Κυριακή στα όρια του Μεταξουργείου με το Κεραμικό. Η οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου φαίνεται ότι έχει εγκαταλειφθεί. «Χρειάζεται νερό για να μας δίνει δροσιά.» λέει ο καφετζής , ένας απροσδιορίστου ηλικίας κοντός μελαχρινός άνδρας μιλώντας για τη κληματαριά του μαγαζιού του και σπεύδει να συμπληρώσει «αυτό το οίκημα είναι από το 1827 . Οι σεισμοί δεν το πείραξαν. Μας πείραξαν όμως οι αλλοδαποί. Εδώ έχουμε κάμποσους από δαύτους για να μας κάνουν να θυμόμαστε την εγκατάλειψη. Να τελειώσει αυτό το ρημάδι να δούμε τι θα γίνει και αν θα αλλάξει επιτέλους κάτι» λέει δείχνοντας ένα καταπληκτικό διατηρητέο πάνω στη πλατεία το οποίο κατά τα λεγόμενα του έχει περάσει στο έλεγχο γνωστού ηθοποιού ο οποίος προτίθεται να το μετατρέψει σε σχολή θεατρικών σπουδών αλλά και σε χώρο ψυχαγωγίας. «Δεν είναι μόνο αυτός εδώ δίπλα έχουν ανοίξει δύο μικρά θεατράκια » λέει δείχνοντας με το κεφάλι του το διπλανό αδιέξοδο πεζόδρομο. «Και αυτά απέναντι τι είναι;» το ρωτάω δείχνοντας του ένα εγκαταλελειμμένο διώροφο κτίριο που θυμίζει αποθήκη και το ισόγειο διπλανής μονοκατοικίας που έχει την ταμπέλα-ταυτότητα της επαγγελματικής δραστηριότητας του «φαρμακαποθήκες » απαντά μονολεκτικά συμπληρώνοντας ότι «ανοίγουν λίγες ώρες καθημερινά»

Εκεί σταμάτησα τη συζήτηση καθώς ήταν Κυριακή και οι θαμώνες του καταστήματος , άνθρωποι μεγάλης ηλικίας από τη γειτονιά που παρέπεμπαν σε μία άλλη εποχή , με κοιτούσαν σαν παρείσακτο που χρησιμοποίησε το πρόσχημα του «ελληνικού» ήθελε να μαζέψει πληροφορίες. Και σίγουρα η περιοχή με το εγκαταλελειμμένο κτίριο το ΙΚΑ στη Πειραιώς αλλά και τα δεκάδες μαγαζιά κινέζικων και ο θεός να ήξερε ποιών άλλων συμφερόντων θα μπορούσε να εκληφθεί ως ένα χειροπιαστό παράδειγμα του αδιεξόδου στο οποίο έχει περιέλθει η αγορά του εμπορικού κέντρου . Ταυτόχρονα όμως θα μπορούσε να δώσει τη συνταγή του «φαρμάκου» για να αποτραπεί το μοιραίο που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο οικονομικός θάνατος χιλιάδων εμπορικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων του ιστορικού «τριγώνου» που λίγες δεκαετίες πριν ευημερούσαν . Σήμερα στη θέση τους είτε χάσκουν εγκαταλελειμμένα ακίνητα που αναζητούν επενδυτή (στη Αιόλου στη πλατεία της Αγ. Ειρήνης όπου το ίδρυμα Χατζηκώστα αναζητεί επενδυτή για ένα γωνιακό πανέμορφο διώροφο διατηρητέο) είτε περιμένουν μαζί με τους επιχειρηματίες τη σύνταξη. Δυστυχώς η έλλειψη πολιτικής, ο ανταγωνισμός από τις μεγάλες εμπορικές αλυσίδες που περικυκλώνουν με μεθοδικότητα το «τρίγωνο» από όλες τις πλευρές, τα πολυκαταστήματα που έχουν απλώνονται στις πλευρές του τριγώνου και κυρίως ο «θάνατος» οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίοι πριν από μερικές δεκαετίες ήταν το οξυγόνο του ελληνικού εμπορίου , έχουν σφραγίσει το «πιστοποιητικό θανάτου» του εμπορικού κέντρου. Τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας για τα κενά μαγαζιά είναι αποκαλυπτική τόσο της πραγματικότητας όσο και του …μέλλοντος.

