Η οικονομική κρίση, στη δίνη της οποίας βρίσκεται η Ελλάδα τα πέντε τελευταία χρόνια, κατέρριψε πολλούς μύθους που είχαν καλλιεργηθεί για δεκαετίες. Ο πιο σημαντικός μύθος όμως είναι αυτός που αφορά στην αγορά ακινήτων. Η ρήση σύμφωνα με την οποία "κανείς δεν έχασε αγοράζοντας γη" μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά και σύντομα πήρε χαρακτηριστικά αξιωματικής αλήθειας. Δεν χρειάστηκαν παρά πέντε χρόνια για να πέσουν οι μάσκες και να αποδειχθεί ότι όλα αυτά δεν ήταν τίποτα άλλο παρά αυτοεκπληρούμενες προσδοκίες. Σε αυτά τα πέντε χρόνια, οι σωρευτικές απώλειες στην αξία των κατοικιών εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 350 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις. Το αδιάθετο απόθεμα νέων κατοικιών υπερβαίνει τις 150.000 νέα σπίτια και εκατοντάδες χιλιάδες μεταχειρισμένα. Η προστιθέμενη αξία του στενού πυρήνα των κατασκευών, μαζί με τις υπόλοιπες δραστηριότητες που εντάσσονται στον τομέα, είχε διαμορφωθεί σε 22,5 δισ. ευρώ ή 11% του ΑΕΠ το 2006. Ωστόσο, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης η προστιθέμενη αξία των κατασκευών είχε υποχωρήσει το 2013 σε 8,1 δισ. ευρώ, (περίπου 4% του ΑΕΠ). Σημαντική ήταν η επίπτωση της κρίσης και στην απασχόληση, η οποία περιλαμβάνει πλήθος ειδικοτήτων και επαγγελμάτων. Συνολικά στον ευρύτερο τομέα των κατασκευών, η απασχόληση διαμορφώθηκε το 2013 σε 287 χιλ. άτομα (8,7% της συνολικής απασχόλησης), έναντι 589 χιλ. το 2008 (13% της συνολικής απασχόλησης).Οι μειωμένες επενδύσεις σε κατοικίες «αφαίρεσαν» από το ΑΕΠ περίπου 1,4 μονάδες ετησίως κατά μέσο όρο ή διαφορετικά η ύφεση θα ήταν κατά 1,4 μονάδες ηπιότερη, αν δεν είχαν μειωθεί οι επενδύσεις σε κατοικίες, γεγονός που καταδεικνύει τη σημαντική συμβολή των κατασκευών στην οικονομία. Εκτιμάται δηλαδή ότι περισσότερο από το 30% της ύφεσης συνδέεται με την πτώση των επενδύσεων στις κατασκευές. Και το μείζον ερώτημα είναι ποιος ευθύνεται. Η υπερβολική σιγουριά των Ελλήνων; Η υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνσή; Ή μήπως κάτι άλλο; Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική οικονομία πέρασε και άλλες κρίσεις. Μπορεί να ήταν μικρότερης έντασης και διάρκειας, αλλά ταλάνισαν την ελληνική κοινωνία. Σε όλες τις κρίσεις, οι τιμές των κατοικιών είτε παρέμειναν στάσιμες είτε σημείωσαν ονομαστική άνοδο - στις περιόδους υψηλού πληθωρισμού. Αυτή ήταν άλλωστε και η αιτία που δημιουργήθηκε ο μύθος της "ασφαλούς επένδυσης" . Πραγματικά, έχει ενδιαφέρον να εξετάσει και να συγκρίνει κανείς αυτές τις δύο περιόδους της αγοράς προκειμένου να βρει τους πραγματικούς υπεύθυνους της σημερινής κατάρρευσης. Σε έρευνα για την αγορά κατοικίας που έχει γίνει στη διάρκεια της δεκαετίας του '80, είχε προκύψει ότι οι αγορές στο συντριπτικό ποσοστό τους γίνονταν με αυτοχρηματοδότηση. Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό των αγορών γίνονταν με δανεικά από το οικογενειακό περιβάλλον και, τέλος, ένας αριθμός κατοικιών περνούσαν στους νέους ιδιοκτήτες από κληρονομιά ή γονική παροχή. Ο τραπεζικός δανεισμός για την αγορά κατοικίας ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτος. Οι πιστωτικοί περιορισμοί σε συνδυασμό με τα αστρονομικά επιτόκια απέτρεπαν τη χρηματοδότηση της αγοράς κατοικίας με αυτόν τον τρόπο. Στην πρώτη δεκαετία του 2000, δηλαδή εκείνη που προηγήθηκε της σημερινής κρίσης, ο τραπεζικός δανεισμός έγινε ο κύριος και αποκλειστικός τρόπος χρηματοδότησης της αγοράς κατοικίας. Στην πραγματικότητα, οι τράπεζες μαζικά -ορισμένες φορές μάλιστα άκριτα, με αμφιλεγόμενες εκτιμήσεις και κάποιες φορές αγνοώντας τις πιστωτικές διατάξεις της Τράπεζας της Ελλάδος με τις οποίες θεσπίζονταν εισοδηματικά κριτήρια- χρηματοδότησαν εκατοντάδες χιλιάδες αγορές ακινήτων. Τα ακίνητα αυτά, όπως φαίνεται σήμερα, αποτέλεσαν τη μαγιά της σημερινής κρίσης, καθώς ο τεράστιος αριθμός τους προκάλεσε την υπερπροσφορά και οδήγησε στην κατάρρευση. Και όμως, κανείς δεν μιλά για τις ευθύνες και κανείς δεν έχει αναδείξει το θέμα των ευθυνών. Το κακό όμως έχει ήδη γίνει και θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Στην πραγματικότητα, αυτό που έχει γίνει είναι ότι πλέον οι εναλλακτικές λύσεις που έχει ο μέσος Έλληνας για να προστατεύει τον κόπο του εφεξής θα περνούν όλες από τις τράπεζες. Το αραξοβόλι της μεσαίας τάξης. που λειτουργούσε στο παρελθόν εντελώς αυτονομημένα από το τραπεζικό σύστημα κατέρρευσε. Η επένδυση σε ακίνητα ή σε γη, στο μέλλον θα αποκτά όλο και περισσότερο τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των χρηματιστηριακών προϊόντων, αφού όπως και οι μετοχές έτσι και τα ακίνητα θα είναι εξίσου ευάλωτα στις διακυμάνσεις της οικονομίας. Υπό το πρίσμα αυτό, η τωρινή κρίση της αγοράς ακινήτων δεν είναι τίποτα άλλο παρά «το τέλος μιας εποχής». Το επόμενο βήμα είναι ότι η ελληνική κοινωνία θα βιώσει -και- τη μείωση των ποσοστών ιδιοκατοίκησης. Οι διακυμάνσεις στις αγορά σε συνδυασμό με την τραπεζική χρηματοδότηση (επιτόκια, ροή χρηματοδότησης, πιστωτικοί περιορισμοί κ.ά.) θα είναι η νέα πραγματικότητα που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει στο μοντέλο του ιδιοκτήτη υπό προθεσμία και υπό αίρεση. Κοντολογίς, η αγορά κατοικίας, το τελευταίο προπύργιο και καταφύγιο των μικρομεσαίων, έχει ήδη παραδοθεί και πολύ σύντομα θα είναι υπόθεση λίγων...

