Νόμιμες κρίθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας οι τροποποιήσεις και οι συμπληρώσεις που έγιναν στο Προεδρικό Διάταγμα του υπουργείου Περιβάλλοντος που καθορίζει τους όρους και περιορισμούς δόμησης εντός των ορίων των οικισμών με πληθυσμό μέχρι 2.000 κατοίκους. Ειδικότερα, τον περασμένο Σεπτέμβριο το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο με την υπ' αριθμ. 236/2011 γνωμοδότησή του έκρινε νόμιμο το επίμαχο διάταγμα με το οποίο αυστηροποιούνται οι όροι δόμησης σε οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων. Όμως, μετά τη γνωμοδότηση αυτή του ΣτΕ (236/2011) επανακατατέθηκε το διάταγμα στο δικαστήριο με ορισμένες τροποποιήσεις και προσθήκες.

Ποινικές ευθύνες θα αντιμετωπίζουν οι ιδιοκτήτες που θα κάνουν δήλωση υπαγωγής στο νόμο για τα αυθαίρετα με ψευδή και ανακριβή στοιχεία, ενώ όσοι δεν έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία για τους ημιυπαίθριους μπορούν να υπαχθούν στη ρύθμιση για τη τακτοποίηση αυθαιρέτων με συμψηφισμό προστίμων. Αυτό προκύπτει από τις νέες διευκρινιστικές ερωτο-απαντήσεις που εξέδωσε χθες το υπουργείο Περιβάλλοντος, σχετικά με τη διαδικασία τακτοποίησης αυθαιρέτων. Αυτές έχουν ως εξής:

1. Σε περίπτωση αλλαγής χρήσης χώρου σε σχέση με την οικοδομική άδεια ή δημιουργίας χώρου εντός εγκεκριμένου όγκου κτιρίου με βάση την οικοδομική άδεια στην επιφάνεια του αυθαιρέτου υπολογίζονται οι περιμετρικοί τοίχοι; Στις περιπτώσεις αλλαγής χρήσης χώρων που έχουν ανεγερθεί βάσει οικοδομικής άδειας ή έχουν δημιουργηθεί εντός εγκεκριμένου όγκου κτιρίου στην επιφάνεια του αυθαιρέτου δεν υπολογίζονται οι περιμετρικοί τοίχοι που καλύπτονται από την οικοδομική άδεια.

2. Σε περίπτωση οικοδομικής άδειας που έχει εκδοθεί με ψευδή στοιχεία και δεν έχει ανακληθεί ή ακυρωθεί μπορεί το ακίνητο να υπαχθεί στη ρύθμιση του Ν. 4014/11; Η δυνατότητα υπαγωγής στη ρύθμιση του Ν. 4014/11 είναι στη βούληση του ιδιοκτήτη, ο οποίος φέρει το βάρος των συνεπειών του ποινικού νόμου σε περίπτωση ψευδούς δηλώσεως.

3. Πώς διασφαλίζεται ο μηχανικός για τις διαπιστώσεις του χρόνου αυτοψίας της αυθαίρετης κατασκευής; Οι φωτογραφίες με την ανάρτησή τους στο πληροφοριακό σύστημα διασφαλίζουν το μηχανικό για τις διαπιστώσεις του χρόνου αυτοψίας της αυθαίρετης κατασκευής.

4. Στο μέτρημα των διαστάσεων του κτιρίου λαμβάνονται υπόψη τα εξωτερικά επιχρίσματα; Τα πάχη επιχρισμάτων και τυχόν επενδύσεων δεν υπολογίζονται όπως προβλέπεται στην παρ. 5.β.2 του άρθρου 7 του από 8-7-93 ΠΔ/τος (ΦΕΚ-795/Δ/93) «Τρόπος έκδοσης οικοδομικών αδειών και έλεγχος των ανεγειρομένων οικοδομών».

5. Ο ιδιοκτήτης αυθαίρετης κατασκευής σε χώρο κτιρίου, με αποκλειστική χρήση του χώρου μετά την υπαγωγή του αυθαιρέτου στη ρύθμιση του Ν. 4014/11 μπορεί να διεκδικήσει από τους άλλους συνιδιοκτήτες το ποσοστό που αναλογεί στην αυθαίρετη κατασκευή; Οχι. Είναι διαφορετικό ζήτημα τα ιδιωτικά δικαιώματα συνιδιοκτησίας από το ποσόν υπαγωγής στο νόμο 4014/2011 που βαρύνει εξ ολοκλήρου τον αυθαιρετούντα.

