Η έλλειψη ρευστότητας και η δραματική «κατολίσθηση» των προσδοκιών επιχειρήσεων και νοικοκυριών για την πορεία της ελληνικής οικονομίας έχουν τσακίσει την ελληνική αγορά ακινήτων τον τελευταίο χρόνο. Η ελληνική αγορά οικιστικών ακινήτων βρίσκεται σε μεγάλη κρίση επί τέσσερα κατά σειρά έτη, η οποία εκδηλώνεται, αφενός με μείωση της ζήτησης και αφετέρου με υπερβάλλουσα προσφορά, που αντανακλάται στο εκτιμώμενο σημαντικό και αυξανόμενο απόθεμα αδιάθετων (και προς πώληση) κατοικιών. Ειδικότερα, εξακολουθεί να παρατηρείται κάθετη πτώση του αριθμού των αγοραπωλησιών διαμερισμάτων (τρίτο τρίμηνο 2012: -48,7%, μετά την πτώση τους κατά -38,8% στο τρίτο τρίμηνο του 2011), πτώση που είναι πολύ μεγαλύτερη της επίσης μεγάλης μείωσης του αριθμού των αδειών της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας κατά -27,6% στο οκτάμηνο του 2012, μετά την πτώση της κατά -30,5% και στο οκτάμηνο του 2011. Η υπερβάλλουσα προσφορά κατοικιών και η πτώση της ζήτησης αυτών έχουν επιφέρει σημαντική πτώση των τιμών των κατοικιών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, τιμές των διαμερισμάτων (παλαιά και νέα) μειώθηκαν κατά -11,7% στο τρίτο τρίμηνο του 2012 στο σύνολο της χώρας, έναντι μείωσής τους κατά -4,7% στο τρίτο τρίμηνο του 2011. Μεγαλύτερη ήταν η πτώση των τιμών των διαμερισμάτων στην Αθήνα (τρίτο τρίμηνο 2012:-12,3%, τρίτο τρίμηνο 2011:-4,4%) και στις εξοχικές περιοχές (τρίτο τρίμηνο 2012: -12,4%, τρίτο τρίμηνο 2011:--5,9%) και ακολουθούν η Θεσσαλονίκη (τρίτο τρίμηνο 2012:-10,6%, τρίτο τρίμηνο 2011:-6,4%) και οι άλλες μεγάλες πόλεις (τρίτο τρίμηνο 2012:-10,6%, τρίτο τρίμηνο 2011:-3,2%). Γενικότερα, η ελληνική αγορά κατοικιών αρχίζει να εμφανίζει πλέον χαρακτηριστικά αισθητής υποτίμησης, καθώς ο λόγος του δείκτη τιμών των διαμερισμάτων προς τον δείκτη των ενοικίων υποχωρεί με επιταχυνόμενο μάλιστα ρυθμό στο τρίτο τρίμηνο του 2012.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) η μείωση των τιμών των οικιστικών ακινήτων άρχισε να σημειώνεται από το τέταρτο τρίμηνο του 2011 σε ετήσια βάση. Ειδικότερα, ο γενικός δείκτης τιμών των οικιστικών ακινήτων (διαμερίσματα και οικείες) στην ευρωζώνη μειώθηκε κατά -1,5% σε ετήσια βάση στο δεύτερο τρίμηνο του 2012 (1ο 3μηνο΄12: -0,8%, 4ο 3μηνο΄11: -0,3%), έναντι αύξησης κατά +1,3% στο 2ο 3μηνο΄11) Αξιοσημείωτη είναι η σημαντική διακύμανση των τιμών ανάμεσα στις χώρες μέλη της ευρωζώνης. Εκτός της Ελλάδος, σημαντική πτώση τιμών στα οικιστικά ακίνητα παρατηρείται στην Ιρλανδία, με πτώση τιμών κατά -15,4% σε ετήσια βάση στο δεύτερο τρίμηνο του 2012, στην Ισπανία (-14,4%), στην Κύπρο (-5,9%) και τη Σλοβενία, και Σλοβακία (--5,7% και -2,3%), ενώ μικρή υποχώρηση των τιμών παρατηρείται στην Πορτογαλία και την Ιταλία (-1,8% και -1,7%) και τη Γαλλία (-0,1%). Ας σημειωθεί ότι οι τιμές των κατοικιών στην Ιταλία κινούνται σε αρνητικό έδαφος από το πρώτο τρίμηνο του 2012 και στη Γαλλία στο δεύτερο τρίμηνο του 2012. Αύξηση των τιμών των οικιστικών ακινήτων σημειώνεται στη Γερμανία (+3,5%), που κατέχει υψηλό συντελεστή στάθμισης στον γενικό δείκτη τιμών των οικιστικών ακινήτων της ΕΚΤ (26,7%), στο Βέλγιο (+2,7%) και το Λουξεμβούργο (+4,3%).

