Μόνο μέσω της υπαγωγής στον νόμο 3869/2010, γνωστό ως νόμο Κατσέλη, θα προστατεύεται από την 1η Ιανουαρίου 2015 η πρώτη κατοικία, καθώς το υπουργείο Ανάπτυξης δεν εμφανίζεται διατεθειμένο να προχωρήσει σε παράταση της μεταβατικής διάταξης για την αναστολή των πλειστηριασμών υπό προϋποθέσεις που προβλέπει ο νόμος 4224/2013 και λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2014.

Η κυβέρνηση, ύστερα από διαπραγματεύσεις και με τους δανειστές, θεωρεί ότι η προστασία που παρέχεται από τον νόμο Κατσέλη είναι επαρκής, ενώ η εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2015 του Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών αναμένεται ότι θα παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία σε τράπεζες και δανειολήπτες για τη ρύθμιση των δανείων, με τον κίνδυνο ρευστοποίησης της ακίνητης περιουσίας να υπάρχει επί της ουσίας μόνο για όσους χαρακτηρισθούν από τις τράπεζες ως «μη συνεργάσιμοι δανειολήπτες». Καταλυτικό ρόλο σε αυτή την απόφαση έχουν διαδραματίσει και οι διαβεβαιώσεις από την πλευρά των τραπεζών ότι δεν ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε πλειστηριασμούς ακινήτων, τουλάχιστον μαζικούς.

Πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης επισημαίνουν ότι αυτό που θα δρομολογηθεί το επόμενο διάστημα είναι οι αλλαγές στον νόμο 3869/2010 έτσι ώστε να επιταχύνονται οι διαδικασίες της δικαστικής ρύθμισης χρεών και να περιορισθεί το φαινόμενο των λεγόμενων «στρατηγικών κακοπληρωτών». Προσθέτουν δε, ότι εάν από την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας προκύψουν κενά ή στρεβλώσεις, θα αξιολογηθούν και θα γίνουν τότε οι όποιες διορθωτικές παρεμβάσεις στο νομοθετικό πλαίσιο.

Ερωτηθείς χθες μετά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου, ο υπουργός Ανάπτυξης Κωνσταντίνος Σκρέκας δήλωσε: «Με τον κώδικα δεοντολογίας που εφαρμόζεται από 1ης Ιανουαρίου και είναι δεσμευτικός για τις τράπεζες, η πρώτη κατοικία δεν κινδυνεύει για τους δανειολήπτες που έχουν οικονομική δυσχέρεια». Σε ερώτηση για το εάν η κυβέρνηση θα νομοθετήσει στην επέκταση του ισχύοντος καθεστώτος, ο κ. Σκρέκας αρκέστηκε στο να απαντήσει ότι αυτό το θέμα δεν συζητήθηκε χθες με τον πρωθυπουργό. Με δεδομένη, πάντως, την τρέχουσα πολιτική συγκυρία πηγές του ΥΠΑΑΝ δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να κατατεθεί στη Βουλή τροπολογία από βουλευτές με την οποία θα προτείνεται παράταση της αναστολής πλειστηριασμών.

Η ρύθμιση του νόμου 4224/2013, η οποία εξαρχής θεσπίστηκε ως μεταβατικό καθεστώς πριν από την πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών απευθυνόταν κυρίως σε δανειολήπτες με προσωρινή αδυναμία πληρωμής, οι οποίοι δεν επιθυμούσαν να προσφύγουν στη δικαστική ρύθμιση χρεών του νόμου Κατσέλη, όπου σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα του νόμου θα πρέπει να αποδειχθεί μόνιμη αδυναμία πληρωμής.

Αυτό που προστατεύεται βάσει του νόμου 4224/2013 είναι η κύρια κατοικία αντικειμενικής αξίας έως 200.000 ευρώ υπό την προϋπόθεση το ετήσιο δηλωθέν εισόδημα να είναι έως 35.000 ευρώ, η συνολική κινητή και ακίνητη περιουσία έως 270.000 ευρώ και εξ αυτών οι καταθέσεις να μην ξεπερνούν τις 15.000 ευρώ. Οι οφειλέτες που έκαναν χρήση αυτής της ρύθμισης υποχρεούνταν να καταβάλλουν μηνιαίως το 10% ή 20% του μηνιαίου εισοδήματός τους. Χρήση της διάταξης αυτής έκαναν περί τους 3.000 δανειολήπτες.

