Σημαντικές αλλαγές στο χωροταξικό και πολεοδομικό προφιλ της Αττικής πρόκειται να εφαρμοστούν τα επόμενα χρόνια . Το σχέδιο βασίζεται στον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης μέσω της κατάργησης των παρεκκλίσεων στην αρτιότητα και άλλων μέτρων . Ποιες είναι λοιπόν, οι βασικές κατευθύνσεις του νέου σχεδίου;

- Τα κέντρα Αθήνας και Πειραιά διατηρούν τον επιτελικό τους ρόλο.

- Ενισχύονται οι παραγωγικές δραστηριότητες μέσα στον αστικό ιστό (με την επαναχρησιμοποίηση παλαιών βιομηχανικών περιοχών, όπως ο Ελαιώνας) αλλά και τη δημιουργία νέων στις εισόδους της πόλης.

- Προτείνεται ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης.

Το σχέδιο προβλέπει την κάλυψη των οικιστικών αναγκών «κυρίως εντός της θεσμοθετημένης αστικής γης», με δραστικό περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης μέσω της σταδιακής κατάργησης των παρεκκλίσεων (σ.σ. στο μεγαλύτερο μέρος της Αττικής η ελάχιστη αρτιότητα είναι τα 20 στρέμματα, ωστόσο ισχύει πλήθος παρεκκλίσεων και ειδικών καθεστώτων που μειώνει ανά σημεία την αρτιότητα ακόμα και στα 750 τ.μ.) και την απαγόρευση της δόμησης σε περιοχές με μεγάλες κλίσεις. Και μιλάει για μια ενιαία αντιμετώπιση του εξωαστικού χώρου, ως «ενιαία αυτόνομη οντότητα». Την ίδια στιγμή, όμως, σχεδιάζονται «περιορισμένες επεκτάσεις των σχεδίων πόλεων ή νέων αναπτύξεων», εφόσον η αναγκαιότητά τους τεκμηριώνεται, ενώ μιλάει για «αποφυγή» (αλλά όχι απαγόρευση) χωροθέτησης δραστηριοτήτων μεγάλης κλίμακας εκτός κέντρων πόλεων και σε αδόμητη γη. Οσον αφορά τη μετατροπή παλαιών παραθεριστικών περιοχών σε περιοχές πρώτης κατοικίας, επισημαίνει ότι δεν πρέπει να συνεπάγονται αύξηση του συντελεστή δόμησης.

Παράλληλα ο σχεδιασμός προβλέπει αναπλάσεις όπως :της Ακαδημίας Πλάτωνος και της Πανεπιστημίου, τη διπλή ανάπλαση (την οποία συνδέει με την αποκατάσταση των προσφυγικών της Αλεξάνδρας), τον Φαληρικό Ορμο, τη νότια πύλη του Πειραιά και την περιοχή των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα.

Το σχέδιο προβλέπει τη σύνδεση της Δυτικής Περιφερειακής Υμηττού με τη λεωφόρο Βουλιαγμένης, την επέκταση της Αττικής Οδού έως το Λαύριο, ενώ, προβλέπει λιμένες κρουαζιέρας μόνο σε Πειραιά και Λαύριο.

Οσοι ιδιοκτήτες δεν ακολουθήσουν τις προβλεπόμενες διαδικασίες κτηματογράφησης, σύμφωνα με το νόμο αντιμετωπίζουν στο βάθος τον κίνδυνο να χάσουν το ακίνητό τους, καθώς μετά τη λήξη της πενταετούς προθεσμίας οι αρχικές εγγραφές του Κτηματολογίου γίνονται οριστικές και δεν μπορεί πλέον να ασκηθεί αγωγή διόρθωσης. Σύμφωνα με οδηγίες, που έχει εκδώσει η εταιρεία του Κτηματολογίου, αυτό σημαίνει ότι μετά την οριστικοποίηση των εγγραφών:

α) Τα ακίνητα που έχουν καταγραφεί ως «αγνώστου ιδιοκτήτη» περιέρχονται στο ελληνικό Δημόσιο.

β)Κάποιος που δεν αναγράφεται ως δικαιούχος στις οριστικές εγγραφές δεν μπορεί να διεκδικήσει την κυριότητα του ακινήτου, παρά μόνο να αξιώσει χρηματική αποζημίωση γι' αυτό (ενοχική αξίωση).