6. Πώς υπολογίζεται το ενιαίο ειδικό πρόστιμο για στεγασμένους χώρους (ανοιχτούς) με υποστυλώματα όπως ημιυπαίθριοι, ανοιχτοί, κιόσκια κ.λπ.; Στεγασμένοι ανοιχτοί χώροι επί υποστηλωμάτων ανεξάρτητα από το υλικό κατασκευής τους (οπλισμένο σκυρόδεμα, ξυλοκατασκευή, σιδηροκατασκευή κ.λπ.) υπάγονται στην κατηγορία 13 του φύλλου καταγραφής αυθαιρέτων κατασκευών και υπολογίζονται με αναλυτικό προϋπολογισμό. Στην ίδια κατηγορία 13 υπάγονται προστεγάσματα, αρχιτεκτονικές προεξοχές, ζαρντινιέρες, υπερβάσεις εξωστών.

7. Σε περίπτωση που έχω υπαχθεί στο Ν. 3843/2010 και δεν έχει γίνει περαίωση της διαδικασίας μπορώ να υπαχθώ στο Ν. 4014/11 με συμψηφισμό του προστίμου; Ναι. Στην παρ. 11 του άρθρου 24 του Ν. 4014/11 το εδάφιο «καταβληθέντα ποσά προστίμων και διατήρησης, δυνάμει άλλων διατάξεων συμψηφίζονται με το ποσό του ενιαίου προστίμου...» αφορά και τις διατάξεις του Ν. 3843/10 που στις περιπτώσεις μη περαίωσης της διαδικασίας μπορούν να υπαχθούν στο Ν. 4014/11 με την υποβολή των δικαιολογητικών του άρθρου 24 και την καταβολή του ειδικού προστίμου. Τυχόν καταβληθέντα ή μεγαλύτερα ποσά δεν επιστρέφονται.

8. Η διάταξη της παρ. 6β, του άρθρου 24 για τις παραβάσεις μέχρι 20 τ.μ. είναι υποχρεωτική; Οχι, εάν υπάρχουν περισσότεροι του ενός τρόποι υπολογισμού του προστίμου τότε ο ενδιαφερόμενος επιλέγει τον πλέον συμφέροντα.

9. Σε περίπτωση ανακριβών-ψευδών στοιχείων η υπαγωγή στη ρύθμιση του Ν. 4014/11 είναι άκυρη; Στην παρ. 3, του άρθρου 27 του νόμου ορίζεται ότι «Σε περίπτωση ψευδούς ή ανακριβούς δήλωσης των στοιχείων αυτών, αποκλείεται η υπαγωγή στη διαδικασία αναστολής του παρόντος νόμου, τυχόν πράξη αναστολής ανακαλείται και εφαρμόζονται οι ισχύουσες περί αυθαιρέτων διατάξεις και επιβάλλονται τα πρόστιμα του παρόντος άρθρου».

Σε παράταση της διαδικασίας για την υπαγωγή στη ρύθμιση τακτοποίησης των κλειστών ημιυπαίθριων, έως τις 30 Nοεμβρίου, προχώρησε χθες το υπουργείο Περιβάλλοντος. Mε τον τρόπο αυτό, η διαδικασία θα ολοκληρωθεί με το τέλος της προθεσμίας που έχει δοθεί για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Tο υπουργείο προχώρησε στην παράταση, μια εργάσιμη ημέρα πριν τη λήξη της προθεσμίας για τους ημιυπαίθριους επικαλούμενο τη σημαντική προσέλευση των πολιτών στις τελευταίες ημέρες στις πολεοδομίες καθώς και την ανάγκη να διευκολυνθούν οι ιδιοκτήτες εξαιτίας των απεργιών και των καταλήψεων που έγιναν το τελευταίο διάστημα. Πάντως, το επιχείρημα δεν επιβεβαιώνεται από την πορεία των αιτήσεων που έδωσε το υπουργείο στη δημοσιότητα, αφού από τον Iούνιο έως σήμερα έγιναν περίπου 28.000 αιτήσεις σε σύνολο περίπου 655.000 δηλώσεων και έχουν εισπραχθεί περίπου 650 εκατ. ευρώ. Nα σημειωθεί ότι οι κλειστοί ημιυπαίθριοι υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύρια σε όλη τη χώρα. Την ίδια στιγμή, το απόλυτα δυσμενές οικονομικό κλίμα και οι φόροι που αφορούν την κατοικία που θα πρέπει να πληρωθούν μέσα στο αμέσως επόμενο διάστημα, κάνουν ακόμη πιο δύσκολη τη ζωή των ιδιοκτητών καθιστώντας την υπαγωγή στην ρύθμιση στην οικονομικά ανέφικτη. Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και αυτοί που υπήχθησαν σε περίπτωση που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν πρόσθετα προβλήματα αφού από την μία θα χάσουν όσα έχουν ήδη πληρώσει και από την άλλη θα έχουν «ανοίξει» ένα επιπλέον λογαριασμό με το δημόσιο.

Ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο να υπάρξει τελικά παράταση της διαδικασίας για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων που ούτως ή άλλως μέχρι στιγμής «τρέχει με ρυθμούς χελώνας». Ένα μήνα μετά την έναρξη της διαδικασίας και ένα μήνα πριν αυτή τελειώσει, έχουν κατατεθεί λίγο περισσότερες από 30.000 αιτήσεις τακτοποίησης. Πολύ μακριά από το στόχο αν υπολογίσει κανείς ότι τα αυθαίρετα στη χώρα αγγίζουν και ίσως ξεπερνούν και το ένα εκατομμύριο. Η μέχρι τώρα «απόδοση» είναι και πολύ μακριά κι από τον εισπρακτικό στόχο που έχει θέσει η κυβέρνηση η οποία φιλοδοξεί να βάλει στα κρατικά ταμεία περίπου 600-700 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος της χρονιάς ενώ έως τώρα έχει εισπράξει περίπου 6 εκατ. ευρώ μόνο. Επίσης από μια πρόχειρη ανάλυση των έως τώρα δηλώσεων που έχουν γίνει προκύπτει ότι η πλειονότητα αυτών αφορούν επαγγελματικά αυθαίρετα και «ακριβές» αυθαίρετες κατοικίες.

Την ίδια στιγμή πάντως, είναι πιθανό κι όσοι ενταχθούν στην ρύθμιση τακτοποίησης να βρεθούν στον αέρα πληρώνοντας ένα πρόστιμο που ουσιαστικά δεν θα τους νομιμοποιήσει το σπίτι. Κι αυτό είναι ανοιχτό να συμβεί καθώς η τροπολογία που πέρασε στο νομοσχέδιο σύμφωνα με την οποία δίνεται η δυνατότητα ώστε το 95% των εσόδων του Πράσινου Ταμείου (οι πόροι του προέρχονται από τα πρόστιμα ημιυπαιθρίων, αυθαιρέτων, από το εμπόριο ρύπων κι από τα περιβαλλοντικά πρόστιμα) να καταλήγουν στον τακτικό προυπολογισμό. Σύμφωνα με τη νομολογία του ΣτΕ τα πρόστιμα από αυθαίρετα και ημιυπαίθριους πρέπει να πάνε για έργα ανάπλασης που θα αποκαταστήσουν την περιβαλλοντική ζημιά που έχει προκληθεί από τις αυθαίρετες κατασκευές. Αυτό τώρα αλλάζει κι έτσι είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο να μπλοκαριστεί νομικά η ρύθμιση τακτοποίησης. Πάντως ο υπουργός εμφανίστηκε καθησυχαστικός σχετικά με το ενδεχόμενο αυτό λέγοντας ουσιαστικά ότι «το ΣτΕ αντιλαμβάνεται τις ανάγκες της χώρας», στέλνοντας έτσι κι ένα μήνυμα προς τους δικαστές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το περιβάλλον και η προστασία του περνάει σε δεύτερη μοίρα λόγω της οικονομικής κατάστασης της χώρας αν κι ο κ. Παπακωνσταντίνου δήλωσε στα μέσα της εβδομάδας ότι θα ενταχθούν άμεσα έργα αξίας 37 εκατ. σε 14 περιοχές (απαλλοτριώσεις, κοινόχρηστοι χώροι κ.ά.) και άλλα έργα αξίας 58 εκατ. σε 32 περιοχές που θεωρούνται ώριμα να υλοποιηθούν. Επιπλέον θα χρηματοδοτηθούν έως το τέλος του έτους με ένα εκατ. οι 28 φορείς διαχείρισης.