Από την Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012 ξεκινά η εφαρμογή του νόμου «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης και ελέγχου κατασκευών» (Ν. 4030/2011). Με το νέο νόμο απλοποιούνται και ελαχιστοποιούνται οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και συγκεκριμένα: Η αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.) του Δήμου εντός πέντε ημερών και μόνο με την κατάθεση από μέρους του ενδιαφερομένου πολίτη: 1ον της αίτησης, 2ον του Τοπογραφικού Διατάγματος και του Διαγράμματος Δόμησης και, 3ον αποδεικτικό καταβολής εισφορών, εκδίδει την Έγκριση Δόμησης αφού ελέγξει το σύννομο των υποβαλλομένων στοιχείων. Η έγκριση δόμησης ισχύει για ένα έτος για κτίρια επιφάνειας έως 2.000 τ.μ., και για δύο έτη για κτίρια μεγαλύτερα των 2.000 τ.μ. Η υποβολή στη συνέχεια των απαραίτητων μελετών (Αρχιτεκτονικών, στατικών,ηλεκτρομηχανολογικών κ.α.) ελέγχεται από την Υ.ΔΟΜ μόνο ως προς την πληρότητα του φακέλου και εντός δύο ημερών εκδίδεται η άδεια δόμησης (ΦΕΚ Β 251). Όλες οι μελέτες υποβάλλονται με αποκλειστική ευθύνη του μελετητή. Επομένως δεν ελέγχονται από τις Υπηρεσίες Δόμησης δεκάδες δικαιολογητικά και μελέτες, όπως ίσχυε μέχρι τώρα, αντίθετα απλοποιείται η διαδικασία της αδειοδότησης. Επιπροσθέτως οι Υπηρεσίες Δόμησης των Δήμων δεν θα έχουν πλέον αρμοδιότητα για την διεξαγωγή του ελεγκτικού έργου, το οποίο ανατίθεται στους Ελεγκτές Δόμησης, που είναι ανεξάρτητο Σώμα.

Μεγάλος αριθμός νέων αυθαιρέτων ξεκίνησε ήδη να χτίζεται σε πολλές τουριστικές και μη περιοχές της χώρας, κάνοντας χρήση των διευκολύνσεων που δίνει ο νόμος . Ήδη σε περιοχές όπως η Μύκονος, πολλοί είναι εκείνοι που έκαναν χρήση των ρυθμίσεων που προβλέπονται με την απόφαση που υπέγραψε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Ν. Σηφουνάκης σύμφωνα με την οποία δίνεται η δυνατότητα τακτοποίησης αυθαιρέτων κατοικιών που δεν έχουν ακόμη ανεγερθεί (με την προϋπόθεση ότι έχει ολοκληρωθεί ο φέρων οργανισμός). Ωστόσο, προβλέπεται ότι αυτό θα αποδεικνύεται μέσω μιας απλής υπεύθυνης δήλωσης του μηχανικού. Tρόπος να διαπιστωθεί η ακριβής ημερομηνία δεν υπάρχει αφού και οι τελευταίες αεροφωτογραφίες στην Αττική ειναι απο το καλοκαίρι του 2011 ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα απο το 2010. . Με δεδομένο ότι δεν έχει υλοποιηθεί ο νόμος για την ταυτότητα κτιρίων και δεν έχουν ενεργοποιηθεί ελεγκτικοί μηχανισμοί, πολλοί έχουν προχωρήσει σε ψευδείς δηλώσεις και πριν ακόμα ολοκληρώσουν το φέροντα οργανισμό του κτιρίου, σε πολλές περιπτώσεις πριν ακόμη ξεκινήσουν τις οικοδομικές εγρασίες προχώρησαν σε τακτοποίηση του μελλοντικού αυθαιρέτου. Πράγμα που σημαίνει ότι ακόμα και μέχρι την τελευταία στιγμή που θα «τρέχει» η διαδικασία της τακτοποίησης, θα μπορεί κάποιος να «σηκώσει» νέο αυθαίρετο.

