Ατελείωτο φαίνεται ότι είναι το «απόθεμα» της αυθαίρετης δόμησης στη χώρα μας. Οι δηλώσεις αυθαιρέτων συνεχίζονται για τέταρτο συνεχόμενο χρόνο, παρά την οικονομική κρίση και παρότι το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε ως αντισυνταγματικό τον προηγούμενο νόμο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, «πρωταθλήτρια» της αυθαίρετης δόμησης παραμένει η Αττική, ενώ ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία. Το ζητούμενο είναι πώς θα διαχειρισθεί η Πολιτεία την «επόμενη ημέρα». Οι νέες δηλώσεις αυθαιρέτων, με την αξιοποίηση των διατάξεων του ν. 4178/13, έχουν φθάσει περίπου τις 125.000 και για τις 74.000 από αυτές έχει ξεκινήσει η διαδικασία καταβολής παραβόλου ή και προστίμου. Πώς κατανέμονται οι δηλώσεις αυτές; Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, οι 26.000 αφορούν κτίρια στην Αττική, ενώ περίπου 12.500 στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Επιπλέον, έχουν δηλωθεί με τον προηγούμενο νόμο (ν. 4014/11, που κηρύχθηκε αντισυνταγματικός) και «μεταφερθεί» στη νέα ρύθμιση 80.270 ακίνητα στην Αττική και 31.756 στη Θεσσαλονίκη. Οσον αφορά την υπόλοιπη Ελλάδα, περίπου στα ίδια επίπεδα κινούνται οι δηλώσεις με τον ν. 4178/13 σε Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο και Κρήτη (4.500 - 4.700 δηλώσεις). Λίγο χαμηλότερα οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Δυτικής Ελλάδας και Νοτίου Αιγαίου (περί τις 3.500 δηλώσεις). Ενώ σε χαμηλά επίπεδα κινούνται οι δηλώσεις στην Ηπειρο (περί τις 2.000), στα Ιόνια Νησιά (περί τις 1.900), στη Δυτική Μακεδονία (1.500) και στο Βόρειο Αιγαίο (1.100). Σε ορισμένες από τις περιοχές αυτές, πάντως, ο μεγάλος «όγκος» των αυθαιρέτων δηλώθηκε το διάστημα 2011 - 2013 με τον ν. 4014/11. Οσον αφορά τα έσοδα, τρία χρόνια μετά την ίδρυσή του το Πράσινο Ταμείο έχει συγκεντρώσει περί τα 2,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το ένα δισ. προήλθε από τα έσοδα της ρύθμισης για τους ημιυπαίθριους (ν. 3843/10) και ακόμα ένα δισ. από τους δύο νόμους για τα αυθαίρετα (ν. 4014/11 και ν. 4178/13). Τα εκτιμώμενα έσοδα (σε βάθος χρόνου) από τους δύο τελευταίους νόμους ξεπερνούν τα 3 δισ. ευρώ. Το υπουργείο Περιβάλλοντος, πάντως, ελπίζει ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί και ότι ο αριθμός των δηλώσεων σταδιακά θα αυξηθεί. Η ισχύς του ν. 4178/13 θα διαρκέσει έως τον Φεβρουάριο του 2015 – και δεν μπορεί να θεωρηθεί απίθανο το ενδεχόμενο παρατάσεων, με δεδομένο ότι η καταληκτική ημερομηνία του ν. 4014/11 μετατέθηκε συνολικά 6 (!) φορές. Υπενθυμίζεται πως όσοι δηλώνουν σήμερα ένα αυθαίρετο για πρώτη φορά μπορούν να αποπληρώσουν το πρόστιμο σε 84 μηνιαίες ή 14 εξαμηνιαίες δόσεις (σε επτά χρόνια).