Οι ιδιοκτήτες ακινήτου που έχουν κάνει οποιαδήποτε πράξη σε καθεστώς Κτηματολογίου δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει κάνει γονική παροχή ή δωρεά ή έχει εκδώσει οικοδομική άδεια ή έχει μεταβιβάσει το ακίνητο σε περιοχή όπου λειτουργεί Κτηματολόγιο, έχει οπωσδήποτε εκδώσει πιστοποιητικό κτηματολογικής εγγραφής, συνεπώς έχει ελέγξει και το περιεχόμενό του. Οσοι έχουν υποβάλει δήλωση ιδιοκτησίας στο πλαίσιο των προγραμμάτων κτηματογράφησης που έγιναν από το 1995 και έκτοτε δεν προέβησαν σε κάποια πράξη για το ακίνητό τους, θα ήταν καλό να προσέλθουν στο Κτηματολογικό Γραφείο της περιοχής και να ελέγξουν την εγγραφή του ακίνητου τους, ώστε να βεβαιωθούν ότι δεν υπάρχει κάποιο σφάλμα. Το ίδιο ισχύει και για όσους -λίγους- δεν έχουν καν υποβάλει δήλωση και το ακίνητό τους έχει χαρακτηριστεί «αγνώστου ιδιοκτήτη». Η διαδικασία διόρθωσης της εγγραφής μπορεί να είναι, ανάλογα με την περίπτωση, είτε διοικητική στο Κτηματολογικό Γραφείο ή δικαστική (σε περίπτωση αμφισβήτησης της ιδιοκτησίας από άλλο πρόσωπο)

«Φρένο» στην διεύρυνση του αστικού ιστού επιχειρεί να βάλει το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο για την Αττική. Προτεραιότητα αποτελεί ο δραστικός περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, μέσω της κατάργησης των παρεκκλίσεων αρτιότητας σε οικόπεδα μικρότερα των τεσσάρων στρεμμάτων. Η κατάργηση αυτή θα γίνει σταδιακά μέσω των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ). Το νέο κείμενο προτείνει στην κάλυψη των οικιστικών αναγκών της πρωτεύουσας, κυρίως εντός της θεσμοθετημένης αστικής γης, με βάση την αρχή της «συμπαγούς» πόλης. Η οικιστική ανάπτυξη, κυρίας και παραθεριστικής κατοικίας, διοχετεύεται στις θεσμοθετημένες οικιστικές περιοχές. Νέες επεκτάσεις ή αναπτύξεις είναι αποδεκτές μόνον εφόσον η αναγκαιότητά τους τεκμηριώνεται, δηλαδή «στις περιπτώσεις που ο υφιστάμενος πολεοδομικός χώρος είναι διαπιστωμένα ανεπαρκής είτε χαρακτηρίζεται από ακαμψίες που δεν επιτρέπουν εξάντληση της χωρητικότητάς του μέχρι το σύνηθες ποσοστό κορεσμού».

Ο Ελαιώνας παραμένει ως περιοχή στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής και ανταγωνιστικότητας της Αττικής, με αιχμή τη μετατροπή του σε υποδοχέα καινοτομικής επιχειρηματικής δραστηριότητας δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα. Μάλιστα, στον Ελαιώνα σχεδιάζεται η δημιουργία υποδοχέα - στο πλαίσιο των Επιχειρηματικών Πάρκων Ειδικού Τύπου που προβλέπει ο Ν. 3982/2011 - με κύριο προσανατολισμό στους τομείς τροφίμων, γεωργίας και βιοτεχνολογίας, πράσινων υλικών, τεχνολογιών δόμησης και κατασκευών. Ανάλογοι υποδοχείς σχεδιάζονται επίσης στον Διεθνή Αερολιμένα, για τη δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων (clusters) καινοτομίας, με τη συμμετοχή επιχειρήσεων κλάδων προηγμένης τεχνολογίας, εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων, καθώς και στο Θριάσιο σε τομείς της πράσινης επιχειρηματικότητας.

Γενικότερα αναζητείται η χωροθέτηση Επιχειρηματικών Πάρκων κατά προτεραιότητα σε περιοχές όπως είναι οι πύλες εισόδου της Περιφέρειας, κοντά στους κόμβους συνδυασμένων μεταφορών π.χ. στην από Βορρά είσοδο του ΠΑΘΕ (όρια νομού Βοιωτίας - Αυλώνας), στη δυτική είσοδο του ΠΑΘΕ (Μέγαρα - Θριάσιο Πεδίο, Ασπρόπυργος, Μαγούλα, συμπεριλαμβανομένου του υπό ανάπτυξη εμπορευματικού κέντρου ΟΣΕ), στον Εμπορευματικό Λιμένα Ικονίου - Κερατσινίου, και στην περιοχή του Διεθνούς Αερολιμένα (κυρίως για τις υπηρεσίες εμπορευματικών αερομεταφορών).