Με την άρση της αναστολής των πλειστηριασμών οι δανειολήπτες που θέλουν να προστατεύσουν την κύρια κατοικία τους έχουν τις ακόλουθες επιλογές:

• Πρώτον, να καταθέσουν αίτηση υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη. Με την κατάθεση της αίτησης και μέχρι τον ορισμό δικασίμου αναστέλλονται τα καταδιωκτικά μέτρα, ενώ εάν η αίτηση γίνει δεκτή, βγαίνει επίσης προσωρινή διαταγή αναστολής του πλειστηριασμού μέχρι την εκδίκασή της. Με τα σημερινά δεδομένα, του όγκου υποθέσεων δηλαδή που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα Ειρηνοδικεία, η πρώτη προσωρινή διαταγή, η οποία δίνεται με βάση τον νόμο για ένα δίμηνο (πρόκειται για τον χρόνο κατά τον οποίο το δικαστήριο επικυρώνει ή απορρίπτει την αίτηση και στο ίδιο αυτό διάστημα επιχειρείται προδικαστικός συμβιβασμός), στην ουσία διαρκεί περισσότερο, διότι συχνά τα Ειρηνοδικεία καθυστερούν να εξετάσουν τις αιτήσεις. Η δεύτερη προσωρινή διαταγή που εκδίδεται, κατόπιν αίτησης του οφειλέτη, μέχρι να εκδικασθεί η αίτηση μεταφράζεται σε προστασία της κύριας κατοικίας για πολλά χρόνια, με δεδομένο ότι λόγω του όγκου υποθέσεων ορίζεται δικάσιμος ακόμη και το 2028.

• Δεύτερον, να συνεργασθούν με τους πιστωτές, έτσι ώστε στο πλαίσιο του κώδικα δεοντολογίας να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος ρύθμισης του χρέους, μέσω των εργαλείων που περιλαμβάνει και κυμαίνονται από την πληρωμή για μια περίοδο μόνο των τόκων έως και διαγραφή μέρους του δανείου. Ο ίδιος κώδικας περιλαμβάνει επίσης και «λύσεις» όπως η εθελοντική παράδοση στην τράπεζα του ενυπόθηκου ακινήτου, μεταβίβαση και πώληση κ.ά. Σε διαδικασίες εκπλειστηριασμού του ακινήτου ενδέχεται να προχωρήσει η πιστώτρια τράπεζα μόνο στην περίπτωση που ο δανειολήπτης χαρακτηρισθεί μη συνεργάσιμος, δηλαδή δεν παρέχει πλήρη και επικαιροποιημένα στοιχεία προς τους δανειστές για την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση. Σημειώνεται, βεβαίως, ότι από τις διαδικασίες του Κώδικα εξαιρούνται τα δάνεια που έχουν καταγγελθεί (δηλαδή υπάρχει καθυστέρηση καταβολής δόσεων άνω των 90 ημερών) και επομένως η μόνη διέξοδος σε αυτή την περίπτωση είναι η προσφυγή στον νόμο Κατσέλη.

Την προσοχή των πολιτών εφιστά η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος με αφορμή την ανάρτηση στο διαδίκτυο παραπλανητικών αγγελιών για δήθεν ευκαιρίες ενοικίασης κατοικιών. Σύμφωνα με την Αστυνομία στόχος των αγγελιών αυτών είναι το «ηλεκτρονικό ψάρεμα» ανυποψίαστων πολιτών – υποψηφίων ενοικιαστών, οι οποίοι καλούνται να καταβάλουν χρήματα ως προκαταβολή ή και να αποστείλουν προσωπικά τους στοιχεία και οικονομικά δεδομένα (αριθμούς ταυτότητας, διαβατηρίου, ΑΦΜ, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών, προσωπικούς κωδικούς ΡΙΝ). Προκειμένου μάλιστα να είναι «πειστικές» οι αγγελίες αυτές, συχνά γίνεται αναφορά σε μεσολάβηση γνωστής επιχειρηματικής διαδικτυακής πλατφόρμας ενοικίασης σπιτιών ή μεσολάβηση επιχειρηματικών ιστοτόπων, που παρέχουν αυτή τη δυνατότητα, ενώ η επικοινωνία με τους υποτιθέμενους αγγελιοδότες «επιδιώκεται» να πραγματοποιείται μέσω e-mail. Η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, συμβουλεύει χρήστες του διαδικτύου να μην αποστέλλουν προσωπικά δεδομένα ή οικονομικά στοιχεία σε άγνωστα άτομα, καθώς και να διασταυρώνουν - επιβεβαιώνουν τη φυσική ύπαρξη των προς ενοικίαση κατοικιών.

