Νέα παράταση, την πέμπτη κατά σειρά, προσανατολίζεται να δώσει η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος στη ρύθμιση που ισχύει σήμερα για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Η ισχύς της λήγει στις 14 Σεπτεμβρίου και σύμφωνα με πληροφορίες, θα δοθεί νέα παράταση, πιθανότατα ως το τέλος του έτους. Η εκτίμηση ήταν ότι τα έσοδα από τις τακτοποιήσεις των αυθαιρέτων θα υπερέβαιναν τα 1,5 δισ. ευρώ, αλλά τελικά μέχρις στιγμής, παρά τις τέσσερις παρατάσεις, έχουν φτάσει μόλις τα 625.000.000 ευρώ.

«Πιλοτική» δίκη στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας θα γίνει και για τα αυθαίρετα καθώς συνεχίζεται το μπαράζ προσφυγών σε διάφορα δικαστήρια της χώρας που προσβάλλουν ως αντισυνταγματικό και ανίσχυρο το νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο (ν. 4014/11) «τακτοποιήθηκαν» όλες οι αυθαίρετες κατασκευές, με «πάγωμα» των κυρώσεων και της κατεδάφισής τους για τριάντα χρόνια έναντι οικονομικού ανταλλάγματος-προστίμου. Για όλες τις συνταγματικές ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί θα πραγματοποιηθεί η «πιλοτική» δίκη στις αρχές Οκτωβρίου στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας προκειμένου με την απόφαση να δοθεί «κατευθυντήρια γραμμή» το ταχύτερο δυνατό σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, αλλά και στην πολιτεία, αφού σε περίπτωση που εντοπιστούν συνταγματικά προβλήματα και «αγκάθια», θα βρεθούν τα πάντα «στον αέρα» και θα υποχρεωθεί να επιστρέψει τεράστια κονδύλια που δόθηκαν για την «τακτοποίηση».

Στη «χιονοστιβάδα» των προσφυγών που γίνονται από ιδιοκτήτες ακινήτων γειτονικών με αυθαίρετα, καθώς και από περιβαλλοντικούς - πολιτιστικούς φορείς κ.λπ. γίνεται επίκληση της ομόφωνης νομολογίας που χάραξε από το 2009 η Ολομέλεια ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία νομιμοποίηση αυθαιρέτων και εξαίρεση τους από την κατεδάφιση ήταν συνταγματικά ανεκτή μέχρι τις 31-3-1983, οπότε με το «νόμο Τρίτση» 1337/83 δόθηκε η τελευταία σχετική ευκαιρία. Εκτοτε κάθε ρύθμιση για εξαίρεση από την κατεδάφιση και διατήρησή τους αποτελεί συνταγματικά ανεπίτρεπτη πολεοδομική διάταξη, γιατί έτσι νοθεύεται ο ορθολογικός χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός που αξιώνει το Σύνταγμα και προσβάλλονται οι συνταγματικές αρχές που κατοχυρώνουν την ισότητα και το κράτος δικαίου.