Σε κάθε εκατό μαγαζιά του παραδοσιακού εμπορικού τριγώνου τα 14 περίπου είναι κλειστά. Η έρευνα κατέγραψε 1317 καταστήματα από τα οποία τα 177 ήταν κλειστά. Επειδή όμως η επιστήμη της στατιστικής είναι σαν την πλαστελίνη , δηλαδή τα συμπεράσματα τα παρουσιάζεις όπως θέλεις , η προηγούμενη εικόνα είναι στην πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το πρόβλημα υφίσταται και σε δρόμους με έντονη δραστηριότητα εμπορικών αλυσίδων αλλά και σε δρόμους που έχουν αναδειχθεί σε πιάτσες συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα σε δρόμους γύρω από τη Βίσσης που δραστηριοποιούνται χονδρεμπορικές επιχειρήσεις ειδών κιγκαλερίας το πρόβλημα είναι σαφώς μικρότερης έντασης σε σχέση με γειτονικούς δρόμους οι οποίοι μέχρι πριν λίγα χρόνια «φιλοξενούσαν» εμπορικές δραστηριότητες που σχετίζονταν με είδη ένδυσης και λευκά είδη. Οι επιχειρήσεις αυτές βρέθηκαν στη μέση των πυρών των «κινέζων» , των πολυκαταστημάτων και των εμπορικών αλυσίδων με αποτέλεσμα η μία μετά την άλλη να αναστέλλει τη λειτουργία της. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς και για τις επιχειρήσεις της Αιόλου που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο υφασμάτων οι οποίες πλέον επιβιώνουν από μερικές εκατοντάδες «εύπορους κατοίκους» της πόλης. Μία άλλη όψη του ίδιου προβλήματος μπορεί να αντικρίσει κανείς στο τμήμα της Ερμού από το Μοναστηράκι μέχρι τον Σταθμό του Ηλεκτρικού στο Θησείο. Εκεί ο συνδυασμός της μετατροπής του Ψειρή σε διασκεδαστήριο με το «παραδοσιακό» χαρακτήρα της περιοχής δημιούργησε ζήτηση για εμπορικούς χώρους που καλύπτει και τις δύο αυτές δραστηριότητες.

«Ουσιαστικά η διαπίστωση αυτή αναδεικνύει το πραγματικό πρόβλημα του εμπορικού κέντρου. Την έλλειψη στρατηγικής για το ρόλο του στη νέα Αθήνα που έχει ξεκινήσει να δημιουργείται. Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι στη Αιόλου η προσφορά κενών καταστημάτων καλύφθηκε από δραστηριότητες που σχετίζονται με την εστίαση και τη ψυχαγωγία. Ανάλογη άλλωστε είναι και η πορεία της αγοράς σε περιοχές όπως το Ψειρή , το Κεραμικό και το Γκάζι όπου με συγκεκριμένες παρεμβάσεις μετασχηματίσθηκε η εμπορική τους φυσιογνωμία από χώρους βιοτεχνιών σε χώρους πολιτισμού , διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Θα μπορούσε μάλιστα να οδηγηθεί κανείς στο ίδιο συμπέρασμα και για τις περιοχές του κέντρου με έντονη επιχειρηματική παρουσία των αλλοδαπών οι οποίοι έχουν «κτίσει» από τη μία πλευρά το δικό τους γκέτο αλλά από την άλλη οι δείκτες διαθεσιμότητας των καταστημάτων στις περιοχές είναι σχεδόν μηδενικοί.» σχολίαζε αναλυτής Αν το πρόβλημα του εμπορικού κέντρου εμφανίζεται ως απότοκο της αλλαγής της οικονομικής και εμπορικής δομής της πόλης δεν θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο για τις αγορές του Χαλανδρίου και του Αμαρουσίου οι οποίες συνορεύουν με το μεγαλύτερο κέντρο συγκέντρωσης οργανωμένων εμπορικών δραστηριοτήτων.

Εκεί τα πράγμα είναι πολύ πιο απλά αφού οι εμπορικές αλυσίδες καταρχήν καλύπτουν την διαθέσιμη προσφορά σε κεντρικές εμπορικές πιάτσες αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τις παράπλευρες οδούς όπου η κατάσταση μπορεί να χαρακτηρισθεί ως τραγική αφού οι δείκτες διαθεσιμότητας ξεπερνούν –σύμφωνα με εκτιμήσεις –το 25%.