Πώς ελπίζει το ΥΠΕΚΑ ότι θα πείσει τους αυθαιρετούχους να δηλώσουν τις πολεοδομικές τους παρανομίες; Η βασικότερη ρύθμιση, που προβλέπεται ήδη από τον ν. 4014/11 είναι η απαγόρευση μεταβίβασης ακινήτων με πολεοδομικές παρανομίες. Για τον λόγο αυτό, κάθε μεταβίβαση πρέπει να συνοδεύεται από έκθεση μηχανικού που να πιστοποιεί τη νομιμότητα του κτιρίου. Η αποτελεσματικότητα του μέτρου, ωστόσο, δεν έχει ελεγχθεί καθώς δεν έχει γίνει ούτε ένας δειγματοληπτικός έλεγχος. Επίσης δεν έχουν πραγματοποιηθεί δειγματοληπτικοί έλεγχοι στο πλαίσιο των ελεγκτών δόμησης, οι οποίοι πιστοποιούν κατά τη διάρκεια της κατασκευής ενός κτιρίου την «απουσία» πολεοδομικών παρανομιών. Επομένως, μέχρι στιγμής η ορθή εφαρμογή της ρύθμισης επαφίεται... στην καλή θέληση των μηχανικών, κάτι που στο παρελθόν (όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος) δεν αποδείχθηκε και τόσο αξιόπιστη λύση. Πάντως, η κρίση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου θα έχει καθοριστική σημασία για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης από την Πολιτεία. Η απόφαση αρ. 3341/13 της Ολομέλειας που ακυρώνει το άρθρο 24 του ν. 4014/11 (αφορά τη διαδικασία «τακτοποίησης» αυθαιρέτων) δεν έκανε αποδεκτό τόσο το οικοδόμημα του «περιβαλλοντικού ισοζυγίου», όσο και την επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος. Προσφυγές έχουν κατατεθεί και κατά του 4178/13 και, στην περίπτωση που η «τακτοποίηση» κριθεί και πάλι αντισυνταγματική, η Πολιτεία θα κληθεί να νομοθετήσει εκ νέου. Έντυπη

Στο βωμό της επίτευξης του πρωτογενούς πλεονάσματος ρίχνει η κυβέρνηση 600.000 ιδιοκτήτες αυθαιρέτων ή ημιυπαίθριων χώρων.Το υπουργείο Οικονομικών τούς εντάσσει στους υπόχρεους υποβολής Ε9, ώστε να προστεθούν οι χώροι αυτοί στα συνολικά τετραγωνικά. Ο νόμος το προέβλεπε, αλλά η εγκύκλιος αποτελεί έκπληξη για όσους είχαν σπεύσει βλέποντας μόνο το... τυρί της τακτοποίησης και όχι τη φάκα τής εσαεί φορολογικής επιβάρυνσης των ακινήτων τους. Η απόφαση επιβάλλει νέες επιβαρύνσεις από τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων, αλλά και από την αύξηση του τεκμηρίου, με αποτέλεσμα να φουσκώσει ακόμα περισσότερο ο τελικός φορολογικός λογαριασμός. Στην ανακοίνωσή του το υπουργείο Οικονομικών διευκρινίζει ότι όσοι είχαν μεταβολές στην περιουσιακή τους κατάσταση μέσα στο 2013 και υπάρχουν και την 1η Ιανουαρίου 2014, είναι υπόχρεοι υποβολής Ε9. Ωστόσο, εξαιτίας της κατάργησης του ΦΑΠ και της θέσπισης του νέου Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων, για να αποφευχθεί η πιθανότητα εσφαλμένου υπολογισμού του φόρου, υποχρέωση υποβολής Ε9 έχουν και:

* Οσοι έχουν ακίνητα που έχουν τακτοποιηθεί ή νομιμοποιηθεί ή ημιυπαίθριους χώρους, μόνο στις περιπτώσεις που δεν έχουν αναγραφεί σε προηγούμενες δηλώσεις Ε9. Ετσι καλύπτουμε τις περιπτώσεις αυτές ώστε η εικόνα του Ε9 συμφωνεί με τις δηλώσεις των μηχανικών για την τακτοποίηση.

* Τα νομικά πρόσωπα, εφ' όσον τα ακίνητά τους εντάσσονται σε κάποια κατηγορία απαλλαγών. Η ίδια υποχρέωση υφίσταται και για τα φυσικά πρόσωπα, εφ' όσον έχουν ακίνητα τα οποία απαλλάσσονται του φόρου ή προβλέπεται μείωση αυτού. Με τις δηλώσεις αυτές θα χρεωθεί μειωμένος ΕΝΦΙΑ και δεν θα ταλαιπωρηθούν οι φορολογούμενοι με τροποποιήσεις.

* Οποιος έχει ακίνητο σε πολυκατοικία, η οποία διαθέτει κοινόχρηστη πισίνα ή κλειστούς (υπόγειους κυρίως) κοινόχρηστους χώρους αποθηκών ή θέσεων στάθμευσης, για να τους αναγράψει στη δήλωση στοιχείων ακινήτων. Τονίζεται πως η δήλωση αυτή, αντίθετα με όσα έχουν αναληθώς γραφτεί, καλύπτει τις περιπτώσεις που αυτά είναι παρακολουθήματα και συνεπώς υπάρχει αποκλειστική χρήση κοινόχρηστου χώρου. Δεν πρέπει, συνεπώς, να δηλωθούν περιπτώσεις που δεν αποτελούν παρακολουθήματα της ιδιοκτησίας.