Σε μία από τις προσφυγές που έγινε σε περιφερειακό Διοικητικό Εφετείο και παραπέμφθηκε για να κριθεί «πιλοτικά» στο ΣτΕ, γιατί θα επηρεάσει την τύχη πολλών χιλιάδων αυθαιρέτων ο ν. 4014/11 προσβάλλεται ως αντισυνταγματικός, επιπλέον επειδή παραβιάζει και τις συνταγματικές διατάξεις που κατοχυρώνουν τη δικαστική προστασία των πολιτών και τη διάκριση των εξουσιών. Στα «πυρά» κατά του νόμου τονίζεται ότι η «τακτοποίηση» δεν δικαιολογείται από λόγους δημοσίου συμφέροντος, γιατί αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στην ταμειακή ενίσχυση του Δημοσίου με την καταβολή των σχετικών παραβόλων από όσο το δυνατό περισσότερους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων. Στη συγκεκριμένη υπόθεση εκδόθηκε οικοδομική άδεια το 2009 στην Ηγουμενίτσα που προσβλήθηκε από γείτονες ως παράνομη, αφού το οικόπεδο δεν «έβλεπε» σε κοινόχρηστο χώρο, με συνέπεια η Πολεοδομία να την ανακαλέσει αργότερα και να χαρακτηρίσει την οικοδομή αυθαίρετη στο σύνολό της. Ωστόσο, με τον ν. 4014 δόθηκε η δυνατότητα τακτοποίησης και μάλιστα εκδόθηκε νέα οικοδομική άδεια, που θα κριθεί τώρα συνταγματικά στην Ολομέλεια ΣτΕ. Πρόσφατα το ΣτΕ «πάγωσε» τη δυνατότητα τακτοποίησης αυθαιρέτων με την υποβολή ιδιωτικών εγγράφων, βεβαιώσεων και δικαιολογητικών, κρίνοντας ότι επιτρέπονται μόνο κρατικά έγγραφα και επίσημες αεροφωτογραφίες.

Συνταγματικό «φρένο» στην επιδείνωση των πολεοδομικών συνθηκών σε ήδη βεβαρημένες οικιστικές περιοχές βάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας, κρίνοντας ότι είναι συνταγματικά ανεπίτρεπτα και επομένως ανίσχυρα οποιαδήποτε μέτρα (χωροταξικά - πολεοδομικά) οδηγούν σε περαιτέρω υποβάθμιση. Το ανώτατο δικαστήριο ακύρωσε κατά ένα μέρος την υπουργική απόφαση που τροποποίησε το 2005 το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) του Δήμου Ελευσίνας εντάσσοντας διάφορα παλαιά εργοστάσια (Κρόνος, Ιρις κ.λπ.) σε καθεστώς χρήσης «πολεοδομικού κέντρου», μολονότι στο αρχικό ΓΠΣ προβλεπόταν η δημιουργία χώρων κοινοχρήστων και πρασίνου που είναι απολύτως αναγκαίοι για μια τόσο επιβαρημένη ζώνη όσο αυτή του Θριασίου Πεδίου. Κάνοντας δεκτή σχετική προσφυγή κατοίκων της ευρύτερης ζώνης, το ΣτΕ έκρινε παράνομη τη μεταβολή των χρήσεων και τη μείωση χώρων πρασίνου, κοινόχρηστων και κοινωφελών λειτουργιών. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική πολεοδομική υποβάθμιση των οικιστικών περιοχών του Θριασίου Πεδίου, το δικαστήριο δέχθηκε ότι εν όψει της μεγάλης ανάγκης για εξασφάλιση ελεύθερων χώρων, η υπουργική απόφαση προκαλεί συνταγματικά ανεπίτρεπτη τροποποίηση των πολεοδομικών συνθηκών στην περιοχή. Παράλληλα έκρινε (2877/12) ότι κάθε πολεοδομική αλλαγή οφείλει μόνο να βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης.