Περιχαρείς οι αρχηγοί των κομμάτων της Κυβέρνησης εμφανίζουν ως τεράστια επιτυχία το «πάγωμα» των αντικειμενικών αξιών. Σίγουρα και εμείς θα ήμασταν ευτυχείς αν δεν είχαμε την εμπειρία με τις επικουρικές συντάξεις . Είπαν λοιπόν οι τοποτηρητές των δανειστών στους «εθνικά υπερήφανους» έλληνες :

«Δεν θέλετε να μειώσετε τις επικουρικές; θα βρείτε όμως 600 εκατ. και όχι στα λόγια αλλά θα καταγράψετε τις εξοικονομήσεις από κάθε κωδικό του προϋπολογισμού , θα δεσμευτείτε για αυτό και θα έχετε την έτοιμοι την ρύθμιση εφαρμογής τους. Μέχρι τότε δεν υπάρχει συμφωνία.». Λιγότερο από ένα εικοσιτετράωρο ήλθαν οι υπουργοί του Eurogroup και είπαν : «αφού δεν βρήκατε τους κωδικούς και δεν έχετε τις νομοθετικές ρυθμίσεις για τα 600 εκατ. δεν υπάρχει συμφωνία». Τι σημαίνει όλο αυτό το «σκηνικό»; Πολύ απλά ότι η «επιτυχία» των αντικειμενικών μπορεί να μη είναι επιτυχία. Για να το πούμε απλά, οι τελευταίες μέρες ήταν αποκαλυπτικές για την στάση των δανειστών. Δεν έκαναν ούτε ένα βήμα πίσω σε αυτά που απαιτούσαν. Ως κοινοί εκβιαστές το μόνο που δέχονταν ήταν να βάλουν «υποθήκη σε κάποιο άλλο ακίνητο» που θα παρέχει τις ίδιες ακριβώς εξασφαλίσεις. Αυτό άλλωστε φάνηκε και στην περίπτωση του 13ου και 14ου μισθού που αντικαταστάθηκε με την περικοπή του κατώτατου μισθού ο οποίος συμπαρασύρει ολόκληρο το οικοδόμημα των αμοιβών .

Είναι σίγουρο λοιπόν ότι το «πάγωμα των αντικειμενικών» αν και εμφανίζεται ως επιτυχία εν τούτοις μπορεί να κρύβει μεγάλο παρασκήνιο αλλά και μεγάλες παραχωρήσεις. Και επειδή το έργο το έχουμε ήδη δει τουλάχιστον τρείς φορές και έχουμε μάθει τον τρόπο που σκέπτεται ο σεναριογράφος ήμαστε απόλυτα πεισμένοι ότι υπήρχαν ανταλλάγματα. Μήπως το αντάλλαγμα ήταν η καθυστέρηση για τον Ιούνιο ή τον Σεπτέμβριο ; Πιθανόν γιατί όπως έλεγαν κάποιες φήμες η αύξηση των αντικειμενικών δεν επηρεάζει ούτε το χαράτσι ούτε την φορολογία εισοδήματος της τρέχουσας κρίσης. Το μοναδικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα αφορά τους φόρους από τις μεταβιβάσεις. Με δεδομένο ότι έχουν παγώσει ακόμα και οι γονικές παροχές λίγοι μήνες καθυστέρηση δεν σημαίνουν τίποτε .Επομένως , η αύξηση , λένε κάποιες φήμες, μπορεί να περιμένει μέχρι να ξεπεραστεί ο σκόπελος. Οι ίδιες φήμες έλεγαν ότι η φορολογία των ακινήτων θα εξεταστεί «πακέτο» με τους νέο ενιαίο φόρο όπου δεν θα υπάρχουν ουσιαστικά αφορολόγητα και οι συντελεστές θα είναι δυσβάστακτοι. Μήπως υπάρχουν δεσμεύσεις για αυτό;

Επειδή όμως εμείς, είμαστε επιφυλακτικοί στις φήμες και έχουμε εμπιστοσύνη στις διαπραγματευτικές ικανότητες των «τεσσάρων» για αυτό ας μας πουν δημόσια τις παραχωρήσεις που έκαναν για το «πάγωμα».

