Στα «χέρια» καταπατητών βρίσκονται οκτώ στα δέκα ακίνητα του Δημοσίου στην Αττική, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα χιλιάδες στρέμματα δημόσιας γης είναι καταπατημένα και αποτελούν «Μήλον της Εριδος» μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και εκατοντάδων πολιτών.

Οι καταπατητές των δημοσίων ακινήτων, εμφανίζονται στην εφορία και στα δικαστήρια ως νόμιμοι ιδιοκτήτες των ακινήτων, με τίτλους ιδιοκτησίας που είτε δημιούργησαν οι ίδιοι ή δικαιοπάροχοί τους ή έχουν τίτλους που δημιούργησαν απώτατοι καταπατητές μετά το 1884!  Όπως προκύπτει από τα έγραφα των Περιφερειακών Διευθύνσεων Δημόσιας Περιουσίας :

[1] Στην Αττική, τα στοιχεία από τις πρώην κτηματικές Υπηρεσίες: Αθηνών, Ανατολικής Αττικής, Δυτικής Αττικής και Πειραιά εκτιμάται ότι η πλειονότητα των δημοσίων ακινήτων είναι μερικώς ή εξ ολοκλήρου καταπατημένα, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 80%.

[2] Στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα τα δημόσια κτήματα σε μεγάλο ποσοστό που φθάνει και 70% είναι καταπατημένα. Ένα τμήμα περίπου 10% είναι ανεντόπιστα λόγω ελλιπών στοιχείων προσδιορισμού.

[3] Από τα καταπατημένα δημόσια ακίνητα ένα μεγάλο μέρος έχει καταπατηθεί από τους Δήμους με τη μορφή των κοινόχρηστων χώρων.

[4] Σύμφωνα με την Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας (ΠΔΔΠ) Αιγαίου τα ποσοστά της αυθαίρετης κατοχής της Δημόσιας Αστικής και Αγροτικής Γης είναι, αντίστοιχα, 47% και 64%. Όσον αφορά το πλήθος και την ταυτότητα των καταπατημένων δημοσίων κτημάτων στην περιοχή η υπηρεσία αδυνατεί να απαντήσει, καθώς ούτε τα ληφθέντα μέτρα προστασίας ούτε οι αιτήσεις εξαγοράς καταπατημένων που έχουν κατατεθεί, αποτελούν αξιόπιστο μέτρο της πραγματικής έκτασης της αυθαίρετης κατοχής δημόσιας περιουσίας.

[5] Στην Κρήτη από τα καταγεγραμμένα δημόσια κτήματα:

• Στον νομό Ηρακλείου 24 δημόσια κτήματα είναι καταπατημένα, άλλα εξ ολοκλήρου και άλλα σε τμήματα αυτών.

• Στον νομό Χανίων έχουν καταπατηθεί τμηματικά 18 παλαιοί αιγιαλοί, 3 στρατιωτικά δημόσια κτήματα και ένα αρχαιολογικό δημόσιο κτήμα.

• Στον νομό Ρεθύμνου έχουν καταπατηθεί 61 Δημόσια κτήματα, μερικά εξ αυτών (παλαιοί αιγιαλοί) εν μέρει.

• Στον νομό Λασιθίου, έχει καταπατηθεί 1 δημόσιο κτήμα.

[6] Στην περιφέρεια Μακεδονίας -Θράκης:

• Τα καταπατημένα ανταλλάξιμα ακίνητα ανέρχονται περίπου σε 433. Τα ανταλλάξιμα ακίνητα αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, η οποία ρυθμίζεται από ειδικές διατάξεις για την εξαγορά των από τους αυθαιρέτους κατόχους τους, με τους όρους και τη διαδικασία που προβλέπουν οι διατάξεις του Ν. 357/1976. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, για τη διαφύλαξη της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, η αρμόδια υπηρεσία προβαίνει στον καθορισμό αποζημίωσης αυθαίρετης χρήσης (άρθρο 9 παρ.3 του απο 24-10-1940 Β.Δ/τος). Δεν προβλέπεται αποβολή των αυθαιρέτων κατόχων παρά μόνο όταν είναι να αξιοποιηθεί το ακίνητο που είναι χαρακτηρισμένο είτε για χώρος πρασίνου είτε για σχολείο κ.λπ.

