Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με την υπ΄ αριθμ. 1858/2015 απόφασή της έκρινε ότι είναι συνταγματικά ανεκτές και νόμιμες οι ρυθμίσεις του νέου νόμου 4178/2013 για την νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και απέρριψε ως απαράδεκτες τις προσφύγες κατοίκων του Αμαρουσίου. Ουσιαστικά λύνεται ο γόρδιος δεσμός για περίπου 1 εκατ. ιδιοκτήτες ακινήτων που προχώρησαν σε τακτοποιήσεις. Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια του ΣτΕ , έκρινε ότι δεν προσκρούει σε καμία συνταγματική διάταξη ο νόμος 4178/2013 για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμηση, που προβλέπει την διατήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα των αυθαιρέτων, την εξαίρεση τους από την κατεδάφιση, κ.λπ. Στη δικαστική απόφαση επισημαίνεται ότι από τη δέσμη μέτρων που θεσμοθετούνται προς αποτροπή συνέχισης της άνομης οικοδομικής δραστηριότητας για το μέλλον, κρίνεται ότι οι σχετικές ρυθμίσεις του νόμου 4178/2013 που αναφέρονται στα αυθαίρετα του παρελθόντος είναι συνταγματικά ανεκτές. Όμως, η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι είναι αντίθετες στις Συνταγματικές διατάξεις: 1) για τη διάκριση των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος), 2) το δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας (άρθρο 20 του Συντάγματος) και 3) την υποχρέωση συμμόρφωση της Πολιτείας προς τις δικαστικές αποφάσεις (άρθρο 95 του Συντάγματος), η ευνοϊκή εκείνη διάταξη του άρθρου 23 του νόμου 4178/2013, που προβλέπει ότι μπορούν να τακτοποιηθούν (νομιμοποιηθούν) τα ακίνητα που έχουν κριθεί αυθαίρετα και κατεδαφιστέα με τελεσίδική δικαστική απόφαση. Να επισημανθεί ότι, εν τω μεταξύ, η διάταξη του άρθρου 23 του νόμου 4178/2013, αντικαστάθηκε με νέα, η οποία προβλέπει ότι παραμένουν κατεδαφιστέα τα ακίνητα που κρίθηκαν αυθαίρετα με δικαστική απόφαση. Επίσης, οι σύμβουλοι Επικρατείας δεν δέχθηκαν απέρριψαν ως απαράδεκτο τον ισχυρισμό ότι ο επίμαχος νόμος για την νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, προσκρούει στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Υπενθυμίζεται ότι στο ΣτΕ είχαν προσφύγει τρεις κάτοικοι του Αμαρουσίου που ζητούσαν να ακυρωθούν ως αντισυνταγματικές και παράνομες οι υπουργικές αποφάσεις για την έναρξη λειτουργίας του πληροφορικού συστήματος διεκπεραίωσης των δηλώσεων υπαγωγής στον νόμο 4178/2013 που αφορά την νομιμοποίηση των αυθαιρέτων.

Αλλάζει ο νόμος για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων στα σημεία που αφορούν τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν θίγονται ωστόσο οι πολίτες που έχουν ενταχθεί στον νόμο, ειδικά μάλιστα όσοι έχουν καταβάλει το παράβολο και τις δόσεις του ειδικού προστίμου και βρίσκονται στη β΄ φάση της υποβολής των σχεδίων και των μελετών που συνοδεύουν τη δήλωση αυθαιρέτου. Πάντως όπως διευκρίνιζαν πηγές του αρμόδιου υπουργείου, η παράταση που έχει δοθεί από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία «τρέχει» κανονικά και θα ισχύσει τουλάχιστον μέχρι τη θεσμοθέτηση του νέου νομοθετήματος.