Από το χειμώνα του 2009 μέχρι σήμερα οι έλληνες ζούν σε περιβάλλον τρόμου και ανασφάλειας. Η οικοδομή και η αγορά ακινήτων μάλιστα είναι εκείνη η οποία έχει πληρώσει το βαρύ λογαριασμό της κρίσης χρέους καθώς η Κυβέρνηση Παπανδρέου την αντιμετώπισε λές και ήταν η αιτία όλων των δεινών. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι τα μέτρα που λαμβάνονται και που αφορούν στην αγορά κατοικίας ήταν απαραίτητα για να σωθεί η Ελλάδα από την χρεωκοπία. Όμως αυτό που δεν μπορεί να κατανοήσει ένας απλός άνθρωπος είναι αν η σωτηρία της Ελλάδας απαιτεί την καταστροφή της αγοράς ακινήτων και της οικοδομής. Από το Οκτώβριο 2009 μέχρι σήμερα ο λογαριασμός που έχει καταβάλλει η οικοδομή και η αγορά ακινήτων γενικότερα είναι τεράστιος. Οι αριθμοί είναι η καλύτερη απόδειξη:

-Στο δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2009 , είχαν εκδοθεί 46.397 άδειες που αντιπροσώπευαν οικοδομές συνολικού εμβαδού 10.000.000 τμ και συνολικού όγκου 40.000.000 κυβικών μέτρων. Το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2011 , ο αριθμός των αδειών ήταν 29.292 που αντιπροσώπευαν 4.988.000 τ.μ και 18.937.000 κυβικά μέτρα. Μπορεί οι αριθμοί αυτοί να μη λένε απολύτως τίποτε αλλά αν κάνετε μία αναγωγή σε ΦΠΑ , για το σύνολο των οικοδομικών εργασιών και οικοδομικών υλικών καταλαβαίνετε ότι το κράτος είχε μειωμένα έσοδα από την συγκεκριμένη φορολογία πάνω από 500.000.000 ευρώ. Αυτό προέρχεται μόνο από την σύγκριση των δύο δεκαμήνων. Για να το πούμε πιο το ποσό αυτό αναλογεί στα 300.000.000 εκατ. που σήμερα αναζητούν για να μη κόψουν τις επικουρικές και μένουν και ρέστα 200.000 000.

-Το 2008 στις κατασκευές εργάζονταν 395.000 άνθρωποι και το 2001 ο αριθμός των απασχολούμενων στον κλάδο περιορίστηκε στις 241.000. Με μία μέση φορολογική επιβάρυνση 20% μόνο από την μείωση της απασχόλησης οι απώλειες εσόδων ξεπερνούν τα 400 εκατ. ευρώ . Όσον αφορά τις απώλειες από τις εισφορές , υπολογίζονται ότι ξεπερνούν το πιο πάνω ποσό.

-Από το 2009 μέχρι σήμερα ο αριθμός των συναλλαγών μέχρι σήμερα έχει μειωθεί κατά 80% περίπου. Αυτό σημαίνει απώλειες από φόρο μεταβίβασης, από φορους εισοδήματος δικηγόρων , συμβολαιογράφων κ.α συμμετεχόντων στην διαδικασία αυτή. Το ακριβές ποσό δεν μπορεί να υπολογιστεί αλλά σίγουρα είναι αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.

Αν και οι υπολογισμοί αυτοί έχουν γίνει με βάσει παραδοχές και δεν αντέχουν σε τεκμηριωμένη κριτική εντούτοις δείχνουν ότι αν στήριζαν την οικοδομή και την αγορά ακινήτων δεν θα ήμασταν σήμερα σε αυτό το αδιέξοδο. Σίγουρα , η επιλογή τους να βουλιάξουν την οικοδομή και την αγορά ακινήτων γενικότερα έχει στοιχίσει αθροιστικά από το 2009 μέχρι σήμερα φόρους δισεκατομμυρίων ευρώ. Πρόκειται για λεφτά που σήμερα τα αναζητούν αδιαφορώντας για το αν με τις αποφάσεις τους οδηγούν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στην οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση. Η επιλογή αυτή σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με την οικονομική κρίση. Και επειδή αυτοί που σχεδίασαν και εφάρμοσαν είναι οι ίδιοι που και σήμερα κάνουν συμφωνία με τους δανειστές εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος: Πρόκειται για λάθος ή για έγκλημα εκ προμελέτης;