* Ο εργολάβος, για να αναγράψει το εργολαβικό του αντάλλαγμα, εφ' όσον έχουν παρέλθει 4 χρόνια από την έναρξη ανέγερσης της οικοδομής ή έχουν χρησιμοποιηθεί καθ' οιονδήποτε τρόπο από αυτόν τα ακίνητα πριν από την παρέλευση της τετραετίας. Ο οικοπεδούχος, για να διαγράψει το εργολαβικό αντάλλαγμα, κατά τα ανωτέρω.

* Ο κάτοχος ακινήτου που ανήκει σε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης, ο οποίος κατέχει το ακίνητο χωρίς τη συναίνεση του φορέα.

* Ο κάτοχος ακινήτου που ανήκει στην ΕΤΑΔ Α.Ε. και στην «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο Α.Ε.», ο οποίος κατέχει το ακίνητο με τη συναίνεση των εταιρειών αυτών.

* Οι ΟΤΑ για τα ακίνητα τα οποία έχουν δεσμεύσει και έχει προσδιορισθεί η αποζημίωση, για το χρονικό διάστημα κατά το οποίο εκκρεμεί η καταβολή της σχετικής αποζημίωσης. (Ο κύριος του δεσμευμένου από ΟΤΑ ακινήτου εξακολουθεί να είναι υπόχρεος να δηλώνει το ακίνητο.)

Το ενδεχόμενο του «ναυαγίου» στον διαγωνισμό για την αξιοποίηση του Ελληνικού αντιμετωπίζει η κυβέρνηση, καθώς λήγει η προθεσμία για την υποβολή δεσμευτικών προσφορών και πιθανότατα μόνο η Lamda Development θα δηλώσει «παρών» στη διαδικασία. Χθες έγινε γνωστό ότι η ισραηλινή Elbit αποχωρεί από τον διαγωνισμό, κάτι που επιβεβαίωσε εκπρόσωπός της στο Reuters τονίζοντας: «Δυστυχώς, δεν μπορούμε να υποβάλουμε προσφορά εκτός και αν δοθούν συγκεκριμένες διευκρινίσεις και γίνουν βελτιώσεις στη συμφωνία για την αγορά των μετοχών». Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και το φορολογικό πλαίσιο είναι μεταξύ των θεμάτων που η Elbit Cochin ζητά περισσότερες διευκρινίσεις, όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος, προσθέτοντας ότι η εταιρεία συνεχίζει να ενδιαφέρεται για το έργο. Αν και η επίσημη αιτιολόγηση της αποχώρησης των Ισραηλινών είναι οι ασάφειες στον διαγωνισμό και κυρίως η μη έκδοση της Πράξης του υπουργικού συμβουλίου, η αλήθεια είναι ότι η εταιρεία αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και αδυνατεί να καταθέσει πρόταση για ένα τόσο μεγάλο έργο. Εξαιρετικά απίθανο θεωρείται να καταθέσει προσφορά και η βρετανική London&Regional Properties, η οποία φέρεται να ζητά παράταση του διαγωνισμού. Ετσι, μένει μόνη της η εταιρεία του ομίλου Λάτση και σήμερα θα αποκαλυφθούν οι προθέσεις της. Δεν αποκλείεται, πάντως, να κατατεθεί σήμερα η προσφορά (ή οι προσφορές) κανονικά και να μην υπάρξει από πλευράς ΤΑΙΠΕΔ νέα παράταση στον διαγωνισμό. Ωστόσο, για ένα τέτοιο project, το οποίο σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μπορεί να εκκινήσει επενδύσεις 5-7 δισ. ευρώ, εγείρονται σοβαρά ζητήματα σχετικά με το πώς μπορεί να προχωρήσει ο διαγωνισμός και να κατακυρωθεί σε έναν και μόνο «μνηστήρα» που θα έχει μείνει, δηλαδή τη Lamda Development. Αν και ο νόμος επιτρέπει κάτι τέτοιο και υπήρξαν διαγωνισμοί με έναν τελικό υποψήφιο, εντούτοις η περίπτωση του Ελληνικού είναι πολυσύνθετη και αναμένεται να προκαλέσει έντονη πολιτική αντιπαράθεση.