• Τα καταπατημένα δημόσια ακίνητα ανέχονται περίπου σε 1.281.

[7] Στην Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας Πελοποννήσου-Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου τα καταγεγραμμένα Δημόσια Ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου στο Ν. Αχαϊας είναι 1.706 και το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι καταπατημένα.

Η δικαιοσύνη, με σειρά αποφάσεων, δέχεται ότι είναι μεν συνταγματικά ανεκτή και επιβεβλημένη η λήψη από την πολιτεία μέτρων για την προστασία «στο διηνεκές» ευρύτερων ζωνών, π.χ. με την κήρυξή τους ως αρχαιολογικών χώρων ή με τη δημιουργία Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) κ.λπ., φθάνοντας μέχρι και την απόλυτη απαγόρευση ανέγερσης κτιρίων, αλλά το γεγονός αυτό δεν απαλλάσσει το κράτος από την υποχρέωσή του να αποζημιώσει τον πολίτη- ιδιοκτήτη της έκτασης για την ουσιώδη δέσμευση της ιδιοκτησίας που του προκάλεσε, καθώς και για την πλήρη «απενεργοποίηση» των δικαιωμάτων του ή της εύλογης προσδοκίας του να αξιοποιήσει την ακίνητη περιουσία (κτίζοντας, καλλιεργώντας, πουλώντας την, κ.λπ.). Ανατρέποντας αντίθετες εφετειακές αποφάσεις (ή επικυρώνοντας άλλοτε ευνοϊκές κρίσεις Διοικητικών Εφετείων για ιδιοκτήτες δεσμευμένων επί πολλά χρόνια ακινήτων), το Συμβούλιο της Επικρατείας ανοίγει τον δρόμο για καταβολή από την πολιτεία σημαντικών αποζημιώσεων για την ουσιώδη στέρηση της ιδιοκτησίας τους. Οι αποζημιώσεις αυτές αφορούν περιορισμούς που μπαίνουν στα ακίνητα σε περιοχές, είτε εντός είτε εκτός σχεδίου, και σύμφωνα με τις δικαστικές αποφάσεις είναι μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο να μπορέσει ο ιδιοκτήτης να αποζημιωθεί ακόμα και σε μεγάλο βάθος χρόνου, εφόσον δικαιολογείται κάτι τέτοιο, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε υπόθεσης (π.χ. ξαφνική αλλαγή του πολεοδομικού τοπίου ή των χρήσεων γης, ενώ το κράτος είχε δημιουργήσει με τη στάση του εύλογη προσδοκία ότι θα μπορούσε να κτίσει στο οικόπεδο ή γήπεδο). Το «πράσινο φως» σε τέτοιου είδους αποζημιώσεις, που έρχεται ουσιαστικά σε συμμόρφωση προς τη νομολογία που έχει χαράξει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στο Στρασβούργο, μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε δημοσιονομικό σοκ στη χώρα μας, γιατί η καθυστερημένη ευαισθητοποίηση σε ζητήματα προστασίας περιβάλλοντος (πολιτιστικού, φυσικού, οικιστικού) επέτρεψε την επί χρόνια ανάπτυξη μίας εντελώς άναρχης δόμησης, χωρίς περιορισμούς και όρια, γεγονός που έδωσε σε χιλιάδες πολίτες το «έναυσμα» να αγοράσουν γη, με την πεποίθηση ότι με βάση τα τότε δεδομένα