Ο οίκος αξιολόγησης Moody's Investors Service ανακοίνωσε σήμερα πως υποβαθμίζει κατά τρεις μονάδες την πιστοληπτική ικανότητας της Ελλάδος, σε Β1 από το Ba1, μη αποκλείοντας να προβεί και σε ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμισή της, εξαιτίας των επίμονων οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει η χώρα και τον αμείωτο κίνδυνο χρεοκοπίας της.

Ετσι οι θυσίες απο την βαθειά ύφεση που οδήγησε η οικονομική πολιτική αποδεικνύονται άσκοπες και η επιλογή της εξυγίανσης σε καθεστώς διεθνούς κηδεμονίας στην οποία επικεντρώθηκαν οι μεθοδεύσεις απο την 4η Οκτωβρίου 2009 καταστροφικές αφού οδήγησαν την ελληνική κοινωνία σε πλήρες αδιέξοδο. Η απόφαση των αξιολογητών λίγες βδομάδες πριν την κρίσιμη συνεδρίαση του συμβουλίου κορυφής είναι πιθανόν να είναι η θρυαλίδα γενικότερων πολιτικών εξελίξεων . Ήδη έχει συγκληθεί σύσκεψη υπο τον πρωθυπουργό ενώ απο αύριο ξεκινούν οι συναντήσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς.

Η Moody's αποδίδει την απόφασή της σε τρείς λόγους Πρώτον, στο γεγονός ότι τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που απαιτούνται για την σταθεροποίηση του ελληνικού χρέους είναι ιδιαίτερα φιλόδοξα και ανοικτά σε σημαντικούς κινδύνους εφαρμογής, παρά την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί. Δεύτερον, στο γεγονός ότι η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες στη συλλογή εσόδων. Τρίτον, στο γεγονός ότι υπάρχει κίνδυνος οι προϋποθέσεις που θα συνοδεύσουν τη συνέχιση παροχής στήριξης από επίσημες πηγές μετά το 2013 να αντικατοπτρίσουν κριτήρια ρευστότητας που η χώρα δεν θα μπορέσει να ικανοποιήσει και να οδηγήσουν σε αναδιάρθρωση του υφιστάμενου χρέους. Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος μιας αναδιάρθρωσης μετά το 2013 μπορεί να οδηγήσει τις ελληνικές Αρχές και τους επενδυτές να συμμετάσχουν σε επίπονους όρους ανταλλαγής χρέους ακόμη και νωρίτερα.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Η Moody's αναγνωρίζει την πολύ σημαντική πρόοδο της Ελλάδας στην εφαρμογή ενός μεγάλου προγράμματος σταθεροποίησης και στην εισαγωγή της απαιτούμενης νομοθεσίας προκειμένου να υποστηριχθεί ένα ευρύ πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών. Ωστόσο πιστεύει ότι η ελληνική κυβέρνηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στη συνέχιση εκτέλεσης των μέτρων που απαιτούνται προκειμένου να αυξήσει τα έσοδα και να πετύχει δραστικές περικοπές στο πλαίσιο του προγράμματος λιτότητας. Είτε σχετίζονται με βελτιώσεις στη λειτουργικότητα των κρατικών επιχειρήσεων και στην εξοικονόμηση πόρων στις υπηρεσίες υγείας ή στις στρατιωτικές δαπάνες, είτε (σχετίζονται) με την εφαρμογή των μέτρων απελευθέρωσης της αγοράς που εγκρίθηκαν από τη Βουλή, η δουλειά που έχουν μπροστά τους οι αρχές παραμένει τεράστια. Ως εκ τούτου, η Moody's εξακολουθεί να διακρίνει μεγάλους κινδύνους εφαρμογής στα μεταρρυθμιστικά σχέδια της κυβέρνησης και παρότι σημαντικό τμήμα της σχετικής νομοθετικής πρωτοβουλίας έχει ψηφιστεί, η πρόοδος στην εφαρμογή δεν ήταν επαρκής ώστε να απαλύνει τις ανησυχίες της υπηρεσίας αξιολόγησης Δεύτερον, τα έσοδα της κυβέρνησης ανακάμπτουν αργά, εν μέρει ως αποτέλεσμα μια συνεχιζόμενης αδυναμίας στους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, που η Moody' s εκτιμά ότι θα δεν βελτιωθεί παρά μόνο με αργό ρυθμό. Η Moody's απέδιδε πάντα μεγάλη σημασία στην εφαρμογή των μέτρων που θα αυξάνουν τα έσοδα της κυβέρνησης παράλληλα με τα μέτρα περιστολής των δαπανών και συνεχίζει να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της ενδημικής φοροδιαφυγής που έχει συμβάλει στην επιδείνωση της πιστωτικής φερεγγυότητας της Ελλάδας. Καίτοι η ελληνική κυβέρνηση έχει επιδείξει κάποια πρόοδο στην είσπραξη του ΦΠΑ, η Moody's σημειώνει ότι η πρόοδος στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος βελτιώνεται με αργότερους ρυθμούς (…) Η Moody΄s αναμένει ότι η είσπραξη φόρων επηρεάζεται αρνητικά από σοβαρά διοικητικά εμπόδια και από μία αναπόδραστη αντίσταση στη φορολογική συμμόρφωση τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Παρότι η σχετική νομοθεσία που αντιμετωπίζει αυτά τα ζητήματα βρίσκεται στη Βουλή, η υλοποίηση θα είναι προβληματική τόσο λόγω περιορισμών στους ανθρώπινους πόρων (π.χ έλλειψη δεξιοτήτων) όσο και εξαιτίας κεκτημένων συμφερόντων που ανθίστανται στην αλλαγή. Η τρίτη αιτία για την παρούσα αξιολόγηση είναι η αβεβαιότητα σχετικά

