Την κρίση στην περιφέρεια της Ευρωζώνης την προκάλεσε η ίδια η υιοθέτηση του ευρώ, που έδωσε τη δυνατότητα στις μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης και των ΗΠΑ να προσφέρουν εξαιρετικά χαμηλότοκα κερδοσκοπικά δάνεια υψηλού κινδύνου. Οταν έσκασε αυτή η «φούσκα», κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες τήρησαν τουλάχιστον ύποπτη στάση και αντί να αφήσουν τους κερδοσκόπους να χρεοκοπήσουν, μετέτρεψαν τα δάνεια αυτά σε δημόσιο χρέος, το οποίο τώρα καλούνται να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι. Στην Ισπανία οι τοπικές τράπεζες, που ελέγχονταν από τους πολιτικούς της περιοχής, δανείζονταν από τα μεγάλα «ιδρύματα» και με τη σειρά τους χρηματοδοτούσαν επιχειρηματίες για μεγαλεπήβολα αλλά εκ των προτέρων καταδικασμένα πρότζεκτ. Και όταν έσκασε η φούσκα, αντί να χρεοκοπήσουν, οι ίδιοι πολιτικοί προσπάθησαν -ματαίως- να σώσουν τις τράπεζες με δημόσιο χρήμα που δανείστηκαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην Ιρλανδία, η κυβέρνηση έκανε το «λάθος» να εγγυηθεί και εν τέλει να καλύψει τις οφειλές των τοπικών τραπεζών, με αποτέλεσμα να χάσει ποσόν μεγαλύτερο απ' ό,τι το σύνολο των φορολογικών εσόδων που μπορεί να ελπίζει να εισπράξει μέσα σε μία χρονιά. Το αποτέλεσμα ήταν, οι αρχικοί κερδοσκόποι πιστωτές να πάρουν τα χρήματά τους στο ακέραιο, ενώ το λογαριασμό καλούνται τώρα να πληρώσουν οι φορολογούμενοι της Ευρώπης. Ποιοι είναι αυτοί οι κερδοσκόποι; Οι υπουργοί των κυβερνήσεων και οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ μεγάλα fund και οι πλούσιοι της Ευρώπης και των ΗΠΑ, που μέσω των μεγάλων τραπεζών επένδυσαν κεφάλαια τα οποία ενδεχομένως δεν ήταν καν δικά τους.

Οι πτωτικές πιέσεις στις τιμές των ακινήτων είναι πιθανόν να συνεχιστούν και τα επόμενα τρίμηνα, με περιορισμένο ωστόσο τον κίνδυνο απότομης μεταβολής τους, αναφέρει η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος. Μετά τη συνεχή αποκλιμάκωση των τιμών τα τελευταία έτη, η ελληνική αγορά ακινήτων πιθανότατα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά σημαντικής υπερτίμησης καθώς, εκτός των άλλων, υποχώρησε σημαντικά τα τελευταία πέντε έτη ο λόγος του δείκτη τιμών των κατοικιών προς το δείκτη των ενοικίων ο οποίος συνήθως αξιολογείται μαζί με άλλους παράγοντες ως δείκτης αποτίμησης της αγοράς ακινήτων, σημειώνει η έκθεση.

Η προοπτική ανάκαμψης της αγοράς ακινήτων εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τη βελτίωση των προσδοκιών των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, τη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα, καθώς και από την υποχώρηση της αβεβαιότητας, την ενίσχυση των προοπτικών ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, τη σταθεροποίηση του φορολογικού πλαισίου και τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των ακινήτων. Καθοριστική σημασία για την ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων έχει επίσης η επιτυχής υλοποίηση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας ακίνητης περιουσίας που έχει εξαγγελθεί από την κυβέρνηση. Η επίλυση των σημαντικών προβλημάτων που δυσχεραίνουν την αξιοποίηση των ακινήτων του ∆ημοσίου, µε προτεραιότητα την αντιμετώπιση των νομικών και τεχνικών ζητημάτων πολεοδομικού σχεδιασμού και έκδοσης αδειών, είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει σημαντικές υπεραξίες στη δημόσια ακίνητη περιουσία και κυρίως θα συμβάλει στην προσέλκυση ξένων επενδυτών στην ελληνική αγορά ακινήτων µε πρόσθετα αναπτυξιακά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες.

Στην Πλάκα, στα Αναφιώτικα, στην Ακαδημία Πλάτωνος και στον Κεραμεικό βρίσκονται τα περισσότερα αστικά ακίνητα του υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με την καταγραφή του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου. Στην περιοχή της Πλάκας συγκεκριμένα η έρευνα έδειξε 113 δημόσια ακίνητα με κτίσμα και 107 δημόσια χωρίς κτίσμα. Στην περιοχή των Αναφιώτικων 40 δημόσια ακίνητα με κτίσμα και 22 χωρίς κτίσμα. Στην περιοχή του Αρχαιολογικού χώρου Ακαδημίας Πλάτωνος 45 δημόσια ακίνητα με κτίσμα και 63 χωρίς κτίσμα. Και στην περιοχή Κεραμεικού 40 δημόσια ακίνητα με κτίσμα. Συμπληρωματικά εξάλλου, καταγράφηκαν ένα ακίνητο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και 16 ακίνητα της Ακαδημίας Αθηνών.

