«Φρένο» στις μακροχρόνιες δεσμεύσεις ακινήτων με απαλλοτριώσεις που δεν ολοκληρώνονται για μεγάλο διάστημα (π.χ. άνω των 10 ετών) βάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας, κρίνοντας ότι αποτελούν συνταγματικά ανεπίτρεπτο νομικό και οικονομικό βάρος της ιδιοκτησίας.

Στη μία από τις τρεις υποθέσεις το ΣτΕ δικαίωσε τον δήμο Αθηναίων για ακίνητο 463 τ.μ. που είχε τεθεί σε κοινή χρήση ως άλσος (φωτογραφία αρχείου), αφού έκρινε ότι είχαν περάσει 28 χρόνια χωρίς ενέργε

Στη μία από τις τρεις υποθέσεις το ΣτΕ δικαίωσε τον δήμο Αθηναίων για ακίνητο 463 τ.μ. που είχε τεθεί σε κοινή χρήση ως άλσος (φωτογραφία αρχείου), αφού έκρινε ότι είχαν περάσει 28 χρόνια χωρίς ενέργειες για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης

Το ΣτΕ δέχθηκε πως μολονότι ο Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων (ΚΑΑΑ - Ν. 2882/01) δεν προβλέπει αυτοδίκαιη ανάκληση των ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων, όταν περάσει άπρακτο ένα χρονικό διάστημα από την κήρυξή τους, τα δικαστήρια είναι ελεύθερα να επιβάλουν την άρση τους, εφόσον κρίνουν ότι η διατήρησή τους για μακρό χρόνο προκαλούν μεγάλο βάρος στην ακίνητη περιουσία, αντίθετα προς τη συνταγματική προστασία της.

Στην πράξη το ΣτΕ συνεχίζει τη νομολογιακή γραμμή που αντιμετωπίζει τη συνηθισμένη τακτική των ΟΤΑ να δεσμεύουν διάφορα ακίνητα (στην προοπτική δημιουργίας κοινωφελών χρήσεων, κοινόχρηστων χώρων, πλατειών, πρασίνου κ.λπ.), χωρίς να ολοκληρώνουν -συνήθως λόγω έλλειψης κονδυλίων- τις σχετικές διαδικασίες με την καταβολή αποζημιώσεων κ.λπ.

Μάλιστα, πρόσφατα το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματική τη μεγάλη φορολογική επιβάρυνση τέτοιων ακινήτων από το κράτος, τη στιγμή που οι ιδιοκτήτες τους αδυνατούν να τα αξιοποιήσουν, λόγω της δέσμευσής τους με απαλλοτρίωση.

Ασυνήθιστη αντιδικία

Οι νεότερες αποφάσεις του ΣτΕ, που επιβάλλουν την άρση ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων σε δύο ακίνητα επειδή για μεγάλο διάστημα (άνω των 11 ετών) από την κήρυξή τους δεν έγιναν ενέργειες για τη συντέλεσή τους, προέκυψαν ύστερα από μια μάλλον ασυνήθιστη αντιδικία μεταξύ δύο δήμων (Αθήνας και Καλλιθέας) σχετικά με την τύχη τριών ακινήτων στην Καλλιθέα. Ιδιώτης τα είχε αφήσει με δημόσια διαθήκη του, ως κληροδότημα, στον Δήμο Αθηναίων. Τα δύο από αυτά ο Δήμος Καλλιθέας τα χαρακτήρισε το 1977 κοινόχρηστο χώρο πρασίνου και ο Δήμος Αθηναίων εξέδωσε το 2000 πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής, επικαλούμενος την κυριότητά του.

Το Ειρηνοδικείο Καλλιθέας ακύρωσε όμως την αποβολή, κρίνοντας ότι δεν υπήρξε «αυτογνώμων κατάληψή» τους, αφού ο Δήμος Αθηναίων δεν είχε αντιταχθεί. Ο τελευταίος προσέφυγε τότε στα διοικητικά δικαστήρια, ζητώντας την άρση των απαλλοτριώσεων, γιατί δεν είχαν συντελεστεί (με πράξη αναλογισμού, προσδιορισμό τιμής μονάδας κ.λπ.) για μεγάλο διάστημα που ξεπερνά τα εύλογα όρια και αποτελεί ανεπίτρεπτο νομικό και οικονομικό βάρος της ιδιοκτησίας του.

