Οριστική ρύθμιση του νομικού καθεστώτος των ακραίων οικοδομικών τετραγώνων στη θέση «Μπίλιτζα Πάρνηθας», στους Θρακομακεδόνες Αττικής, επιτεύχθηκε έπειτα από παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη, στον οποίο είχε προσφύγει ιδιοκτήτης ακινήτου στην περιοχή. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η Ανεξάρτητη Αρχή, ο ιδιοκτήτης είχε επανειλημμένα προσφύγει ατομικά, αλλά και συλλογικά μαζί με άλλους τριακόσιους ιδιοκτήτες ακινήτων, προς τις αρμόδιες αρχές για το ζήτημα των ακραίων οικοδομικών τετραγώνων (άρθρο 29 παρ.1 του ΓΟΚ), καθώς και των ανοιχτών οικοδομικών τετραγώνων (άρθρο 29 παρ.2 του ΓΟΚ) στην περιφέρεια του δήμου Θρακομακεδόνων, χωρίς, ωστόσο, να υπάρξει ανταπόκριση της διοίκησης στο αίτημά τους. Επιπλέον, οι συγκεκριμένοι ιδιοκτήτες είχαν θέσει ζήτημα άνισης μεταχείρισης για περιπτώσεις αιτημάτων έκδοσης οικοδομικής άδειας, καθώς η αντιμετώπιση εκ μέρους της διοίκησης, και ιδίως των αρμοδίων πολεοδομικών αρχών ελλείψει οριστικής νομικής ρύθμισης των περιπτώσεων των ακραίων και ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων, παρέμενε ασαφής, αποσπασματική και μη τεκμηριωμένη. Μάλιστα, όπως σημειώνει η Αρχή, η διακριτική μεταχείριση εμφανιζόταν μάλιστα ακόμα και μεταξύ των μελών του ίδιου συνεταιρισμού στη θέση «Μπίλιτζα» στους Θρακομακεδόνες.

Ο Συνήγορος του Πολίτη παρενέβη και απευθύνθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, καθώς και στο Δασαρχείο Πάρνηθας επισημαίνοντας ότι στην περιοχή των Θρακομακεδόνων έχουν εκδοθεί αντιφατικές δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες δεν συμβάλλουν στην επίλυση των ζητημάτων που προκύπτουν σχετικά με τη δυνατότητα έκδοσης οικοδομικών αδειών για τα ακίνητα που βρίσκονται στην εν λόγω περιοχή. Ζήτησε επομένως να επιληφθούν του θέματος και να μεριμνήσουν για την οριστική νομική ρύθμιση του καθεστώτος των ακραίων και ανοικτών οικοδομικών τετραγώνων του ΓΟΚ στη θέση «Μπίλιτζα Πάρνηθος» στους Θρακομακεδόνες Αττικής. Η παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη συνεχίστηκε προς το ΥΠΕΚΑ, μέχρι τελικά να υπάρξει συγκεκριμένη νομική ρύθμιση του θέματος, η οποία περιελήφθη στον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (Ν. 4067/2012).

Αεροφωτογραφίες που τραβήχτηκαν στις 28 Ιουλίου 2011, ημερομηνία-σταθμό των ρυθμίσεων για τα αυθαίρετα, θα παρέχει το υπουργείο Περιβάλλοντος σε κάθε ενδιαφερόμενο. Η σχετική ρύθμιση θα περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου για την αυθαίρετη δόμηση, που αναμένεται να δοθεί σε διαβούλευση στο προσεχές διάστημα και θα προβλέπει ότι έξι μήνες μετά την ψήφισή του οι ενδιαφερόμενοι πολίτες θα μπορούν να απευθύνονται στο ΥΠΕΚΑ και να ζητούν αεροφωτογραφίες από οποιοδήποτε σημείο στη χώρα, προκειμένου να αποδείξουν ότι το αυθαίρετο που σκοπεύουν να εντάξουν στη ρύθμιση «υπήρχε» την 28η Ιουλίου 2011. Με τη ρύθμιση το ΥΠΕΚΑ ευελπιστεί σε αύξηση του αριθμού δηλώσεων αυθαιρέτων από πολίτες που δεν διαθέτουν δημόσια έγγραφα ή αεροφωτογραφίες με τα οποία να πιστοποιείται ότι το παράνομο κτίσμα υπήρχε τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Επιπλέον, στόχος είναι να λυθεί το πρόβλημα με τις περίπου 60.000 δηλώσεις που είχαν υποβληθεί με βάση ιδιωτικά έγγραφα και υπεύθυνες δηλώσεις, η διεκπεραίωση των οποίων «πάγωσε» τον περασμένο Απρίλιο με εντολή του Τμήματος Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ωστόσο, η ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος έχει ένα μειονέκτημα: οι φωτογραφίες δεν δείχνουν αυθαιρεσίες εντός του περιγράμματος του κτιρίου ή αλλαγές χρήσης και κατ’ επέκταση δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτές τις περιπτώσεις.