και την πλήρη κρατική αδιαφορία θα μπορούσαν να κτίσουν σχεδόν οπουδήποτε. Οι δικαστικές αποφάσεις επιδικάζουν σε δύο περιπτώσεις αποζημιώσεις που κυμαίνονται γύρω στα 150.000 ευρώ στην καθεμία (για στέρηση ιδιοκτησίας λόγω μέτρων προστασίας προς χάριν του φυσικού - οικιστικού περιβάλλοντος), ενώ σε άλλες δύο υποθέσεις, ανατρέποντας αντίθετες εφετειακές αποφάσεις, ανοίγουν τον δρόμο για καταβολή αποζημιώσεων και σε περίπτωση μακρόχρονης δέσμευσης των ακινήτων, εξαιτίας μέτρων για την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος (με την κήρυξη αρχαιολογικών χώρων σε περιοχές εντός και εκτός σχεδίου), όπου διεκδικούνται ακόμα και αστρονομικά ποσά από μισό εκατ. έως και σχεδόν 10 εκατ. ευρώ (!), για το ύψος των οποίων και τη βασιμότητά τους καλούνται να αποφανθούν πλέον τα κατά τόπους αρμόδια Δ. Εφετεία, στα οποία το ΣτΕ ξαναστέλνει τις σχετικές αγωγές. Σημείο-κλειδί για την αναγνώριση της δυνατότητας αποζημίωσης αποτελεί η συνταγματική διάταξη για προστασία της ιδιοκτησίας, αλλά και την υποχρέωση του κράτους να απαλλοτριώνει εκτάσεις ή να αποζημιώνει τον πολίτη, σε συνδυασμό με τη νομολογία του «Ευρωδικαστηρίου», που οδήγησε σε 180 μοιρών στροφή και τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων, τα οποία μέχρι πρότινος απέρριπταν π.χ. αξιώσεις για περιοχές εκτός σχεδίου, με τη λογική ότι, αφού αυτές δεν προορίζονταν από το Σύνταγμα για δόμηση, αλλά κυρίως για γεωργική, κτηνοτροφική, δασοπονική κ.λπ. εκμετάλλευση, οι ιδιοκτήτες τους δεν μπορούσαν να εγείρουν αξιώσεις για να χτίσουν ή για να αποζημιωθούν, επειδή δεν τους επιτράπηκε ή τους περιορίστηκε η δόμηση. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο, με δεδομένη την παροιμιώδη και πολλές φορές «ατελείωτη» αδράνεια της ελληνικής πολιτείας, που κατά καιρούς έδειξε ότι παίρνει τα μέτρα προστασίας όταν «ο κόμπος φτάσει στο χτένι», δηλαδή μετά από σωρεία αιτημάτων των ενδιαφερόμενων πολιτών για δόμηση και ύστερα από πάροδο πολλών ετών, μερικές φορές και δεκαετιών, φαινόμενο που εξηγείται εν μέρει από τη γνωστή κρατική αδιαφορία, αλλά και από τη μόνιμη έλλειψη των αναγκαίων πόρων (για ανασκαφές, απαλλοτριώσεις, εξαγορές, κ.λπ.). Η μεγάλη όμως αυτή αργοπορία για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερες αποζημιώσεις, καθώς οι δικαστικές αποφάσεις δέχονται τη δυνατότητα αναζήτησης ποσών και σε βάθος χρόνου, για δέσμευση του ακινήτου στο απώτερο παρελθόν επί πολλά χρόνια, εφόσον ο ιδιοκτήτης υποβάλει σχετική αγωγή στα δικαστήρια, ανεξαρτήτως του ότι η πολιτεία μπορεί αργότερα να προχώρησε σε εξαγορά ή απαλλοτρίωση του ακινήτου του.