Η επιφυλακτικότητα και η έλλειψη ρευστού απειλεί την ρύθμιση για τα αυθαίρετα. Μέχρι στιγμής λιγότερες από 260.000 (συγκεκριμένα 259.748) είναι οι αιτήσεις για τακτοποίηση αυθαιρέτων που έχουν κατατεθεί ενώ εισπράχθηκαν 315,5 εκατομμύρια ευρώ από τις μέχρι τώρα πληρωμές. Περισσότεροι από αυτούς που έσπευσαν να υπαχθούν στη ρύθμιση είναι επαγγελματίες ενώ εκτιμάται ότι ο μεγάλος όγκος των ιδιωτών περιμένει καθώς είτε φοβάται τις εκπλήξεις που του επιφυλάσει το υπουργείο Οικονομικών είτε έχει ξεμείνει από λεφτα. Με δεδομένο ότι οι εκτιμήσεις έκαναν λόγο για περισσότερα από 1.000.000 αυθαίρετα σε όλη την Ελλάδα τότε εύκολα μπορεί να βγάλει συμπεράσματα κανείς για την επιτυχία ή την αποτυχία του εγχειρήματος. Αυτός είναι άλλωστε ο βασικός λόγος για τον όποιο η διαδικασία για την τακτοποίηση αποφασίστηκε να παραταθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου με την καταβολή της πρώτης δόσης να μπορεί να γίνει μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Η παράταση κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων να διευθετήσουν τις οφειλές τους σε εύλογο χρονικό διάστημα. Η κάθετη πτώση του αριθμού των αιτήσεων είναι μία ακόμα ένδειξη για την επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η ρύθμιση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το Φεβρουάριο κατατέθηκαν μόλις 25.000 αιτήσεις όταν το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο ξεπέρασαν τις 80.000 ανά μήνα. Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει επίσης ότι το πρόστιμο εξόφλησαν περίπου ένας στους δέκα (27.557), ενώ έχουν πληρώσει τουλάχιστον την πρώτη δόση περίπου τρεις στους δέκα (74.681). Μόνο τα παράβολα έχουν πληρώσει 44.722 ιδιοκτήτες ενώ η πλειονότητα βρίσκεται ακόμη στο προκαταρκτικό στάδιο της δήλωσης (112.788).

Σημειώνεται ότι την παράταση ζητούσε επιτακτικά και το ΤΕΕ το οποίο εκτιμά ότι χρειάζεται επιπλέον χρόνος κι από αυτόν που δόθηκε τελικά, καθώς οι ασάφειες είναι πολλές και η νομοθεσία πολυδαίδαλη με αποτέλεσμα να χρειάζονται συνεχώς ερμηνευτικές εγκύκλιοι. Το ΤΕΕ εκτιμά επίσης ότι θα πρέπει να υπάρξουν και επιπλέον μειώσεις στα πρόστιμα προκειμένου να βοηθηθούν οι πιο αδύνατες οικονομικά ομάδες πολιτών.

Σε ενημέρωση των Δημάρχων, στους Δήμους των οποίων υπάγονται οι υπηρεσίες δόμησης, προχώρησε ο Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Νίκος Σηφουνάκης με αφορμή το γεγονός ότι από την Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012 ξεκινάει η εφαρμογή του νόμου «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης και ελέγχου κατασκευών» (4030/2011). Mε επιστολή επισημαίνει ότι οι Υπηρεσίες Δόμησης θα πρέπει:

- Να εκδίδουν εντός πέντε (5) ημερών την έγκριση δόμησης, μόνο μετά από έλεγχο του τοπογραφικού διαγράμματος, του διαγράμματος δόμησης και των αποδεικτικών καταβολής εισφορών και κρατήσεων για τις υπηρεσίες μηχανικού.

- Να εκδίδουν εντός δύο (2) ημερών την άδεια δόμησης, μόνο μετά από έλεγχο πληρότητας του φακέλου με τις απαιτούμενες μελέτες, οι οποίες υποβάλλονται πλέον με ευθύνη του μελετητή, χωρίς να υπεισέρχονται σε οποιονδήποτε περαιτέρω έλεγχο.

- Οι υπηρεσίες δόμησης παύουν να έχουν αρμοδιότητα για την διεξαγωγή του ελεγκτικού έργου, το οποίο πλέον ανατίθεται στους Ελεγκτές Δόμησης . Και επιστολή καταλήγει: "Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων των τέως πολεοδομικών γραφείων και νυν Υπηρεσιών Δόμησης παύει να υφίσταται (όπως ο έλεγχος μελετών για την έκδοση άδειας δόμησης, ο έλεγχος ορθής υλοποίησης των αδειών μετά από αυτοψία) και προκειμένου οι Υπηρεσίες Δόμησης να ανταποκριθούν στις επιταγές του νέου νόμου, απαιτείται άμεση αναδιοργάνωση των μέχρι σήμερα πολεοδομικών γραφείων και πλέον των Υπηρεσιών Δόμησης αρμοδιότητάς σας, με κατάλληλη διαχείριση των διατιθέμενων ανθρωπίνων πόρων μετά την αποδέσμευσή τους από μέρος των καθηκόντων τους, με στόχο την ψηφιοποίηση των υπαρχόντων αρχείων και γενικότερα την αποτελεσματικότερη λειτουργία των νέων Υπηρεσιών."