Με σειρά τροπολογιών στο πολυνομοσχέδιο για “τη διαμόρφωση φιλικού αναπτυξιακού περιβάλλοντος για τις στρατηγικές και ιδιωτικές επενδύσεις”, το υπουργείο Ανάπτυξης, προκειμένου να μην εμποδίζει τίποτα τους επιχειρηματίες-επενδυτές, προχωρά σε ισοπεδωτικές ρυθμίσεις για πολεοδομικά, χωροταξικά και περιβαλλοντικά ζητήματα που αλλάζουν προς το χειρότερο ακόμα και τον νόμο Παπακωνσταντίνου, με τον οποίο εξαιρέθηκε σειρά έργων από περιβαλλοντική αξιολόγηση, επιτρέπει τον χαρακτηρισμό έργων ως εθνικής σημασίας από το ΥΠΕΚΑ, ενώ φτάνει ακόμα και σε παρέμβαση στη Δικαιοσύνη. Ειδικότερα, σύμφωνα με σχετική τροπολογία, ο υπουργός ΠΕΚΑ και ο καθ' ύλην αρμόδιος υπουργός με κοινή απόφασή τους θα μπορούν να χαρακτηρίζουν ως έργα εθνικής σημασίας εκείνα που κρίνεται ότι έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα, όπως τα έργα προτεραιότητας του ΕΣΠΑ, έργα χωρίς τα οποία απειλούνται πρόστιμα από την Ε.Ε. για μη συμμόρφωση, για τη δημόσια υγεία κ.λπ., ώστε να επιταχυνθεί η έκδοση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ), με απευθείας παραπομπή στο Κεντρικό Συμβούλιο Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης. Με τον τρόπο αυτό κατά παρέκκλιση της εθνικής νομοθεσίας ανοίγει τον δρόμο για έργα όπως αποκατάσταση χωματερών, βιολογικοί καθαρισμοί, ΧΥΤΑ κ.λπ. Παράλληλα, προβλέπεται, όπως για τα ολυμπιακά έργα και τα έργα που υπάγονται σε καθεστώς fast track, ότι οι υποθέσεις που αφορούν συγχρηματοδοτούμενα από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και προγράμματα της Ε.Ε., έργα άνω των 15 εκατ. ευρώ εκδικάζονται από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Κατά το υπουργείο, επιδιώκεται επιτάχυνση των δικαστικών ενεργειών στα συγκεκριμένα έργα, με σύντμηση προθεσμιών στις αιτήσεις ακυρώσεως κατά απαλλοτριωτικών και λοιπών πράξεων της διοίκησης που αφορούν συγχρηματοδοτούμενα έργα “κατ' αναλογία των διατάξεων που είχαν εφαρμοστεί και για τα ολυμπιακά έργα... η διάταξη είχε αποδώσει σημαντικά οφέλη στα ολυμπιακά έργα και είχε συμβάλει σημαντικά στην έγκαιρη εκτέλεση αυτών”.

Με άλλη τροπολογία αλλάζει άρθρο στον νόμο 4030/2011 και εισάγεται ειδική διαδικασία, κατά την οποία μπορεί να εκδίδει οικοδομική άδεια η Διεύθυνση Οικοδομικών και Κτηριοδομικών Κανονισμών του ΥΠΕΚΑ, αντί των πολεοδομιών των δήμων, για κτηριακές εγκαταστάσεις και κτήρια άνω των 3.000 τ.μ σε παραδοσιακούς οικισμούς, σε αρχαιολογικούς χώρους και περιοχές φυσικού κάλλους. Για όλες αυτές τις περιοχές επί των αρχιτεκτονικών μελετών δεν θα γνωμοδοτούν τα αρμόδια περιφερειακά αρχιτεκτονικά συμβούλια, αλλά το Κεντρικό, μετά από εισήγηση του Γενικού Γραμματέα Χωροταξίας ή του αρμόδιου υπουργού! Εγκρίσεις και γνωμοδοτήσεις υπηρεσιών που εκδόθηκαν στο παρελθόν στο πλαίσιο έγκρισης περιβαλλοντικών όρων δεν χρειάζονται επικαιροποίηση και προσκομίζονται... σαν να μην πέρασε μια μέρα... για την έκδοση οικοδομικής άδειας. Όπως αναφέρεται, ανάλογη σχετική διάταξη στο παρελθόν απέδιδε αυτή την “ειδική αρμοδιότητα στην συγκεκριμένη υπηρεσία” για τα ολυμπιακά έργα.