Σε βαθειά ύφεση θα παραμείνει η αγορά ακινήτων και το 2013 καθώς η ελληνική οικονομία θα σημειώσει νέα κάμψη με αφού η μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας θα φθάει στο 4 - 4,5% . Απο την ύφεση περισσότερο θα πληγεί ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων (γραφεία, καταστήματα, βιομηχανικά κτίρια, αποθηκευτικοί χώροι κ.λπ.) ο οποίος εμφανίζει περαιτέρω κάμψη τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2012,με σημαντικές πιέσεις για επαναδιαπραγμάτευση και μείωση των ενοικίων, ιδίως σε συνοικιακά εμπορικά ακίνητα, σε αποθηκευτικούς χώρους και σε μη ανταγωνιστικά κτίρια γραφείων. Σε όλη την περίοδο της τρέχουσας κρίσης, καταγράφονται:

― μειούμενη ζήτηση επαγγελματικών ακινήτων, με στροφή των επιχειρήσεων προς φθηνότερη επαγγελματική στέγη,

― υπερβάλλουσα προσφορά με αύξηση των κενών εμπορικών καταστημάτων και γραφείων και

― πτωτική τάση των τιμών.

Οι μεταβιβάσεις στην αγορά αυτή έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ έχουν αυξηθεί τα προσφερόμενα προς πώληση ή μίσθωση ακίνητα. Επιπλέον, η περιορισμένη χρηματοδότηση σε συνδυασμό με τη γενικότερη αβεβαιότητα στο οικονομικό περιβάλλον συντηρούν τη σχετική επιφυλακτικότητα ως προς την ανάπτυξη νέων επενδυτικών σχεδίων.

Η υποχώρηση των ενοικίων και η επαναδιαπραγμάτευση μισθωτηρίων συμβολαίων των επαγγελματικών ακινήτων έχουν συμβάλει στη μείωση των ενοικίων που καταβάλλει το Δημόσιο για τη στέγαση των υπηρεσιών του. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών, το 2011 δαπανήθηκαν συνολικά 155,8 εκατομμύρια ευρώ, που αφορούν συνολικά 2.639 συμβάσεις μίσθωσης, ενώ η αντίστοιχη δαπάνη είχε φθάσει τα 169,7 εκατ. ευρώ το 2010 και τα 178,1 εκατ. ευρώ το 2009 (μείωση κατά 8,2% το 2011 και 4,7% το 2010).26 Εκτιμάται πάντως ότι ακόμη υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης πόρων για το Δημόσιο από τη μείωση της δαπάνης για μισθώματα, με τη μετε- γκατάσταση υπηρεσιών του από ενοικιαζό- μενα κτίρια σε ιδιόκτητα τα οποία παραμέ- νουν αναξιοποίητα.