Στο ΣτΕ δικαίωσε τον Δ. Αθηναίων για ακίνητο 463 τ.μ. που είχε τεθεί σε κοινή χρήση ως άλσος, αφού έκρινε ότι είχαν περάσει 28 χρόνια χωρίς ενέργειες για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, ενώ αρνήθηκε να προχωρήσει στην άρση της απαλλοτρίωσης άλλου ακινήτου 465 τ.μ. (όπου έχει διαμορφωθεί γήπεδο μπάσκετ από το 1990), γιατί δέχθηκε ότι ο Δήμος Αθηναίων ανέχθηκε την πραγματική αυτή κατάσταση χωρίς να αντιταχθεί, τουλάχιστον για 10 χρόνια, διάστημα που κρίνεται μακρό, αφού διαθέτει νομική υπηρεσία και υλικοτεχνική υποδομή να παρακολουθεί τις υποθέσεις του.

Τρίτο ακίνητο

Αντίθετα, σε αντιδικία και για τρίτο ακίνητο 1.087 τ.μ. (της ίδιας διαθήκης), που κηρύχθηκε κοινόχρηστος χώρος στην Καλλιθέα, το 1993, με απόφαση της τότε Νομαρχίας Πειραιά, το ΣτΕ έκανε δεκτό αίτημα του Δ. Αθηναίων για άρση της απαλλοτρίωσης, αφού επί 11 χρόνια δεν έγιναν ενέργειες συντέλεσής της, με συνέπεια να έχει προκληθεί οικονομικό και νομικό βάρος, που παραβιάζει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία της ιδιοκτησίας.

Η «ψαλίδα» μεταξύ υψηλών και χαμηλών εισοδημάτων ανοίγει διαρκώς. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ η ανισότητα στα εισοδήματα στο δυτικό κόσμο είναι στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων 30 χρόνων. Η Ελλάδα βρίσκεται στη χειρότερη θέση των χωρών της Ευρωζώνης και στη δεύτερη χειρότερη της Ε.Ε., αμέσως κάτω από τη Μεγάλη Βρετανία. Μόνο η Λετονία είναι σε χειρότερη θέση, αλλά προτού ακόμα μπει στο ευρώ. Από τις 34 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 7η χειρότερη πίσω από Βρετανία, Ισραήλ, ΗΠΑ, Τουρκία, Μεξικό και Χιλή, με την τελευταία να παρουσιάζει τη χειρότερη επίδοση από τις χώρες του οργανισμού. H Ελλάδα παρουσιάζει τη χειρότερη πτώση εισοδημάτων στο εισοδηματικά κατώτερο 10% του πληθυσμού από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Τα νοικοκυριά στην Ελλάδα έχαναν κάθε χρόνο το 8% του καθαρού εισοδήματός τους τα χρόνια της κρίσης. Επιπλέον, εάν ληφθεί ως αφετηρία το προ κρίσης όριο της φτώχειας στην Ελλάδα, τότε η φτώχεια έχει διπλασιαστεί, φτάνοντας στο 27%, όπως αναφέρει η έκθεση. Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι η ανισότητα δεν διευρύνθηκε μόνο σε περιόδους ύφεσης αλλά και σε διαστήματα οικονομικής ανάπτυξης. Το πρόβλημα μάλιστα είναι όχι μόνο ότι το υψηλότερο 1% του πληθυσμού έλαβε τη μερίδα του λέοντος από την ανάπτυξη, αλλά και ότι το κατώτερο 40% του πληθυσμού είδε το εισόδημά του είτε να μένει αμετάβλητο είτε να μειώνεται. H μελέτη κάνει διαχωρισμό μεταξύ τεσσάρων κατηγοριών εισοδήματος. Το κατώτερο στρώμα είναι το 10% του πληθυσμού με το χαμηλότερο εισόδημα. Επόμενο κομμάτι της κλίμακας είναι το αμέσως παραπάνω 40% και ως μέσο εισόδημα η μελέτη θεωρεί το ανώτερο 50%-90%. Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί για τις συνέπειες της ανισότητας όχι μόνο στο κοινωνικό και στο πολιτικό κομμάτι, αλλά και στο οικονομικό: «Το κεντρικό επιχείρημα αυτής της δημοσίευσης είναι ότι... η υψηλή και συχνά ανοδικά κινούμενη ανισότητα δημιουργεί σοβαρές οικονομικές ανησυχίες, όχι μόνο για αυτούς που κερδίζουν λίγα, αλλά και στη γενικότερη ευρωστία και βιωσιμότητα των οικονομιών μας. Με άλλα λόγια, η αυξανόμενη ανισότητα είναι κακή μακροπρόθεσμα για την ανάπτυξη».