Εκατοντάδες αυθαίρετα, μπαίνουν, σύμφωνα με πληροφορίες του ΣΚΑΪ, σε καθεστώς τακτοποίησης, χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας. Εν συνεχεία, οι ιδιοκτήτες των επίμαχων κτισμάτων ζητούν, από την οικεία Πολεοδομία, να τους χορηγήσει βεβαίωση, ότι τελούν υπό τακτοποίηση, προκειμένου να την καταθέσουν στην Εφορία, ζητώντας διαγραφή των επιβληθέντων προστίμων. Σύμφωνα με τις Πολεοδομίες, οι περιπτώσεις που εντοπίζονται αποστέλλονται στην εισαγγελία, για την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων. Κι αυτό, γιατί ο νόμος είναι σαφής: εξαιρούνται της τακτοποίησης όλα τα αυθαίρετα που έχουν ανεγερθεί σε δασικές ή αναδασωτέες εκτάσεις, στον αιγιαλό, αρχαιολογικούς χώρους ή άλλες προστατευόμενες περιοχές, όπως για παράδειγμα, τμήματα του Υμηττού και λοιπών ορεινών όγκων. Της τακτοποίησης, εξαιρούνται, επίσης και όλα τα αυθαίρετα που έχουν ανεγερθεί μετά τον Ιούλιο του 2011. Η διάταξη, όμως, αυτή, σε αρκετές περιπτώσεις, καθίσταται ανενεργός, με την κατάθεση του φακέλου τακτοποίησης, όπου ψευδώς βεβαιώνεται, ότι το αυθαίρετο δεν ανήκει στις εξαιρούμενες περιπτώσεις. Κατατίθεται ηλεκτρονικά (άρα χωρίς έλεγχο) η αίτηση υπαγωγής στην ρύθμιση της τακτοποίησης και μετά την καταβολή του προβλεπόμενου παράβολου, ο ιδιοκτήτης του ακινήτου ζητά διαγραφή των επιβληθέντων προστίμων. Οι Πολεοδομίες, παρεμβαίνουν στη διαδικασία τακτοποίησης, μόνον εάν υποβληθεί αίτημα για την χορήγηση βεβαίωσης, ότι το αυθαίρετο τελεί υπό τακτοποίηση.

Μόλις υποβληθεί σχετικό αίτημα, διενεργούν έλεγχο, προκειμένου να διαπιστώσουν την ορθότητα των στοιχείων του φακέλου και για την ακρίβεια, ότι το υπό τακτοποίηση αυθαίρετο δεν ανήκει στις εξαιρούμενες περιπτώσεις. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι τα στοιχεία είναι ανακριβή, η υπόθεση αποστέλλεται στην εισαγγελία. Πόσο εύκολο, όμως, είναι το έργο των Πολεοδομικών Γραφείων, που, , χωρίς όπλα». Γιατί δεν υπάρχουν δασικοί χάρτες, οι γραμμές αιγιαλού δεν έχουν ακόμη οριοθετηθεί και όλα τα Πολεοδομικά Γραφεία αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις προσωπικού. Μέσα σε αυτό το τοπίο καλούνται να αποφανθούν επί σειράς αιτημάτων που αφορούν σε διαγραφές προστίμων. Για παράδειγμα, πως αντιμετωπίζεται η περίπτωση αυθαιρέτου, που έχει ανεγερθεί ως αναψυκτήριο (και τακτοποιήθηκε ως τέτοιο), αλλά επί της ουσίας εξακολουθεί να αποτελεί κατοικία ή το αίτημα που υποβάλλεται από αλυσίδα super market και αφορά σε επιτρεπόμενες χρήσεις. Όλα αυτά (και πολλά ακόμη) αναμένεται να αποσαφηνιστούν, με την ολοκλήρωση του νέου νόμου για την τακτοποίηση αυθαιρέτων, που επεξεργάζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, μέσω του οποίου θα έχουμε κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων, με δυνατότητα νομιμοποίησης των μικρών παραβάσεων, τακτοποίηση για κάποιες άλλες και κατεδάφιση, για όσα αυθαίρετα έχουν ανεγερθεί μέσα σε προστατευόμενες περιοχές.

