη πλευρά η ανάπτυξη των οργανωμένων εμπορικών χώρων σε συνδυασμό με την αναβάθμιση υπερτοπικών αγορών έχουν εκτινάξει τις τιμές στα ύψη και η επένδυση σε καταστήματα που βρίσκονται σε υψηλής εμπορικότητας περιοχές έχει καταστεί προνόμιο για λίγους. Το δυσμενές οικονομικό κλίμα από την άλλη πλευρά καθιστά ακόμα και τους τολμηρούς ιδιαίτερα προσεκτικούς και στην χρήση της τραπεζικής χρηματοδότησης για την αγορά επαγγελματικών χώρων. «Η βασική σκέψη για προσφυγή ενός μικροεπενδυτή επαγγελματικού ακινήτου ήταν η αποπληρωμή του δανείου από τα ενοίκια που θα εισέπραττε. Με δεδομένη την ανασφάλεια αλλά και την μεγάλη διαθεσιμότητα εμπορικών χώρων μια τέτοια κίνηση μπορεί να εξελίσσονταν σε οικονομική αυτοκτονία. Αυτός είναι ένας ακόμα –και εξίσου σημαντικός- παράγων που διώχνει της μικρής ή μεσαίας οικονομικής εμβέλειας επενδυτές από τις συγκεκριμένες επενδύσεις» τόνιζε χαρακτηριστικά διαχειριστής εταιρίας επενδύσεων ακινήτων αναφερόμενος στην σύνθεση του επενδυτικού κοινού και συνέχιζε «η αλήθεια είναι ότι η επένδυση σε εμπορικά ακίνητα κάθε χρόνο απομακρύνεται ακόμα περισσότερο από τις δυνατότητες των μικροεπενδυτών και αυτό οδηγεί σε συγκέντρωση τόσο στο χώρο της κατασκευής όσο και στην ιδιοκτησία.» Ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα το οποίο θα κληθεί να αντιμετωπίσουν οι μικροεπενδυτές ακινήτων είναι και η σταδιακή απαξίωση της περιουσίας τους καθώς στα συγκεκριμένα ακίνητα οι τιμές πώλησης αλλά και ενοικίων έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια ενώ ταυτόχρονα η φορολογική αντιμετώπιση τους τα καθιστά ουσιαστικά ανενεργά. «Σήμερα , σε πολλές περιπτώσεις εμπορικών καταστημάτων και γραφειακών χώρων του υποβαθμισμένου κέντρου της Αθήνας , οι αντικειμενικές τιμές είναι υψηλότερες από τις εμπορικές . Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η φορολογική επιβάρυνση είναι δυσανάλογα υψηλή για τον αγοραστή ο οποίος για τον λόγο αυτό γυρνά την πλάτη σε μία τέτοια επένδυση. Στην πραγματικότητα , οι ιδιοκτήτες αυτών των ακινήτων είναι εγκλωβισμένοι μεταξύ της επιλογής να πουλήσουν όσο όσο το ακίνητο ή να το έχουν κλειστό.» επισήμανε ο ίδιος διαχειριστής.

Αν κάποιος θέλει να δεί τι γίνεται στην Ελλάδα με την διαχείριση της ακίνητης περιουσίας δεν έχει παρά να ψάξει λίγο παραπάνω την υπόθεση της αξιοποίηση της έκτασης της γέφυρας Ρίου-Αντιρίου. Απο προχθές έχει ξεκινήσει μία συστηματική προσπάθεια να προβληθεί η αξιποποίηση του ως δείγμα δυναμισμού και αποφασιστικότητας. Μάλιστα , εμφανίζεται ότι είναι το πρώτο στη λίστα της υπό αξιοποίηση ακίνητης περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου και προαναγγέλεται μάλιστα ότι εντός του του Φθινοπώρου θα αναζητηθούν ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι θα αναλάβουν την εκμετάλλευση του ακινήτου, για χρονικό διάστημα έως και 50 χρόνια. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

Αν πάμε όμως ενα χρόνο πίσω το ίδιο project είχε προαναγγελθεί απο την τότε διοίκηση της ΚΕΔ , σε ομιλία μάλιστα που είχε κάνει ο τότε διευθύνων σύμβουλος στα πλαίσια συνεδρίου για την αγορά ακινήτων που είχε γίνει στην ΔΕΘ. Είχε μάλιστα χαρακτηρίσει το έργο ώριμο για να βγεί άμεσα στο διαγωνισμό. Και εδώ έχει ένα αξιοπερίεργο η υπόθεση , ενδεικτικο του τρόπου που "γράφεται η ιστορία". Η ομιλία , στην οποία έκανε την αναγγελία της αξιοποίησης είχε αναρτηθεί στην ιστολσελίδα της ΚΕΔ , στην οποία σήμερα δεν βρίσκεται ανηρτημένη

. Έτσι λοιπόν χάθηκε τουλάχιστον ένας πολύτιμος χρόνος στην διαδικασία αξιοποίησης ενός ακινήτου μεγάλης αξίας ενώ την ίδια στιγμή το ελληνικό δημόσιο έχει πιεστική ανάγκη εσόδων και φορολογεί ανελέητα την δημόσια περιουσία. Πάντως , σύμφωνα με πληροφορίες οι σκέψεις που είχαν γίνει πέρυσι ήταν να δοθούν προς αξιοποίηση περισσότερα απο 300 στρέμματα και οι συμμετέχοντες στους διαγωνισμό να αξιολογούνταν΄όχι μόνο με βάση το οικονομικό σκέλος της της προσφοράς αλλά και με βάση το σχέδιο αξιοποίησης. Πάντως απο την ΚΕΔ , γίνεται ανεπίσημα γνωστό ότι το ακίνητο έχει έκταση 270 στρεμμάτων και η προκήρυξη του διαγωνισμού για την αξιοποίησή του, εκτός απροόπτου, θα κυκλοφορήσει μέσα στο Νοέμβριο.