Αντίθετα το ΣτΕ απέρριψε τις προσφυγές δύο εταιρειών - ιδιοκτητριών παλαιών εργοστασίων στην ίδια ζώνη, οι οποίες διαμαρτύρονταν, θεωρώντας ότι με τα μέτρα αναμόρφωσης της περιοχής δεσμεύονταν υπέρμετρα οι ιδιοκτησίες τους, ενώ υποχρεώνονταν και σε εισφορά γης. Το δικαστήριο έκρινε συνταγματικό το νομοθετικό πλαίσιο της εισφοράς σε γη για να εξασφαλίζονται ελεύθεροι κ.λπ. χώροι, ενώ δέχθηκε ότι δεν αδρανοποιείται η οικονομική αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, αφού επιτρέπονται κατοικίες, ξενοδοχεία 100 κλινών, εμπορικά καταστήματα (πλην υπεραγορών, πολυκαταστημάτων), γραφεία, τράπεζες, εστιατόρια κ.λπ., με συνέπεια να μη θίγεται ο πυρήνας της συνταγματικής προστασίας της ιδιοκτησίας.Δεκτή έγινε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) η αίτηση ακύρωσης κατοίκων της Ελευσίνας για την τροποποίηση του πολεοδομικού σχεδίου του δήμου τους. Συγκεκριμένα στην απόφαση του ΣτΕ επισημαίνεται ότι με το αρχικό γενικό πολεοδομικό σχέδιο προβλεπόταν ότι στην επίμαχη αυτή περιοχή πολεοδομικής αναμόρφωσης, που περιελάμβανε τα ακίνητα των παλαιών εργοστασίων «Κρόνος» και «Ίρις», επρόκειτο να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου και άλλων κοινόχρηστων και κοινωφελών λειτουργιών. Το ΣτΕ δέχθηκε ότι η τροποποίηση έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των εκτάσεων που προορίζονται για δημιουργία κοινοχρήστων χώρων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συνταγματικά, μη επιτρεπτή επιδείνωση των πολεοδομικών συνθηκών και να είναι ανίσχυρη κατά το μέρος αυτό η υπουργική απόφαση. Το δικαστήριο έλαβε υπόψη του την συνολική πολεοδομική υποβάθμιση των ευρύτερων οικιστικών περιοχών του Θριάσιου και την ανάγκη εξασφάλισης ελεύθερων χώρων.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε γνωμοδότηση για σχέδιο προεδρικού διατάγματος που αφορά ρυθμίσεις για τη δόμηση εκτός σχεδίου πόλης και εκτός ορίων οικισμών στα νησιά πλην Κρήτης και Εύβοιας.Το σχέδιο ΠΔ κρίθηκε από το ΣτΕ συνταγματικό και νόμιμο, με κάποιες επιμέρους παρατηρήσεις. Σημειώνεται ότι το ΠΔ είχε σταλεί για επεξεργασία πριν από τις εκλογές, οπότε με την επιστροφή του στο υπουργείο Περιβάλλοντος, η νέα πολιτική ηγεσία θα αποφασίσει για το εάν θα προωθηθεί για δημοσίευση στο ΦΕΚ, εφόσον συμφωνεί με τις ρυθμίσεις. Ειδικότερα, στις επιμέρους παρατηρήσεις που περιλαμβάνονται -μεταξύ άλλων- στο πρακτικό υπ΄ αριθμόν 105/2012 που εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας, περιλαμβάνεται αυτή που αφορά τον νόμο 4067/2012 κατά το μέρος που εισάγει αδιακρίτως σε όλη τη χώρα τη δυνατότητα κατασκευής υπόσκαφων κτιρίων. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι, ενόψει του άρθρου 24 του Συντάγματος, παρέχεται μεν η δυνατότητα τέτοιων κατασκευών, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι σε κάθε περιοχή οι πολεοδομικές ρυθμίσεις θα επιτρέπουν τη δόμηση υπόσκαφων κτιρίων, αφού προηγηθεί τεκμηριωμένη εκτίμηση του νέου τρόπου δόμησης όσον αφορά τον χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία της περιοχής. Έτσι, κρίνει ότι πρέπει να διαγραφεί ρύθμιση του σχεδίου που επιτρέπει αδιακρίτως την κατασκευή υπόσκαφων στα νησιά μόνο με τη γενική και αόριστη κρίση να εναρμονίζονται με την μορφολογία του εδάφους. Επιπλέον, το Συμβούλιο της Επικρατείας δέχθηκε ότι νομίμως επιτρέπεται η δόμηση τουριστικών εγκαταστάσεων σε ακατοίκητα νησιά, εφόσον προβλέπεται από χωροταξικό σχεδιασμό, αφού αυτό στηρίζεται στο «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό». Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο πρακτικό του Συμβουλίου της Επικρατείας επισημαίνεται ότι πρέπει να διαγραφεί η διάταξη που προβλέπει ότι ο τοπικός χαρακτήρας σχεδιασμού στην περίπτωση αυτή μπορεί να επισπεύδεται από τον οικείο δήμο.