Με δύο σημαντικές αλλαγές κατατέθηκε στη Βουλή το άρθρο 24 του σχεδίου νόμου με τίτλο «Ρυθμίσεις για την επανεκκίνηση της οικονομίας». Το άρθρο αφορά την αναδιοργάνωση των ΤΑΙΠΕΔ, ΕΤΑΔ και το Παράκτιο Αττικό Μέτωπο (ΠΑΜ). Η πρώτη αλλαγή είχε προαναγγελθεί από την αναπληρώτρια υπουργό Οικονομικών Νάντια Βαλαβάνη και αφορά τη διαδικασία αξιοποίησης των εισπράξεων του νέου ταμείου στο οποίο θα μετασχηματιστεί το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ). Σύμφωνα με την παράγραφο 3 που προστέθηκε στο συγκεκριμένο άρθρο, στόχος του νέου ταμείου που θα δημιουργηθεί μετά την απορρόφηση της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) Α.Ε. από το ΤΑΙΠΕΔ, είναι τα έσοδα που θα προκύπτουν, «θα αξιοποιούνται για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής πολιτικής του κράτους και τη στήριξη της κοινωνικής ασφάλισης». Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη, το ίδιο θα προβλέπεται και στον ιδρυτικό νόμο του νέου ταμείου στο οποίο θα μετασχηματιστεί το ΤΑΙΠΕΔ και που όλα δείχνουν ότι θα μετονομαστεί σε «Ταμείο Δημόσιου Πλούτου». Η δεύτερη αλλαγή αφορά την εξέλιξη της περιουσίας του Παραλιακού Μετώπου Αττικής. Ενώ η αρχική διάταξη προέβλεπε την επιστροφή των ακινήτων του ΠΑΜ στους φορείς από τους οποίους προήλθαν -κατά κύριο λόγο την ΕΤΑΔ- η τελική διάταξη που κατατέθηκε, αναφέρει ότι τα ακίνητα αποτελούν πλέον αρμοδιότητα των υπουργών Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη και Οικονομίας Γιώργου Σταθάκη. «Η ακίνητη περιουσία της εταιρείας “Παράκτιο Αττικό Μέτωπο Α.Ε.” μεταβιβάζεται με αποφάσεις των υπουργών Οικονομικών και Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού», αναφέρει χαρακτηριστικά η παράγραφος 1β. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να συνέβαλαν και οι αντιδράσεις δημάρχων της Αττικής, από την κατάργηση του ΠΑΜ και η επαναφορά των ακινήτων στην ΕΤΑΔ, δηλαδή στο ΤΑΙΠΕΔ. Οπως αναφέρουν σε κοινή ανακοίνωσή τους εννέα δήμαρχοι της παραλιακής ζώνης της Αττικής, η διοίκηση του Παράκτιου Μετώπου αντιμετώπισε με κατανόηση τις επιφυλάξεις, συνδράμοντας μάλιστα στην επίλυση χρόνιων προβλημάτων. «Με την προτεινόμενη κατάργηση της “Παράκτιο Αττικό Μέτωπο” και τη μεταβίβαση των ακινήτων της παραλιακής ζώνης στους φορείς προέλευσής τους, τη διαχείρισή τους από την ΕΤΑΔ και εντέλει την ένταξή τους στο ΤΑΙΠΕΔ, θα επανέλθει η σύγχυση, η επικάλυψη των αρμοδιοτήτων και η γραφειοκρατία, εμποδίζοντας την επίλυση των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δήμοι μας».

«Φωτιές» έχει ανάψει στις Βρυξέλλες -και όχι μόνο- η αλλαγή φιλοσοφίας του ΤΑΙΠΕΔ και ειδικότερα όσον αφορά τη στόχευση των εισπράξεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Βρυξέλλες θεωρούν «μονομερή ενέργεια» την κίνηση της κ. Βαλαβάνη να συμπεριλάβει ρύθμιση στο νομοσχέδιο για τις ληξιπρόθεσμες δόσεις, σύμφωνα με την οποία τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα κατευθύνονται στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Δυσαρέσκεια επικρατεί και για την αλλαγή φιλοσοφίας του ΤΑΙΠΕΔ και κυρίως για το γεγονός ότι η επανεξέταση διαγωνισμών που είχαν ολοκληρωθεί (αεροδρόμια, Ελληνικό κ.ά.) δεν συνάδει με την ουσία και το πνεύμα της συμφωνίας της 20ής Φεβρουαρίου μεταξύ του υπ. Οικονομικών Ι. Βαρουφάκη και του Eurogroup. Τη δυσαρέσκεια αυτή μετέφεραν, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, χθες και οι δύο παρατηρητές που διαθέτει η τρόικα στο τετραμελές Διοικητικό Συμβούλιο του ΤΑΙΠΕΔ, κ. Μπουάν και Κοντολαίμης. Σημειωτέον ότι παρά τις αλλαγές ηγεσίας του ΤΑΙΠΕΔ οι δύο εκπρόσωποι της τρόικας παραμένουν στη θέση τους και για να πάψουν να συμμετέχουν στις συνεδριάσεις θα πρέπει να αλλάξει ο ιδρυτικός νόμος του Ταμείου.