Σε περιοχές του κέντρου, υπάρχουν ολόκληρες γειτονιές οι οποίες μοιάζουν με «νεκροταφεία» διαμερισμάτων. Πολυκατοικίες έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί ή στην καλύτερη περίπτωση από τα συνολικά 20-30 διαμερίσματα να κατοικείται το 10%. Τα πωλητήρια έχουν πολλαπλασιαστεί με τους ιδιοκτήτες να προσπαθούν να τα ξεφορτωθούν ακόμη και σε τιμές που προκαλούν σοκ.Τους τελευταίους μήνες, μάλιστα, έχει «σπάσει» και το όριο των 10.000 ευρώ για την αγορά ενός σπιτιού και αυξάνονται οι αγγελίες για πωλήσεις ακόμη και κάτω από... 5.000 ευρώ! Μάλιστα υπάρχουν περιπτώσεις όπου σπίτια των 10.000 ευρώ βγαίνουν σε... προσφορά με μείωση τιμών 50%.Από τις 215.000 αγοραπωλησίες που είχαν καταγραφεί το 2005, η φετινή χρονιά θα κλείσει μόλις στις 35.000. Δηλαδή το 1/6 των συμβολαίων που γίνονταν πριν από εννέα χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι μέσα σ' αυτή την καταστροφική περίοδο η αγορά ακινήτων έχασε περί τις 180.000 συμφωνίες, ενώ αντίστοιχα μεγάλη ήταν η ζημία για τα φορολογικά έσοδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι είχαν καταγραφεί περίπου 48.000 αγοραπωλησίες, δηλαδή το 2014 θα γίνουν 13.000 λιγότερες. Στην Αθήνα, όπου το 2005 οι καταγεγραμμένες συναλλαγές έφτασαν τις 46.000, φέτος θα κλείσουν κάτω από 10.000. Οπως εκτιμά η ΤτΕ και τα επόμενα τρίμηνα θα συνεχιστεί η καθοδική πορεία των τιμών των κατοικιών, ενώ πιο γρήγορα θα ανακάμψει η αγορά επαγγελματικών ακινήτων.

Οι επίσημες έρευνες της Eurostat δείχνουν ότι πλέον η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τη μέση, στη 16η θέση, μεταξύ 30 ευρωπαϊκών χωρών, στην ιδιοκατοίκηση.

Συγκεκριμένα, οι Ελληνες σε ποσοστό 60% έχουν ιδιόκτητη κατοικία χωρίς να έχουν στεγαστικό δάνειο ή υποθήκη.

Ποσοστό 15% κατοικεί σε ιδιόκτητο ακίνητο, το οποίο απέκτησε με στεγαστικό δάνειο και υποθήκη, ενώ συνολικά 75% κατοικεί στην Ελλάδα σε ιδιόκτητη κατοικία.

Τα ποσοστά όμως ιδιοκατοίκησης είναι πολύ μεγαλύτερα στις πρώην ανατολικές χώρες: Ρουμανία, Κροατία, Λιθουανία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Νορβηγία, Λετονία, Βουλγαρία, Εσθονία, Νορβηγία, Τσεχία, αλλά και στην Ισπανία, Ισλανδία, Σλοβενία και Μάλτα.

Το συμπέρασμα από τα ανωτέρω στοιχεία είναι ένα, δεν είμαστε οι πλούσιοι ιδιοκτήτες της γηραιάς ηπείρου και ως εκ τούτου και η φορολογική αντιμετώπιση πρέπει να είναι η ανάλογη.

Αν δε ληφθεί υπόψη ότι τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο έχουν εκτιναχθεί στα 68 δισ. ευρώ, καθώς κάθε μήνα προστίθεται και ένα δισ. από τις αρχές του έτους, αφού οι φορολογούμενοι αδυνατούν να πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν για εισόδημα και ακίνητα, μπορεί εύκολα να εξαχθεί το συμπέρασμα ποια πρέπει να είναι η… στροφή της κυβέρνησης.