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχουν 11 εκατ. ακατοίκητα σπίτια, αρκετά για να προσφέρουν στέγη σε αριθμό διπλάσιο από εκείνο των αστέγων της ηπείρου. Για πραγματικό σκάνδαλο κάνει λόγο η έρευνα της βρετανικής «Γκάρντιαν», τη στιγμή που περισσότεροι από 4,1 εκατομμύρια πολίτες, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ε.Ε., στερούνται το στοιχειώδες δικαίωμα στη στέγη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε η βρετανική εφημερίδα, η Ισπανία, η χώρα που γνώρισε τη φούσκα της οικοδομικής έκρηξης που παρέδιδε 800.000 νέες κατοικίες τον χρόνο, κατέχει τα πρωτεία με 3,4 εκατ. άδεια σπίτια. Ακολουθούν η Γαλλία με 2,4 εκατ., ενώ 2 – 2,7 εκατ. βρίσκονται στην Ιταλία, 1,8 εκατ. στη Γερμανία, 735.000 στην Πορτογαλία, 700.000 στο Ηνωμένο Βασίλειο, 400.000 στην Ιρλανδία και 300.000 στην Ελλάδα.

Πολλά από αυτά τα κτίρια χτίστηκαν σε τουριστικές ζώνες στη διάρκεια της άνθησης που γνώρισε η κατασκευαστική βιομηχανία και ποτέ δεν κατοικήθηκαν, αφού οι ιδιοκτήτες τους τα είδαν απλώς σαν μια καλή επένδυση που θα μπορούσε να τους αποφέρει μελλοντικά κέρδη. Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008 και την κατάρρευση του κλάδου, όχι μόνο έμειναν «αναξιοποίητα» εκατομμύρια σπίτια, αλλά επιπλέον εκατοντάδες χιλιάδες ημιτελή κατεδαφίστηκαν, στο πλαίσιο μιας πολιτικής μείωσης της προσφοράς και τόνωσης των τιμών των ακινήτων. Αυτό μοιάζει απίστευτο όταν εκατομμύρια άνθρωποι στη γηραιά ήπειρο έχουν μείνει άστεγοι ή απειλούνται με την ίδια μοίρα λόγω της πολιτικής των μαζικών εξώσεων και κατασχέσεων που αντιμετωπίζουν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, δήλωσε ο Ντέιβιντ Αϊρλαντ, πρόεδρος της οργάνωσης Empty Homes (Αδεια Σπίτια): «Τα σπίτια χτίζονται για να μένουν άνθρωποι σε αυτά, κι αν δεν μένουν τότε κάτι έχει πάει πολύ στραβά στην αγορά κατοικίας».

Η οργάνωση είναι μία από τις πολλές ευρωπαϊκές που απαιτούν άμεσα μέτρα ώστε οι άνθρωποι που έχουν πραγματικά ανάγκη από στέγη να έχουν πρόσβαση στα άδεια σπίτια. Αυτό είναι και το αίτημα της Feantsa, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Οργανώσεων που ασχολούνται με το πρόβλημα των αστέγων: «Το πρόβλημα της στέγης επιδεινώνεται συνολικά στην Ευρώπη και οι κυβερνήσεις πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να βάλουν στην αγορά όλα αυτά τα ακίνητα». Η Ισπανία, όπου πολλά από τα εν αχρηστία ακίνητα είναι ιδιοκτησίες που πέρασαν στα χέρια των τραπεζών λόγω της αδυναμίας αποπληρωμής των δανειοληπτών τους, τοπικές κυβερνήσεις έχουν αρχίσει να επιβάλλουν περιοριστικά μέτρα. Στην Καταλονία, π.χ., αποφασίστηκε η επιβολή προστίμων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που κατάσχουν σπίτια και μέσα σε δύο χρόνια δεν τα διαθέτουν στην αγορά ή στις δημοτικές αρχές για προγράμματα κοινωνικής στέγης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία απόφαση που απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει μια ενιαία στρατηγική απέναντι στο πρόβλημα. Στις 13 Φεβρουαρίου, η Επιτροπή Απασχόλησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υιοθέτησε σχετική τροπολογία στην έκθεση για τον ρόλο της τρόικας. Σε αυτήν, αφού επισημαίνεται ο καταστροφικός κοινωνικός αντίκτυπος της κρίσης και των πολιτικών της τρόικας, ζητούνται επείγοντα μέτρα για την ανάσχεση της αύξησης του αριθμού των αστέγων στις χώρες όπου εφαρμόζονται προγράμματά της και καλείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίξει σχετικές πολιτικές.