Ρυθμίσεις για τη δόμηση στους μικρούς οικισμούς, καθώς και για τα ακίνητα που, ενώ είναι εντός σχεδίου είναι δυνατόν το κράτος να αξιώσει την κυριότητα χαρακτηρίζοντάς τα δασικά, περιλαμβάνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ), το οποίο κατατίθεται στη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή της Βουλής. Αναλυτικότερα, με το νομοσχέδιο :

* Καταργείται το όριο των 2.000 τ.μ. και όλα ανεξαρτήτως τα ακίνητα που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως δεν μπορούν, καταρχάς, να χαρακτηριστούν δασικά. Σήμερα, για κατόχους ακινήτου, χωρίς κτίσμα ή με πολύ μικρό κτίσμα, εντός σχεδίου (άνω των 2.000 τ.μ.) μπορούσε το Δημόσιο να αξιώσει την κυριότητα του ακινήτου, καθώς το ακίνητο μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως δασικό. Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με ιδιοκτήτες που το ακίνητό τους είτε ήταν μικρότερο των 2.000 τ.μ. είτε καλυπτόταν περισσότερο από 30% του συντελεστή δόμησης της περιοχής όπου βρισκόταν. Για πολλές από τις εκτάσεις αυτές έχουν συντελεστεί πράξεις αναλογισμού και ρυμοτόμησης και πράξεις εφαρμογής των σχεδίων τους. Στις εκτάσεις - περιοχές αυτές το κράτος επιτρέπει νομίμως τη δόμηση και την άσκηση δικαιοπραξιών επί πάρα πολλές δεκαετίες. Εκτιμάται ότι, η διάταξη αυτή από τη μια λύνει προβλήματα και παύει το νομικό παράδοξο, από την άλλη όμως μπορεί να ανοίξει την όρεξη σε καταπατητές σε υπό ένταξη στο σχέδιο πόλης περιοχές.

* Επιλύεται το πρόβλημα όλων των μικρών οικισμών όπου δεν εκδίδονται άδειες δόμησης εδώ και τρία χρόνια, καθώς απαγορεύτηκε η έκδοσή τους με μόνη προϋπόθεση την παραχώρηση λωρίδας για τη διάνοιξη των απαιτούμενων δρόμων. Απαντώνται ασάφειες και δυσχέρειες εφαρμογής στις διατάξεις που αφορούν τη δόμηση και ειδικότερα την έκδοση αδειών δόμησης σε ιδιοκτησίες που βρίσκονται εντός των ορίων οικισμών και είτε έχουν πρόσωπο σε προϋφιστάμενους κοινόχρηστους χώρους είτε έχουν πρόσωπο αποκλειστικά και μόνο σε κοινόχρηστους χώρους που δημιουργήθηκαν μετά το 1985. Οπου υπάρχουν καθυστερήσεις στην έγκριση της πρότασης κύρωσης του δικτύου κοινοχρήστων χώρων, που υπερβαίνουν τους 3 μήνες, θα επιτρέπεται η δόμηση, υπό εκείνους τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα διασφαλίσουν τόσο τη νομιμότητα της διοικητικής πράξης της άδειας δόμησης όσο και τη συμβατότητά της με τη διοικητική πράξη της κύρωσης του δικτύου των κοινοχρήστων χώρων του οικισμού.

* Με βάση το άρθρο 8 του νομοσχεδίου σε ακίνητο που βρίσκεται μέσα σε σχέδιο πόλεως ή μέσα σε οικισμό που προϋφίσταται του έτους 1923 ή μέσα σε οικισμό κάτω των 2.000 κατοίκων, που έχει οριοθετηθεί, ο νομέας του θεωρείται κύριος έναντι του Δημοσίου εφόσον: α) νέμεται, μέχρι την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, αδιαταράκτως για δέκα έτη το ακίνητο, με νόμιμο τίτλο από επαχθή αιτία, υπέρ του ιδίου ή του δικαιοπαρόχου του, που έχει καταρτισθεί και μεταγραφεί μετά την 23.2.1945, εκτός εάν κατά την κτήση της νομής βρισκόταν σε κακή πίστη, ή β) νέμεται, μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, το ακίνητο αδιαταράκτως για χρονικό διάστημα τριάντα ετών, εκτός εάν κατά την κτήση της νομής βρισκόταν σε κακή πίστη.

* Σε περίπτωση που κατά την επεξεργασία της δήλωσης της Διεύθυνσης Δασών διαπιστωθεί ότι εντός γεωτεμαχίου περιλαμβάνονται τμήματα δασικού χαρακτήρα μικρότερα των 100 τ.μ., τα τμήματα αυτά ακολουθούν το χαρακτηρισμό του γεωτεμαχίου. Σε περίπτωση που εντός γεωτεμαχίου, κυρίως δασικού χαρακτήρα, περιλαμβάνονται τμήματα άλλου χαρακτήρα μικρότερα των 100 τ.μ., αυτά ακολουθούν το χαρακτηρισμό του γεωτεμαχίου. Σημειώνεται ότι η διάταξη αυτή ανατρέπει τη λογική της υφιστάμενης νομοθεσίας με βάση την οποία προτεραιότητα έχει ο χαρακτηρισμός ως δασικό.