Σχέδια να μετατραπεί ο ΕΝΦΙΑ σε καθαρό ΦΑΠ με συντελεστές που θα φτάνουν και το 5%, κυκλοφορούν όλο και ευρύτερα στην αγορά. Τα σενάρια αυτά αναφέρουν ότι η κίνηση αυτή από την πλευρά του υπουργείου Οικονομικών, θα συνδεθεί με την  προετοιμαζόμενη μέχρι τέλους του 2016 προσαρμογή των αντικειμενικών με τις «εμπορικές» αξίες. Αν και είναι πλέον δεδομένη η αναξιοπιστία, αλλά και οι σκοπιμότητες που εξυπηρετούν οι τιμές που προωθεί η Τράπεζα της Ελλάδας, αφού προέρχονται στο σύνολό τους από τις τράπεζες, το ερώτημα είναι αν η "επιλογή" αυτή συνδέεται με τη διαχείριση των "κόκκινων δανείων" και το πέρασμά τους μέσω των νέων διοικήσεων στα "κοράκια". Κανείς πλέον δεν αμφισβητεί ότι το λόμπι επενδυτών που μπήκαν στην τελευταία αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών, δεν είναι μακροπρόθεσμοι επενδυτές αλλά «επιθετικά funds», που βραχυπρόθεσμα τοποθετήθηκαν στην ελληνική τραπεζική αγορά με την προσδοκία τα γρήγορα κέρδη μέσω της διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Η διαπραγματευτική ανικανότητα της κυβέρνησης και των υπουργών της να λύσουν το θέμα των προβληματικών δανείων των τραπεζών, θα επιτρέψει προφανέστατα στα μεγάλα ξένα funds να έχουν τον κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία αναδιάρθρωσης. Και φυσικά αν αποκτήσουν τον έλεγχο των τραπεζών και έχοντας την έμμεση νομιμοποίηση από το υπουργείο Οικονομικών, με τη χρήση της τράπεζας δεδομένων τιμών που συντηρούν και τροφοδοτούν, θα μπορούν να αποκτούν σε εξευτελιστικές τιμές ακίνητα των οφειλετών των τραπεζών -σήμερα- και των οφειλετών του δημοσίου-αύριο. Και φυσικά η μετατροπή του ΕΝΦΙΑ σε ΦΑΠ με συνετελεστή έως και 5%, είναι το δίχως άλλο "βούτυρο" στο ψωμί τους.

Χάος πρόκειται να προκληθεί  στην ήδη χειμαζόμενη απο την κρίση αγορά ακινήτων η προωθούμενη κατάργηση των άμισθων υποθηκοφυλακίων της χώρας. Ειδικά στην νησιωτική Ελλάδα μία μεταβίβαση -και όχι μόνο -ακινήτου για να διεκπεραιωθεί θα χρειάζεται σημαντικός χρόνος και ανάλογη επιβάρυνση του κόστους. Ήδη, στο θέμα παρενέβησαν οι ιδιοκτήτες οι οποίοι ζητούν άμεση ανάκληση του σχεδίου νόμου. Με επιστολή στον υπουργό Δικαιοσύνης επισημαίνουν το χάος που θα προκληθεί απο την εφαρμογή των προτάσεων.Αναλυτικά στην επιστολή επισημαίνεται:

"Αξιότιμε κε Υπουργέ

Με κατάπληξη διαπιστώσαμε ότι με το σχέδιο Νόμου περί υποθηκοφυλακείων το οποίο δώσατε στη δημοσιότητα, καταργούνται όλα τα τοπικά Άμισθα Υποθηκοφυλακεία της χώρας και δημιουργείται ένα και μόνον Έμμισθο Υποθηκοφυλακείο ανά «Νομό» εκτός από τον «Νομό» Αττικής που θα διαθέτει ένα στην Αθήνα, (Αθηνών Α΄ για 2.000.000 πολίτες), ένα στο Περιστέρι (Αθηνών Β΄) και ένα στο Κορωπί (Αθηνών Γ΄) για 1.000.000 πολίτες περίπου το καθένα. Στα «υδροκέφαλα» αυτά 56 συνολικά Υποθηκοφυλακεία θα μεταφερθούν όλα τα αρχεία των υφισταμένων Υποθηκοφυλακείων της χώρας, δηλαδή οι τίτλοι ιδιοκτησίας της ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας του ελληνικού λαού.