Μιας και αυτές τις ημέρες «παίζεται» το μέλλον αυτής της χώρας θα θέλαμε να θέσουμε ορισμένα ερωτήματα που αφορούν στην αγορά ακινήτων. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τα απλά. Για να υπάρχει αγορά ακινήτων θα πρέπει κάποιοι να πουλούν και κάποιοι να αγοράζουν. Ως προς το σκέλος των πωλητών το μέλλον είναι ξεκάθαρο: Μέρα με τη μέρα, ο αριθμός εκείνων που θα αναγκάζονται να ξεπουλήσουν θα αυξάνεται. Σε αυτούς που ήδη βρίσκονται σήμερα στην αγορά ως πωλητές θα προστεθούν και αρκετές χιλιάδες κυρίως εκείνοι που θα βρεθούν σε αδυναμία να πληρώσουν τις δόσεις των στεγαστικών τους δανείων. Ήδη το 12% των στεγαστικών είναι σε καθυστέρηση και με δεδομένη τη νέα μείωση των μισθών και των συντάξεων είναι πολύ πιθανό έως το τέλος του χρόνου το ποσοστό των στεγαστικών σε καθυστέρηση να ξεπεράσει το 15%. Στην πραγματικότητα μιλάμε για περισσότερες από 50.000 κατοικίες. Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθεί και , ένας μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών που θα αναγκαστεί να πουλήσει ώστε να αποκτήσει ρευστότητα. Αυτό αφορά το σκέλος της προσφοράς, το οποίο κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι θα έχει βραχυπρόθεσμη επίπτωση. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιοι θα μπορούν να αγοράζουν. Τα δεδομένα εδώ είναι πολύ καθαρά καθώς από την αγοράς θα εκτοπιστούν εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει αγοραστές. Έχουμε και λέμε λοιπόν:

-1.000.000 άνθρωποι, που βρίσκονται στις λίστες της ανεργίας ουσιαστικά είναι εκτός παιγνιδιού.

-Η πλειοψηφία των νέων ηλικίας 28-35 ετών , οι οποίοι σύμφωνα με τις στατιστικές αποτελούν το μεγάλο όγκο των αγοραστών που αποκτούν για πρώτη φορά κατοικία είναι εκτός αγοράς. Η μείωση του εισοδήματος, η πιστωτική ασφυξία και ο οικονομικός στραγγαλισμός του περιβάλλοντος τους καθιστούν την χρηματοδότηση της αγοράς ακινήτου αδύνατη.

-Ένα μεγάλο ποσοστό των ήδη εργαζόμενων , που θα αντιμετωπίσουν μείωση των αποδοχών τους σε ποσοστό που θα υπερβαίνει το 20% , εκ των πραγμάτων δεν μπορούν ούτε να ονειρεύονται την προοπτική αγοράς . Με δεδομένη την ανυπαρξία στεγαστικής πολιτικής από το δημόσιο το οποίο έχει «παγώσει» ακόμα και τα δάνεια του ΟΕΚ το πρόβλημα μεγεθύνεται.

-Σημαντικός αριθμός των οικογενειακών μικρομεσαίων επιχειρήσεων , είτε έχει αναστείλει την δραστηριότητα της είτε βρίσκεται στα πρόθυρα . Τις προηγούμενες δεκαετίες , οι άνθρωποι αυτοί ήταν οι «αιμοδότες» της αγοράς κύριας και εξοχικής κατοικίας. Σήμερα , που δίνουν μάχη επιβίωσης η προοπτική αγοράς είναι εντελώς μακρινή.

-Οι οικονομικοί μετανάστες που μέχρι το 2009 , έχοντας την προοπτική της μόνιμης εγκατάστασης στην χώρα είχαν αρχίσει να έχουν ουσιαστικό ρόλο στην αγορά κατοικίας όχι μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και στην περιφέρεια.

Τι απομένει λοιπόν; Τα «κοράκια»! Σήμερα στήνεται ένα απίστευτο σκηνικό κυριαρχίας της αγοράς από τα κάθε λογής «κοράκια» της αγοράς. Πρόκειται για ανθρώπους ή επιχειρήσεις -έλληνες και ξένους- που μπορούν να εκμεταλλευτούν την ρευστότητα που απέκτησαν και να αγοράζουν για μία «μπουκιά ψωμί» ότι βρίσκουν ενδιαφέρον. Μπορεί στους περισσότερους αναγνώστες η προοπτική αυτή να φαντάζει εξωπραγματική , αλλά δυστυχώς η αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης είναι ο προάγγελος της εμφάνισης των «κορακιών»