Εσοδα άνω των 2 δισ. ευρώ θα μπορούσε να αντλήσει το Ελληνικό Δημόσιο από την αξιοποίηση των κατεχομένων δημοσίων κτημάτων σε μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η κυβέρνηση επιθυμεί να επαναδιαπραγματευθεί το μνημόνιο. Το σχέδιο νόμου με θέματα τις «Ρυθμίσεις κατεχομένων ακινήτων του Δημοσίου και άλλες διατάξεις» που τακτοποιεί αυτές τις εκκρεμότητες είναι έτοιμο και βρίσκεται στα χέρια του υπουργείου Οικονομικών από τις αρχές Φεβρουαρίου, αλλά για άγνωστους λόγους καθυστερεί η κατάθεσή του στη Βουλή. Μικρή λεπτομέρεια: το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων για το 2013 προβλέπει έσοδα 2,5 δισ. ευρώ. Η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας αποτελεί μια διαχρονική προσπάθεια των κυβερνήσεων, καμία όμως δεν προχώρησε πέρα από την προσπάθεια προκειμένου να προστατεύσει την περιουσία του Δημοσίου, με αποτέλεσμα τα περισσότερα από τα δημόσια κτήματα και τα μουσουλμανικά ανταλλάξιμα να βρίσκονται υπό την κατοχή ιδιωτών.

Το φαινόμενο των καταπατήσεων δημοσίων κτημάτων άρχισε από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, η ακίνητη περιουσία του οποίου απετέλεσε αντικείμενο αυθαίρετων καταπατήσεων εκ μέρους ιδιωτών. Το αποτέλεσμα ήταν να εμπλέκεται το Δημόσιο σε ατέρμονους δικαστικούς αγώνες, πολλές φορές να χάνει σημαντικά ακίνητα, αλλά και όταν δικαστικά δικαιώνεται, λόγω της πολύχρονα παγιωθείσας πραγματικής κατάστασης και του κοινωνικού κόστους, να μην μπορεί να αποβάλει τους καταπατητές. Σήμερα βρίσκεται σε ισχύ ο τελευταίος νόμος 719/1977, ο οποίος είναι προφανές ότι περιέχει απηρχαιωμένες διατάξεις, και όχι μόνο επειδή άλλαξε το νόμισμα από δραχμή σε ευρώ. Οι προϋποθέσεις που θέτει είναι αυστηρές και προβλέπουν ότι ο αυθαίρετος κάτοχος κατά την εξέταση της αίτησης εξαγοράς ακινήτου του Δημοσίου πρέπει να μην έχει ακίνητη περιουσία ανώτερη των 50 εκατ. δρχ., ήτοι 146.700 ευρώ, ή μέσο ετήσιο εισόδημα τα τρία προηγούμενα έτη μεγαλύτερο των 7 εκατ. δρχ., ήτοι 20.543 ευρώ. Και μόνο η αύξηση των αντικειμενικών αξιών, τα τελευταία χρόνια, αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την πλειονότητα των ενδιαφερομένων.

Παρ' όλα αυτά, με βάση τα στοιχεία που απέστειλαν οι κτηματικές υπηρεσίες στη Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας, εκτιμάται ότι μόνο στο Λεκανοπέδιο Αττικής εκκρεμούν προς εξέταση τουλάχιστον 3.000 αιτήσεις εξαγοράς. Σύμφωνα με τα στοιχεία της κτηματικής υπηρεσίας, έχουν καταγραφεί σε όλη την Ελλάδα 19.007 κατεχόμενα ακίνητα, η αξία των οποίων ανέρχεται σε 1.941.717.194,38 ευρώ. Σε αυτά δεν υπολογίζονται τα 4.500 κατεχόμενα στη Δωδεκάνησο και τα περίπου 25.000 μουσουλμανικά ανταλλάξιμα ακίνητα σε όλες τις Κτηματικές Υπηρεσίες του Δημοσίου, η αξία των οποίων ανέρχεται σε πολλά εκατομμύρια.

«Φρένο» στις εξώσεις ενοικιαστών που προκαλεί η καθυστέρηση καταβολής ενοικίων λόγω της οικονομικής κρίσης μπορεί να βάζει η δικαιοσύνη για όσο διάστημα εκκρεμεί ενώπιόν της αίτημα για μείωση του συμφωνημένου μισθώματος. Δικαστική απόφαση ανάβει «πράσινο φως» όχι μόνο για μείωση του ενοικίου, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας, της πτώσης του «τζίρου» κ.λπ., αλλά και για απαγόρευση απομάκρυνσης των ενοικιαστών τουλάχιστον μέχρι να κριθεί το ύψος του οφειλόμενου ενοικίου. Ετσι, στην περίπτωση που ο ενοικιαστής προσφύγει στα δικαστήρια ζητώντας να μειωθεί το ενοίκιό του γιατί είναι υπερβολικό εν όψει της οικονομικής κρίσης, ο ιδιοκτήτης δεν μπορεί να τον απομακρύνει μέχρις ότου αποφασιστεί δικαστικά ποιο είναι το οφειλόμενο ενοίκιο.

Ο ενοικιαστής μπορεί να αμυνθεί με ασφαλιστικά μέτρα που διατάσσουν το «πάγωμα» της απομάκρυνσης, αποκρούοντας το αίτημα του ιδιοκτήτη για αποβολή από το ακίνητο λόγω καθυστέρησης του συμφωνημένου ενοικίου. Δικαστική απόφαση ασφαλιστικών μέτρων πιθανολόγησε ότι το ενοίκιο πρέπει να μειωθεί κατά 20% λόγω της οικονομικής κάμψης στην αγορά, ενώ παράλληλα διέταξε να «παγώσει» κάθε διαδικασία απόδοσης της επαγγελματικής στέγης (λόγω καθυστέρησης του συμφωνημένου ενοικίου) μέχρι να τελεσιδικήσει η αγωγή που θα καθορίσει το ύψος του ενοικίου.