Με άλλες διατάξεις του σχεδίου αυτού, στα Υποθηκοφυλακεία αυτά θα υπηρετούν μόνον 700 υπάλληλοι, ενώ αυτά θα μπορεί να διευθύνονται ακόμη και από πτυχιούχους ΤΕ ή και σε ορισμένες περιπτώσεις και ΔΕ, και όχι αποκλειστικά από Πτυχιούχους των Πανεπιστημιακών Νομικών Σχολών, όπως αδήριτα επιβάλλει η ανάγκη σύννομης παραφυλακής των ιδιοκτησιακών τίτλων, και αντιμετώπισης των καθημερινά αναφυομένων νομικών προβλημάτων.

Επειδή η προωθούμενη από εσάς νέα αυτή συγκεντρωτική χωροταξία θα αποβεί εντονότατα επιζήμια για τους ιδιοκτήτες ακινήτων της χώρας μας, καθόσον θα έχει τα εξής δυσμενέστατα γι΄αυτούς αποτελέσματα:

1.             Θα αποστερήσει τους κατοίκους όλων των νησιωτικών και ορεινών περιοχών από κάθε πρόσβαση και εξυπηρέτησή τους σχετικά με την ιδιοκτησία τους.

2.             Θα σωρεύσει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κάποιους αποθηκευτικούς χώρους εκατομμύρια βιβλία και συμβόλαια χωρίς να υπάρχει καμία δυνατότητα ελέγχου και ενημέρωσης των στοιχείων τους.

3.             Θα καταστήσει άκρως δυσχερείς έως και ανέφικτες τις αγοραπωλησίες και τις εγγραφές βαρών. Ακόμα και οι γονικές παροχές και οι αποδοχές κληρονομίας θα συντάσσονται αναγκαστικά χωρίς δυνατότητα πρόσβασης στους τίτλους ιδιοκτησίας και θα καταχωρούνται μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα.

4.             Θα καταστήσει αδύνατη την υποβολή πλήρων και ορθών δηλώσεων ιδιοκτησίας στο κτηματολόγιο, όπως και ενστάσεων και αιτήσεων διορθώσεως  προδήλου σφάλματος, αλλά κυρίως θα καταστήσει αδύνατη τη διόρθωση των τεράστιας έκτασης σφαλμάτων των κτηματογραφήσεων, ήδη περαιωμένων η μελλοντικών.

5.             Θα καταστήσει αδύνατη την έκδοση ασφαλών πιστοποιητικών για τα εμπράγματα δικαιώματα των πολιτών και τη διενέργεια στοιχειωδώς ασφαλών ελέγχων των τίτλων ιδιοκτησίας από τους δικηγόρους.

6.             Γενικότερα θα εκμηδενίσει την επιβεβλημένη ασφάλεια των συναλλαγών και θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη σε όλο το σύστημα του ελέγχου και της καταγραφής των  ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.

7.             Τέλος η ήδη απαξιωμένη από την κρίση και τη βαρύτατη φορολογία ακίνητη περιουσία θα υποστεί ένα ακόμα μεγάλο πλήγμα και θα νεκρωθεί τελείως η ήδη χειμαζόμενη κτηματαγορά.

Σας καλούμε να αποσύρετε το νομοσχέδιο αυτό, και σε διάλογο με την Ομοσπονδία μας που εκπροσωπεί τους άμεσα ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες ακινήτων, και τους υποθηκοφύλακες, που βρίσκονται κοντά στους πολίτες και γνωρίζουν το θέμα καλύτερα από οποιονδήποτε, να εξετάσουμε τι μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η εξυπηρέτηση των πολιτών στο σημαντικό αυτό τομέα, ενόψει ολοκλήρωσης του κτηματολογίου."