(i) με την ακριβή φύση και τους όρους της υποστήριξης που θα είναι διαθέσιμη στην Ελλάδα μετά το 2013 και

(ii) τις επιπτώσεις αυτής της βοήθειας στους κατόχους ελληνικών ομολόγων.

Η Moody's αναγνωρίζει ότι το ΔΝΤ και οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν εκδηλώσει πολύ ισχυρή υποστήριξη στην Ελλάδα υπό τον όρο ότι η χώρα θα είναι συνεπής με το οικονομικό της πρόγραμμα. Η βασική υπόθεση της υπηρεσίας αξιολόγησης είναι ότι αυτή η βοήθεια θα συνεχίσει να υφίσταται και ότι οι ελληνικές αρχές θα συνεχίζουν να κάνουν ό,τι καλύτερο για να είναι συνεπείς με τους όρους που περιέχονται στο Μνημόνιο. Ωστόσο, δημόσιες τοποθετήσεις ευρωπαίων αξιωματούχων υποστηρίζουν ότι επιπρόσθετη στήριξη ρευστότητας μετά το 2013 υπόκειται στην αποτίμηση των δυνατοτήτων δανεισμού, το αποτέλεσμα του οποίου είναι αβέβαιο επί του παρόντος. Η Moody's, επίσης, σημειώνει ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για το σχέδιο ενός μακροπρόθεσμου μηχανισμού στήριξης, συζητήσεις οι οποίες μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στην παρεχόμενη πίστωση της Ελλάδας από την Τρόικα. Παρότι τέτοιες αλλαγές μπορούν να μειώσουν τον ρυθμό και το μέγεθος επιδείνωσης της «εξυπηρεσιμότητας» του ελληνικού χρέους, δεν είναι πιθανόν να έχουν σημαντική επίδραση στο συνολικό όγκο του χρέους και άρα δεν αντιμετωπίζουν τα ζητήματα που προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία.

Το ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΗΣ MOODYS – ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΤΟ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΕΙ

Το κεντρικό σενάριο της Moody's παραμένει ότι οι κάτοχοι ομολόγων δεν θα υποστούν απώλειες. Ωστόσο η υπηρεσία αξιολόγησης πιστεύει ότι η πιθανότητα μιας στάσης πληρωμών (default) ή μιας αναγκαστικής ανταλλαγής ομολόγων έχει αυξηθεί από την τελευταία υποβάθμιση του Ιουνίου του 2010. Η Moody's δεν πιστεύει ότι η συνεχιζόμενη στήριξη ρευστότητας από την Τρόικα αποκλείει αναγκαστικά ένα περιστατικό χρεοκοπίας. Η ακριβής φύση και οι όροι της μελλοντικής εξωτερικής βοήθειας προς την Ελλάδα –και οι επιπτώσεις τους στους κατόχους ομολόγων- είναι ασαφείς και μπορεί να παραμείνουν έτσι ακόμη και εάν διευκρινιστεί σε μεγάλοι βαθμό η ταυτότητα του μόνιμου μηχανισμού στήριξης. Η Moody's πιστεύει ότι οι κίνδυνοι που περιβάλλουν την εφαρμογή του οικονομικού προγράμματος μπορεί να αυξηθούν και ότι μία λύση που απαιτεί απώλειες για τους κατόχους ομολόγων γίνεται πιο ελκυστική. Η άποψη αυτή αντιστοιχεί στο Β1 της αξιολόγησης που ανακοινώθηκε σήμερα.