Ετσι, ανοίγει ο δρόμος για την αποτελεσματικότερη δικαστική προστασία ενοικιαστών, τουλάχιστον στις εμπορικές μισθώσεις (πιθανότατα αντίστοιχη εφαρμογή θα υπάρξει σε πολυετείς μισθώσεις κατοικιών), καθώς συχνά απομακρύνονταν από την επαγγελματική στέγη ενώ αντιδικούσαν με τους ιδιοκτήτες για μείωση του ενοικίου. Απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Πρωτοδικείου Χαλκιδικής αντιμετώπισε την περίπτωση καφετέριας - οβελιστηρίου - σνακ μπαρ 70 τ.μ. με μικρή αυλή, για την οποία το ετήσιο ενοίκιο ανερχόταν σε 30.000 ευρώ και καταβαλλόταν σε δύο εξαμηνιαίες δόσεις. Οι ενοικιαστές ζήτησαν δικαστικά να μειωθεί το ενοίκιο στο μισό επικαλούμενοι την οικονομική δυσπραγία.

Στην Ελλάδα, το 2012 ακολούθησε τις τάσεις του 2011, καθώς η ύφεση είχε μεγάλο αντίκτυπο στην αγορά επενδύσεων σε ακίνητα. Οι επενδυτές στην πλειοψηφία τους βρίσκονταν σε κατάσταση αναμονής για επενδυτικές ευκαιρίες. Η ελληνική αγορά ακινήτων μετατράπηκε σε αγορά ελεγχόμενη από τη ζήτηση ως αποτέλεσμα της έλλειψης χρηματοδότησης. Το ενδιαφέρον των αγοραστών προήλθε κατά κύριο λόγο από ιδιώτες επενδυτές που αναζητούν ευκαιρίες και ακίνητα με υψηλές αποδόσεις. Ωστόσο, τα πρώτα ενθαρρυντικά σημάδια στην αγορά επενδύσεων ξεκίνησαν να αναδεικνύονται κατά το τρίτο τρίμηνο του 2012, με την πρώτη μεγάλη επενδυτική πώληση μέσω αποκρατικοποίησης- η Αξιοποίηση του Δικαιώματος Επικαρπίας για 90 χρόνια του Διεθνούς Κέντρου Ραδιοτηλεόρασης (IBC) στη Lamda Development.

Mε την ελληνική οικονομία να εισέρχεται το 2013 στον έκτο χρόνο ύφεσης, η πτώση στις τιμές των κατοικιών και στις συναλλαγές ενισχύθηκε. Οι τιμές έχουν πέσει αθροιστικά κατά 27,9% σε σχέση με την υψηλότερη τιμή του δείκτη, που καταγράφηκε το τρίτο τρίμηνο του 2008 και έχουν επιστρέψει στα επίπεδα του 2003.

Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνεται στις αιτίες της οικονομικής κρίσης. Παρόλα αυτά η συγκεκριμένη αγορά  και ο κατασκευαστικός τομέας χτυπήθηκαν σκληρά από την κρίση. Οι επενδύσεις και η απασχόληση στις κατασκευές και ιδιαίτερα στην αγορά κατοικιών βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση από το 2008.

Η ύφεση είναι ο κυριότερος παράγοντας αλλά μεγάλο ρόλο έπαιξε και η αυξημένη αβεβαιότητα για κρίσιμα θέματα της αγοράς, όπως η φορολογική μεταχείριση τόσο της κατοχής ακίνητης περιούσιας όσο και των συναλλαγών, το καθεστώς των πλειστηριασμών ακινήτων για χρέη καθώς και το σύστημα των αντικειμενικών αξιών. Η αβεβαιότητα αυτή παραμένει αυξημένη και εμποδίζει την ανάκαμψη της δραστηριότητας στην αγορά παρά την πτώση των τιμών. Επίσης σημαντικός παράγοντας είναι το υψηλό κόστος συναλλαγών, που χαρακτηρίζει την ελληνική αγορά . Επίσης το κόστος κατασκευής κατοικιών παραμένει σταθερά υψηλό παρά τις μειώσεις στο εργατικό κόστος, λόγω των αυξήσεων του κόστους των υλικών. Παράλληλα υπάρχει και ένα τεράστιο θέμα χρηματοδότησης.

Η πιστωτική επέκταση για την αγορά κατοικίας παραμένει αρνητική και οι προοπτικές τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και της προσφοράς παραμένουν αρνητικές, ενώ τα στεγαστικά δάνεια σε καθυστέρηση αυξάνονται συνεχώς παρά τις αυξανόμενες ρυθμίσεις από τις τράπεζες. Οι προσδοκίες επιχειρήσεων και καταναλωτών όσον αφορά την αγορά κατοικίας παρά την βελτίωση των τελευταίων μηνών παραμένουν απαισιόδοξες.