Στις μητροπολιτικές παρεμβάσεις, εκτός από εκείνες που αφορούν την Πανεπιστημίου ή τη διπλή ανάπλαση Βοτανικού - Αλεξάνδρας, περιλαμβάνεται η πολεοδομική αναβάθμιση στην Ακαδημία Πλάτωνος, με επέκταση προς τα δυτικά του προγράμματος ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων. Μεταξύ άλλων, προωθείται στην ευρύτερη περιοχή κατοικίας, πολεοδομική ανάπλαση με μείωση των συντελεστών δόμησης και έλεγχο των χρήσεων γης, απομάκρυνση του Κεντρικού Σταθμού Υπεραστικών Λεωφορείων (ΚΤΕΛ) κτλ. Στον Πειραιά θα ενταχθούν σε ενιαίο πρόγραμμα οι πολεοδομικές παρεμβάσεις στην έκταση από το Γήπεδο Καραϊσκάκη ως τον Αγ. Διονύσιο (Ρετσίνα, ΧΡΩΠΕΙ, Καραϊσκάκη, ΚΥΒΕΠ, Κεράνη, τα αποδεσμευόμενα στρατόπεδα, οι σταθμοί ΟΣΕ / ΗΛΠΑΠ και τα αμαξοστάσια ΟΣΕ στη Λεύκα). Στόχος η αύξηση των χώρων κοινοχρήστου πρασίνου. Για την ίδια περιοχή προβλέπεται οργανωμένη πολεοδομική ανάπτυξη στη «Λιμενοβιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας - Κερατσινίου». Στο Ιστορικό Κέντρο Αθήνας, μεταξύ άλλων, προωθούνται η μετατροπή της Βασιλίσσης Όλγας και Πανεπιστημίου σε άξονες πεζών, ποδηλάτων και μέσων μαζικής μεταφοράς, με πεζοδρόμηση, καθώς και ο επανασχεδιασμός στις λεωφόρους Αμαλίας, Πειραιώς και Πατησίων.

Στο Ιστορικό Κέντρο Πειραιά προωθούνται πεζοδρομήσεις αξόνων που φιλοξενούν δημόσια κτίρια και μνημεία αρχιτεκτονικού, καλλιτεχνικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς και του δικτύου σύνδεσης των παραδοσιακών δραστηριοτήτων του νεότερου Πειραιά. Πρόκειται για τις ακτές Θεμιστοκλέους, Μουτσοπούλου και Κουντουριώτη και τη λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου. Παράλληλα, προωθούνται μελέτες ανάπλασης των πλατειών Τερψιθέας, Δημαρχείου και Ωρολογίου, ανάδειξης των Αρχαίων Τειχών, του αρχαίου Διπύλου και της Ηετιώνειας Ακτής, καθώς και του παραθαλάσσιου αστικού τοπίου της Πειραϊκής Χερσονήσου. Αλλαγές σχεδιάζονται και για το Ιστορικό Κέντρο Λαυρίου με τη θεσμοθέτηση χρήσεων γης και όρων δόμησης, την επέκταση του δικτύου πεζοδρόμων, διαμόρφωση και ανάπλαση της κεντρικής πλατείας, του χώρου της Σιδηροδρομικής Γραμμής και των ελεύθερων χώρων του λιμανιού, του παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού και του νεκροταφείου. Ειδικός σχεδιασμός προβλέπεται και για τα Ιστορικά Κέντρα Ελευσίνας, Κηφισιάς, Αίγινας και Μεγάρων.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 550 Οικοδομικοί Συνεταιρισμοί & Ιδιωτικές Πολεοδομήσεις, των οποίων τα στοιχεία δεν συμπεριλαμβάνονται σε κανένα ενιαίο και πρόσφατα ενημερωμένο αρχείο της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕΚΑ. Στα πλαίσια της προσπάθειας που έχει αναλάβει το Yπουργείο για την επίλυση των πολεοδομικών προβλημάτων των Οικοδομικών Συνεταιρισμών, εξέδωσε οδηγία – πρόταση για την ηλεκτρονική συμπλήρωση ενός τυποποιημένου πίνακα με τα σχετικά στοιχεία από τους αρμόδιους φορείς και την ηλεκτρονική υποβολή αυτού σε ηλεκτρονική διεύθυνση του υπουργείου. Στη καταγραφή αυτή ανταποκρίθηκαν συνολικά 195 φορείς Οικοδομικών Συνεταιρισμών και Ιδιωτικής Πολεοδόμησης και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν αποτέλεσαν πληροφοριακά στοιχεία αποκλειστικά για την έκδοση στατιστικών αποτελεσμάτων. Από τη παραπάνω καταγραφή προέκυψαν τα παρακάτω στατιστικά στοιχεία:

• Για την Αττική κατατέθηκαν 81 δελτία, οι φορείς των οποίων αντιμετωπίζουν τα εξής προβλήματα: 48 (60%) εμπίπτουν σε δασικές εκτάσεις, 4 (5%) δεν εμπίπτουν σε περιοχή χαρακτηριζόμενη ως ΠΕΡΠΟ, 6 (7%) έχουν διακόψει τις διαδικασίες, 6 (7%) έχουν πάρει αρνητική εισήγηση από το ΣτΕ και 3 (4%) έχουν αμφισβητούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς.