Ο επανακαθορισμός της πολιτικής ανάπτυξης των εμπορικών δικτύων από μεγάλες αλυσίδες του εμπορίου , των υπηρεσιών ακόμα και των τραπεζών αναμένεται επηρεάζει άμεσα την αγορά εμπορικών χώρων σε μικρές ή περιφερειακές αγορές. Ήδη, έχουν διακοπεί οι μισθώσεις εκατοντάδων καταστημάτων που ήταν μισθωμένα σε αλλυσίδες ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται και νέο κύμα αποχωρήσεων. Την ίδια στιγμή ακόμα και τα ενοίκια των μισθωμένων χώρων έχουν μειωθεί έως 35% σε σύγκριση με το 2008. Σύμφωνα με πληροφορίες ήδη μεγάλες τράπεζες εξετάζουν το ενδεχόμενο περαιτέρω περιορισμό του δικτύου υποκαταστημάτων τους ενώ σε ανάλογες αποφάσεις φαίνεται ότι έχουν καταλήξει και αρκετές εμπορικές αλυσίδες που θεωρούν ότι η υποχώρηση των λιανικών πωλήσεων που έχει καταγραφεί από το φθινόπωρο στην αγορά όχι μόνο δεν επιτρέπει την δημιουργία νέων σημείων πώλησης αλλά αντίθετα επιβάλλει τον περιορισμό των ήδη υπαρχόντων. Στόχος , των κινήσεων αυτών είναι ο περιορισμός του λειτουργικού κόστους και η συγκέντρωση του ενδιαφέροντος σε περιοχές υψηλού εμπορικού ενδιαφέροντος .

Στα πλαίσια αυτά ήδη οι τράπεζες εντείνουν τις πιέσεις στις διαπραγματεύσεις με ιδιοκτήτες χώρων που έχουν μισθώσει για την λειτουργία υποκαταστημάτων τους προκειμένου να επαναπροσδιορίσουν το ύψος του ενοικίου. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι περιπτώσεις κυρίως σε μισθώσεις χώρων που θα λήξουν στο επόμενο δωδεκάμηνο που δεν θα ανανεωθούν αν δεν επιτευχθεί μείωση του μισθώματος που θα κρίνεται ικανοποιητική. «Το δίκτυο των υποκαταστημάτων των τραπεζών έγινε με κυρίαρχο κριτήριο τον ανταγωνισμό και όχι τις δυνατότητες που παρουσιάζουν οι επιμέρους αγορές. Αυτό έχει ως συνέπεια να υπάρχουν σημαντικές επικαλύψεις ενώ από την άλλη πλευρά τα περισσότερα μισθώματα κινούνται σε πολύ υψηλά επίπεδα σε σχέση με αυτά που επικρατούν σήμερα στην αγορά. Στα πλαίσια αυτά , τα περισσότερα τραπεζικά ιδρύματα εξετάζουν τις δυνατότητες που υπάρχουν για να προσαρμόσουν το κόστος στα νέα δεδομένα της αγοράς. Σε περιπτώσεις που αυτό δεν είναι εφικτό τότε δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να μη ανανεώσουν τις συμβάσεις. Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί θα πρέπει να θεωρηθεί το γεγονός ότι ζητούν μείωση του μισθώματος ακόμα και από θυγατρικές τους στην ιδιοκτησία των οποίων βρίσκονται τα καταστήματα που χρησιμοποιούν» τόνιζε χαρακτηριστικά μεσίτης που ασχολείται με εμπορικές μισθώσεις και συμπλήρωνε « το πρόβλημα αυτό δεν πρόκειται να απασχολήσει κεντρικές εμπορικές αγορές αλλά περιφερειακές αγορές στις οποίες ήδη η ζήτηση για μισθώσεις εμπορικών χώρων είναι περιορισμένη». Το σίγουρο είναι ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης των επιχειρήσεων που βασίζονται σε σημεία πώλησης των προϊόντων και των υπηρεσιών τους έχουν περιορισθεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πιο σημαντικοί παίκτες έχουν παρουσία σε όλες τις αγορές με εμπορικό ενδιαφέρον και επομένως έχουν βγει ήδη από την αγορά ενώ από την άλλη πλευρά δεν εμφανίζονται καινούργιοι όμιλοι οι οποίοι θα ξεκινήσουν το «κτίσιμο» εμπορικού δικτύου. Αυτό πρακτικά θα οδηγήσει στην διάρκεια της επόμενης διετίας στην αύξηση της προσφοράς και στην μείωση των μισθωμάτων εμπορικών χώρων.