Τη δημιουργία του νέου Ταμείου Δημοσίου Πλούτου προανήγγειλε χθες στη Βουλή η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών Νάντια Βαλαβάνη. Η αναπληρώτρια υπουργός σημείωσε ότι το ΤΑΙΠΕΔ θα μετασχηματιστεί στο νέο ταμείο, και πλέον τα έσοδά του δεν θα αξιοποιούνται για τη μείωση του χρέους, αλλά για τη στήριξη της κοινωνικής ασφάλισης. Σήμερα, Τρίτη, αναμένεται τροποποίηση του σχετικού άρθρου 24 του νόμου για την επανεκκίνηση της οικονομίας που δημοσιοποίησε η κυβέρνηση, βάσει της οποίας καταργείται διάταξη του ιδρυτικού νόμου του Ταμείου που ορίζει ότι εντός 10 ημερών θα αποδίδονται τα έσοδα του ΤΑΙΠΕΔ στον λογαριασμό για τη μείωση του χρέους. Εάν αυτό συμβεί, θα πρόκειται για μονομερή ενέργεια στην οποία δίνεται ιδιαίτερη σημασία από τους ξένους πιστωτές, δεδομένου ότι συνδέεται άμεσα με την αποπληρωμή των δανείων που έχουν δώσει στην Ελλάδα. Η απόφαση διευρύνει το χρηματοδοτικό κενό αλλά και επηρεάζει το θέμα της βιωσιμότητας του χρέους. Το τελευταίο είναι μείζον ζήτημα για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ωστόσο η κ. Βαλαβάνη διευκρίνισε ότι εντός 30 έως 45 ημερών θα έλθει νέο σχέδιο νόμου που θα καθορίζει επακριβώς τη λειτουργία του νέου Ταμείου. Η αποκρατικοποίηση του ΟΔΙΕ είναι ένας βασικός παράγοντας για τον οποίο επείγεται η κυβέρνηση να αλλάξει άμεσα τη διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ. Οπως ανέφερε η κ. Βαλαβάνη, η εγγυητική του ΟΠΑΠ για τη σύμβαση παραχώρησης της 20ετούς άδειας του αμοιβαίου ιπποδρομιακού στοιχήματος λήγει αύριο, Τετάρτη. Σύμφωνα με την αναπληρώτρια υπουργό, πρόθεση είναι να υπογραφεί η σύμβαση με τον ΟΠΑΠ παρόλο που τη χαρακτήρισε «απαράδεκτο κακοτέχνημα». Γι’ αυτό υποστήριξε ότι πρέπει να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση με τον ΟΠΑΠ και για τον λόγο αυτό η κυβέρνηση θα ζητήσει τρίμηνη παράταση στην εκκαθάριση του ΟΔΙΕ. Τόσο η κ. Βαλαβάνη όσο και η νέα διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ, κατά τη χθεσινή ακρόασή τους στη Βουλή, εμφανίσθηκαν υπέρμαχοι της μακροχρόνιας αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου και όχι των πωλήσεων, ειδικά σε μια περίοδο δύσκολη και με τις αξίες να έχουν υποχωρήσει. Ο νέος πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ, ο έκτος κατά σειρά, Στέργιος Πιτσιόρλας, μιλώντας χθες στη Βουλή τάχθηκε κατά της αποκρατικοποίησης των δικτύων και υποστήριξε ότι πρέπει να παραμείνουν υπό δημόσιο έλεγχο. «Η πρόσβαση στα δημόσια δίκτυα θα πρέπει να παραμείνει υπό δημόσιο έλεγχο», είπε χαρακτηριστικά. Πρόσθεσε δε ότι όσες συμφωνίες δεν έχουν περάσει από τη Βουλή δεν θεωρούνται ολοκληρωμένες για τη διοίκηση του Ταμείου. Η αναφορά αυτή του κ. Πιτσιόρλα έγινε με στόχο τις συμβάσεις των περιφερειακών αεροδρομίων και του Ελληνικού. Από την άλλη πλευρά, ο νέος διευθύνων σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ, Αντώνης Λεούσης, ανέφερε ότι μέχρι χθες δεν υπήρχε καμία επαφή με το διοικητικό συμβούλιο του ΤΑΙΠΕΔ και πως από σήμερα ξεκινά η ενημέρωσή τους. Τέλος, όπως ανέφερε η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών, τα οικονομικά του ΤΑΙΠΕΔ ελέγχονται από δύο ελεγκτές του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, ώστε να φανεί αν έχουν τηρηθεί οι κανόνες και τα λογιστικά σχέδια.