Ελληνες που διαμένουν στην Αθήνα εμπλέκει δημοσίευμα της «Γκάρντιαν» σε μεταβιβάσεις ακινήτων μέσω οφσόρ με σκοπό την αποφυγή καταβολής φόρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από έρευνα της εφημερίδας και της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists - ICIJ), η οποία διαθέτει περισσότερα από 150 μέλη σε 60 χώρες, υπάρχουν δύο περιπτώσεις ελληνικού ενδιαφέροντος. Η πρώτη αφορά την εξωχώρια εταιρεία VKT Investments με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, μέτοχοι της οποίας ήταν οι Π.Β., κάτοικος Μ. Βρετανίας, και Γ.Κ. και Ν.Τ., κάτοικοι Αθηνών. Σύμφωνα με την «Γκάρντιαν», το συγκεκριμένο ακίνητο, σε έναν από τους πιο ακριβούς δρόμους στα όρια του Ρίτζεντς Παρκ αγοράστηκε το 2002 έναντι 750.000 στερλινών (937.500 ευρώ) τα οποία προέρχονταν από δάνειο. Ως ιδιοκτήτης εμφανιζόταν η VKT Investments. Πέντε χρόνια αργότερα η εν λόγω οφσόρ - δηλαδή στην ουσία το ακίνητο - πωλήθηκε σε λετονό επιχειρηματία για περισσότερο από 1 εκατ. στερλίνες (1,25 εκατ. ευρώ). Εξαιτίας του γεγονότος ότι πουλήθηκαν οι μετοχές της VKT Investments και όχι ακίνητη περιουσία, αποφεύχθηκε η πληρωμή φόρου 5% ο οποίος επιβάλλεται στις μεταβιβάσεις ακινήτων. «Ολα ήταν εντός των κανονισμών, δεν υπήρξε κάποια παρανομία», δήλωσε ο Π.Β. στην «Γκάρντιαν», ερωτώμενος για την υπόθεση. Σημειώνεται ότι οι Γ.Κ. και Ν.Τ., πρώην μέτοχοι της VKT Investments που διαμένουν στην Αθήνα, οφείλουν να έχουν συμπεριλάβει στις φορολογικές τους δηλώσεις τα έσοδα από την πώληση των μετοχών της εταιρείας στον λετονό επιχειρηματία, ανεξάρτητα από το εάν η πώληση έγινε στη Μεγάλη Βρετανία, καθώς είναι υποχρεωμένοι από τον ελληνικό νόμο να δηλώνουν το παγκόσμιο εισόδημά τους. Η δεύτερη υπόθεση αφορά τον εκατομμυριούχο κυπριακής καταγωγής Α.Σ., ο οποίος είναι ιδιοκτήτης ξενοδοχείου και γηροκομείων. Οπως αναφέρεται στον «Γκάρντιαν» ο Α.Σ. έχτισε την αυτοκρατορία του από τους οίκους φροντίδας, οι οποίοι χρηματοδοτήθηκαν με δάνεια από την τράπεζα Barclays προς δύο οφσόρ οι οποίες φέρεται να του ανήκουν: την Elite και την Decolace Properties. «Αν έχω εγγραφεί ως διευθυντής και μέτοχος (των εταιρειών με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους), αυτό θα έγινε σε τυπική αναγνωριστική βάση. Δεν γνωρίζω ποιοι είναι οι μέτοχοι. Πιστεύω ότι θα ήταν κάποιο οικογενειακό καταπίστευμα», δήλωσε ο Α.Σ.

Λίστα με 1.225 ακίνητα του στρατού προς αξιοποίηση ετοιμάζεται να βγάλει στο Διαδίκτυο την ερχόμενη εβδομάδα το υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Η περιουσία των Ταμείων Εθνικής Άμυνας, Εθνικού Στόλου και Αεροπορικής Άμυνας αποτελούν δημόσια περιουσία και θα αξιοποιηθεί σύμφωνα με την σχετική νομοθεσία. Το σύνολο των ακινήτων ανέρχεται 1.225 και η καταγραφή τελείωσε πριν από 1 μήνα και τώρα πάμε σε απογραφική τακτοποίηση. Πρωταρχικός σκοπός «είναι εκμετάλλευση – ενοικίαση των ακινήτων. Τα χρήματα θα οδηγούνται στο ΓΕΣ και αυτό με βάση την επιχειρησιακή αξιολόγηση να προβαίνει στην κατασκευή στρατιωτικών οικημάτων. Η περιουσία έχει ταχθεί για την προμήθεια υλικού επιστρατεύσεως, ανακατασκευή στρατιωτικών κτιρίων, κατασκευή οχυρωματικών έργων, επαύξηση αμυντική οργάνωσης της χώρας.