Η προσθήκη κατοικιών στη χερσόνησο Μικρό Καβούρι οδηγεί de facto στην ίδρυση ενός νέου οικισμού στη Βουλιαγμένη, στην αλλοίωση της φυσιογνωμίας της περιοχής και στην επιβάρυνσή της. Με το επιχείρημα αυτό, το Ε΄ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας «έκοψε» μέρος του επενδυτικού σχεδίου στον Αστέρα Βουλιαγμένης, άφησε ωστόσο ένα «παράθυρο» για την κατοικία εφόσον βρίσκεται στο πλαίσιο των ξενοδοχείων συνιδιοκτησίας (condo hotels). Η απόφαση παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον, καθώς «κλονίζει» το ειδικό χωροταξικό και πολεοδομικό καθεστώς που δημιουργήθηκε για την προώθηση στρατηγικών επενδύσεων. Το Ε΄ τμήμα έκρινε (αρ. 28/2015) το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που κατατέθηκε από τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Πολιτισμού για την έκταση του Αστέρα Βουλιαγμένης. Το σχέδιο Π.Δ. περιλαμβάνει το Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίου Ακινήτου (ΕΣΧΑΔΑ), δηλαδή τη νέα χωροταξική/πολεοδομική ταυτότητα της περιοχής επένδυσης και τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Δεδομένου ότι το επενδυτικό σχέδιο αφορά τη χερσόνησο Μικρού Καβουρίου, η οποία τελεί υπό προστατευτικό καθεστώς σύμφωνα με την αρχαιολογική και περιβαλλοντική νομοθεσία, το ΣτΕ κρίθηκε να αποφασίσει εάν η προσθήκη της χρήσης κατοικίας στις υφιστάμενες ειδικές χρήσεις τουρισμού και αναψυχής οδηγεί σε επιδείνωση του οικιστικού και φυσικού περιβάλλοντος και αν αυτή δικαιολογείται από λόγους δημόσιου συμφέροντος. Οπως επισήμανε στο σκεπτικό του το Ε΄ τμήμα, «η προσθήκη της χρήσης κατοικίας και μάλιστα με τη δημιουργία ή την ανέγερση μεγάλου αριθμού κατοικιών συνιστά επιβάρυνση των ήδη επιτρεπόμενων χρήσεων και μετατρέπει στο διηνεκές την ευαίσθητη περιοχή της χερσονήσου σε οικιστική περιοχή με μεικτές χρήσεις, προεχόντως κατοικίας, ενόψει και του συνολικού αριθμού των κατοικιών (έως 100)». Και κατά συνέπεια, «συνιστά επιδείνωση του υφισταμένου φυσικού, πολιτιστικού και του οικιστικού περιβάλλοντος της περιοχής». Το ΣτΕ δέχεται, με την επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος, «την προσθήκη της χρήσης κατοικίας μόνο με τη μορφή των ξενοδοχείων συνιδιοκτησίας, δηλαδή με τη χρήση κατοικίας εντός των ξενοδοχειακών μονάδων ακόμα και με κατεδάφιση και ανακατασκευή των μονάδων αυτών στις ήδη δομημένες επιφάνειες». Το πρακτικό επεξεργασίας του ΣτΕ έχει μια ενδιαφέρουσα επισήμανση, που αφορά γενικώς τα ΕΣΧΑΔΑ. Οπως παρατηρεί, η προτεινόμενη αλλαγή στις χρήσεις γης «δεν συνιστά ρύθμιση απορρέουσα από χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής και ειδικά από το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο ή το ΓΠΣ του Δήμου Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης». Αυτό σημαίνει ότι τα ΕΣΧΑΔΑ (που θεσπίστηκαν το 2011 ως μια χωροταξική-πολεοδομική «ομπρέλα» για τη διευκόλυνση μεγάλων επενδύσεων κατά παρέκκλιση των ισχυόντων σε μια περιοχή) δεν μπορούν τελικά να αγνοούν τον υφιστάμενο σχεδιασμό και τις επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Νέα νομοθετική ρύθμιση για την τακτοποίηση αυθαίρετων κτισμάτων αναμένεται να δρομολογήσει η νέα κυβέρνηση, όπως ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Τσιρώνης. Στα άμεσα σχέδια είναι η τροποποίηση του υφιστάμενου νόμου 4178, ο οποίος -σημειωτέον- παρατάθηκε κατά ένα έτος από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου, και συγκεκριμένα τον κ. Ταγαρά. Βάσει αυτής της παράτασης, η καταληκτική προθεσμία είναι πλέον η 8η Φεβρουαρίου του 2016. Εως τότε, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να απολαμβάνουν τις σημερινές δυνατότητες αποπληρωμής των 60 μηνιαίων δόσεων. Πάντως, έως το τέλος του 2014 είχαν δηλωθεί πάνω από 806.000 αυθαίρετα κτίσματα ή κτίσματα με αυθαιρεσίες. Οπως εκτιμά η νέα ηγεσία του υπουργείου το 50% των αυθαιρέτων κτισμάτων, δεν έχει εισέλθει στη διαδικασία της νομιμοποίησης.