Το φετινό 10μηνο (Ιανουάριος-Οκτώβριος), το ποσοστό των αγοραπωλησιών κατοικιών που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή τραπεζικού δανεισμού αυξήθηκε σε 20%.Το πρώτο εξάμηνο δεν είχε ξεπεράσει το 15%, ενώ κατά το 2013 η συμμετοχή των τραπεζών στις αγοραπωλησίες δεν ξεπέρασε το 17%. Αντίστοιχα, μικρή βελτίωση κατέγραψε και το μέσο ποσοστό δανειοδότησης, το οποίο διαμορφώθηκε σε περίπου 35% της συνολικής αξίας του προς αγορά ακινήτου, έναντι 33% κατά το φετινό πρώτο εξάμηνο. Ενδεικτικό της κάμψης της αγοράς κατοικίας και της μαζικής εξόδου των τραπεζών από αυτήν είναι το γεγονός ότι το 2009, μόλις πριν από πέντε χρόνια, το μέσο ποσοστό δανειοδότησης άγγιζε το 70% της αξίας των ακινήτων (σύμφωνα με τις πλέον συντηρητικές προβλέψεις, καθώς κατά κανόνα τα ποσοστά άγγιζαν το 100% μέσω του «τρικ» της χορήγησης πρόσθετων επισκευαστικών δανείων). Αντίστοιχα, το 82% των συναλλαγών πραγματοποιούνταν με τη συμμετοχή των τραπεζών.

Στα συρτάρια του υπουργείου Oικονομικών παραμένει το νομοσχέδιο που θα έβαζε «πωλητήριο» στις καταπατημένες εκτάσεις του Δημοσίου. Oι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις με την επίσπευση των διαδικασιών για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών «πάγωσε» τα σχέδια της ηγεσίας του υπουργείου Oικονομικών για την άμεση προώθηση στη Bουλή του νομοσχεδίου για τη «νομιμοποίηση» των καταπατημένων εκτάσεων, που υπολογίζεται ότι μπορεί να αποφέρει στα δημόσια ταμεία έσοδα τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. Mετά από σειρά αναβολών και τροποποιήσεων το σχέδιο νόμου είναι έτοιμο και δίνει το δικαίωμα εξαγοράς από ιδιώτες των περίπου 28.000 αυθαιρέτως κατεχομένων ακινήτων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου με ευνοϊκούς όρους και εκπτώσεις που κυμαίνονται από 10% έως 80% επί της αντικειμενικής αξίας. Στελέχη του υπουργείου Oικονομικών υποστηρίζουν ότι με το νομοσχέδιο αυτό επιλύεται το χρόνιο κοινωνικό πρόβλημα της πολυετούς αυθαίρετης κατοχής δημοσίων ακινήτων, ενώ αναμένεται σημαντική εισροή εσόδων, τόσο από το αντάλλαγμα εξαγοράς όσο και από την υπαγωγή στη φορολόγηση των εξαγοραζόμενων ακινήτων. Παράλληλα, προβλέπονται δικλίδες ασφαλείας ώστε να μην επιβραβεύονται πρόσφατες αλλά και νέες προσπάθειες καταπάτησης, ενώ από την άλλη πλευρά αντιμετωπίζονται ορθολογικά ζητήματα που έχουν ανακύψει από μακροχρόνιες καταπατήσεις και καλόπιστες στη συνέχεια μεταβιβάσεις ακινήτων. Aξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ήταν σε διαβούλευση την άνοιξη του 2014 και η κατάθεσή του ήταν προγραμματισμένη για το καλοκαίρι μαζί με το νομοσχέδιο για την οροθέτηση του αιγιαλού. Ωστόσο, το σχέδιο δεν προχώρησε καθώς αποφασίστηκε η αποδέσμευσή του προκειμένου να αντιμετωπιστούν ζητήματα που δεν κάλυπταν τα 13 άρθρα του νομοσχεδίου και τα οποία «έκλεισαν» τελικά στα τέλη του περασμένου μήνα.