Να σημειωθεί ότι για τις περιοχές της Πλάκας και του Κεραμεικού διατέθηκε την εικοσαετία 1980-2000 περίπου το ποσόν των 70 εκατ. ευρώ για περίπου 130 ακίνητα. Παρ' όλα αυτά είναι οι περιοχές στις οποίες παρουσιάζονται τα περισσότερα κρούσματα καταπατήσεων και καταλήψεων, παράνομων εμπορικών χρήσεων, αλλά και βανδαλισμών. Αντιθέτως, για τα ελάχιστα που ενοικιάζονται το μίσθωμα που λαμβάνεται είναι εξευτελιστικό, αφού μπορεί να ανέρχεται μόλις σε λίγα ευρώ. Στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου εξάλλου έχουν καταγραφεί 355 ακίνητα - εδώ βρίσκεται ένας μικρός αριθμός επίσης ενοικιαζόμενων -, στο Ρέθυμνο δέκα αστικά ακίνητα με κτίσμα στην παλιά πόλη, στον Νομό Αρκαδίας επτά αστικά ακίνητα με κτίσμα και στον Νομό Αχαΐας 61, επίσης με κτίσμα.

Το σχέδιο της κυβέρνησης -και δέσμευση προς την τρόικα- είναι η αναθεώρηση του Φόρου Ακίνητης Περιουσίας προκειμένου να ενσωματώσει τα έσοδα από το ΕΕΤΗΔΕ, το γνωστό δηλαδή «χαράτσι» της ΔΕΗ. Το τελευταίο, πέρα από τα ζητήματα νομιμότητας που είχε δημιουργήσει, είχε και δύο επιπλέον προβλήματα: Αφενός δεν υπήρχε αφορολόγητο όριο, καθώς οι ιδιοκτήτες επιβαρύνονταν από το πρώτο ευρώ αξίας του ακινήτου, αφετέρου υπήρχαν περιθώρια αποφυγής του φόρου καθώς ο ιδιοκτήτης μπορούσε απλώς να διακόψει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στα ακίνητα που δεν χρησιμοποιούσε και να απαλλαγεί από τη φορολόγηση. Ο Φόρος Ακίνητης Περιουσίας, όπως και κάθε φόρος παγίου κεφαλαίου, έχει το δημοσιονομικό πλεονέκτημα ότι φορολογεί ένα απόθεμα και όχι μια συναλλαγή, όπως οι φόροι κατανάλωσης. Οι ιδιοκτήτες δηλαδή δεν έχουν και πολλά περιθώρια αποφυγής της φορολόγησης, σε αντίθεση με τους φόρους κατανάλωσης, όπου οι πολίτες μπορούν άμεσα να περιορίσουν τις συναλλαγές τους. Βέβαια αυτό το πλεονέκτημα υφίσταται μόνο βραχυχρόνια. Μακροχρόνια, θα περιοριστεί η ζήτηση ακινήτων, οι τιμές θα πέσουν και τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν. Εδώ βέβαια υπάρχει η λεπτομέρεια ότι ο φόρος υπολογίζεται στις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και όχι στις εμπορικές, με αποτέλεσμα το κράτος να έχει την ευχέρεια να παρακάμψει τις ενοχλητικές επιπτώσεις των φόρων στις τιμές (τις λεγόμενες στρεβλώσεις της αγοράς).

Για το 2013 ο προϋπολογισμός προβλέπει την είσπραξη 3,2 δισ. και το όλο θέμα είναι ο καθορισμός των συντελεστών και των κλιμακίων του ενιαίου Φόρου Ακίνητης Περιουσίας ώστε τα έσοδα να διατηρηθούν στο ίδιο επίπεδο και το 2014, χωρίς το ΕΕΤΗΔΕ. Μέχρι τώρα μόνο σενάρια έχουν διαρρεύσει, που αναφέρουν αρχικό συντελεστή της τάξης του 0,1%-0,15% σε περιουσίες πάνω από εκατό χιλιάδες ευρώ, ο οποίος θα φτάνει μέχρι 1,5%-2% για περιουσίες πάνω από 3-4 εκατ. ευρώ. Εδώ βέβαια κρύβονται οι αναδιανεμητικές επιπτώσεις της φορολογίας που αποτελούν και την ταμπακέρα της συζήτησης. Το σίγουρο είναι ότι ο ενιαίος φόρος ακινήτων θα οδηγήσει σε «δήμευση της ακίνητης περιουσίας των πολιτών». Με άλλα λόγια, οι ιδιοκτήτες ακινήτων θα αναγκαστούν να ρευστοποιήσουν την περιουσία τους προκειμένου να ανταποκριθούν στη συνολική φορολογική τους υποχρέωση σε βάθος χρόνου. Αυτό φαίνεται με ένα απλό παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι ακίνητη περιουσία αξίας εκατό χιλιάδων ευρώ φορολογείται με μέσο συντελεστή 0,1%, δηλαδή ο ιδιοκτήτης της πληρώνει φόρο εκατό ευρώ τον χρόνο. Σε χίλια χρόνια (!) θα του έχει δημεύσει την περιουσία το κράτος. Ας υποθέσουμε τώρα ότι για περιουσία αξίας πέντε εκατομμυρίων ευρώ ο μέσος συντελεστής είναι 1%. Ο ιδιοκτήτης της θα πληρώνει φόρο πενήντα χιλιάδες ευρώ τον χρόνο και η περιουσία του θα έχει πρακτικά δημευτεί σε εκατό χρόνια.

Είναι προφανές ότι, λόγω των κλιμακωτών συντελεστών, το πρόβλημα της δήμευσης αυξάνεται ανάλογα με το ύψος της περιουσίας. Φυσικά κανένας σημερινός ενήλικας μεγαλοϊδιοκτήτης δεν θα κυκλοφορεί μετά από εκατό χρόνια, αλλά εφόσον νοιάζεται για το μέλλον της περιουσίας του, δηλαδή για τους κληρονόμους του, έχει κάθε λόγο να ανησυχεί βλέποντας την τρόικα να απειλεί να «του πάρει το σπίτι».