• Για την υπόλοιπη Ελλάδα κατατέθηκαν 114 δελτία, οι φορείς των οποίων αντιμετωπίζουν τα εξής προβλήματα: 25 (22%) εμπίπτουν σε δασικές εκτάσεις ή άλλες προστατευόμενες περιοχές, 19 (17%) δεν εμπίπτουν σε περιοχή χαρακτηριζόμενη ως ΠΕΡΠΟ, 13 (11%) έχουν διακόψει τις διαδικασίες, 8 (7%) έχουν πάρει αρνητική εισήγηση από το ΣτΕ και 5 (4%) έχουν αμφισβητούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς.

• Οι 28 (25%) των φορέων που αφορούν τις εκτός Αττικής περιοχές βρίσκονται σε εξέλιξη.

• Ειδικά για την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης κατατέθηκαν 22 δελτία, οι φορείς των οποίων αντιμετωπίζουν τα εξής προβλήματα: 3 (14%) εμπίπτουν σε δασικές εκτάσεις, 11 (50%) δεν εμπίπτουν σε περιοχή χαρακτηριζόμενη ως ΠΕΡΠΟ και 4 (18%) έχουν πάρει αρνητική εισήγηση από το ΣτΕ.

Η έκταση που κατέχουν οι 22 φορείς είναι 48.028 στρέμματα.

• Ειδικά για τους νομούς Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής κατατέθηκαν 17 δελτία, οι φορείς των οποίων αντιμετωπίζουν τα εξής προβλήματα: 3 (18%) εμπίπτουν σε δασικές εκτάσεις, 8 (47%) δεν εμπίπτουν σε περιοχή χαρακτηριζόμενη ως ΠΕΡΠΟ και 4 (24%) έχουν πάρει αρνητική εισήγηση από το ΣτΕ. Η έκταση που κατέχουν οι 17 φορείς είναι 47.180 στρέμματα. Επισημαίνεται ότι επειδή τα πρωτογενή στοιχεία λήφθηκαν υπόψη όπως συμπληρώθηκαν από τους φορείς, χωρίς να προηγηθεί επιβεβαίωση ή διασταύρωση τους με τα αντίστοιχα αρχεία των υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ, εκτιμάται ότι τα στοιχεία αυτά δεν αντικατοπτρίζουν την ακριβή εικόνα του προβλήματος. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώθηκε όταν μέσω συναντήσεων με εκπροσώπους κάποιων φορέων προέκυψε ότι δεν έχουν συμπληρωθεί όλα τα προβλήματα που πραγματικά δυσχεραίνουν την πολεοδομική τους εξέλιξη. Περαιτέρω, από την επεξεργασία των στοιχείων και την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων προκύπτουν τα εξής :

• 78 Οικ. Συν/σμοί και Ιδιωτικές Πολεοδομήσεις των οποίων οι προς πολεοδόμηση εκτάσεις περιλαμβάνονται σε εγκεκριμένες περιοχές ΠΕΡΠΟ

• 37 Οικ. Συν/σμοί και Ιδιωτικές Πολεοδομήσεις σε διάφορους νομούς τα οποία δεν μπορούν να προωθηθούν λόγω έλλειψης εγκεκριμένων περιοχών ΠΕΡΠΟ, στις περιοχές που εντοπίζονται οι εκτάσεις τους.

• 108 περίπου παλαιοί Οικ. Συν/σμοί ,οι εκτάσεις των οποίων έχουν χαρακτηριστεί ως δάση ή δασικές εκτάσεις και ως εκ τούτου δεν μπορούν με τις κείμενες διατάξεις να προωθήσουν την διαδικασία πολεοδόμησης τους

• Έχουν εγκριθεί πάνω από 220 πολεοδομικές μελέτες στο σύνολο της επικράτειας, οι οποίες αφορούν σε ποσοστό λιγότερο του 50% του συνόλου.

• Από τους περίπου 220 Οικοδομικούς Συνεταιρισμούς που βρίσκονται εντός Αττικής, οι μισοί (110) αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω δασικών εκτάσεων. • Από τους 330 φορείς που βρίσκονται εκτός Αττικής, σε ποσοστό 50% διαθέτουν εγκεκριμένη πολεοδομική μελέτη, σε ποσοστό 25% αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω δασικών εκτάσεων ή άλλων προστατευόμενων περιοχών και σε ποσοστό 15% δεν εμπίπτουν εντός περιοχής ΠΕΡΠΟ.