Περαιτέρω υποχώρηση στις τιμες των ακινήτων κατά 10%-12% περιμένει η Fitch η οποία υπολογίζει ότι αθροιστικά η κρίση θα κοστίσει για τους έλληνες το 1/3 της αξίας της ακίνητης περιουσίας τους . Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι τιμές των ακινήτων μειώθηκαν στο τελευταίο τρίμηνο 2012 κατά 2,8% στην Αθήνα, 2,3% στη Θεσσαλονίκη και 2,6% στις άλλες πόλεις. Από τα προηγούμενα υψηλά τους, οι τιμές έχουν μειωθεί κατά 24,7% στην Αθήνα, κατά 29,6% στη Θεσσαλονίκη και κατά 22% στις άλλες χώρες. Μετά από αυτά, όμως, η Fitch εκτιμά ότι η πτώση θα έχει και συνέχεια, καθώς υπολογίζει ότι οι τιμές θα πιάσουν “πάτο” όταν θα έχουν μειωθεί κατά 35% στην Αθήνα, 40% στη Θεσσαλονίκη και 30% στις άλλες πόλεις. «Η τάση στις τιμές των κατοικιών αντανακλά τη γενικότερη εξασθένιση της ελληνικής οικονομίας κατά τα τελευταία χρόνια. Έπειτα από την ήπια επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών το 2009, οι υφεσιακές πιέσεις εντάθηκαν από το 2010, καθώς τα μέτρα λιτότητας επηρέασαν την ικανότητα και την προθυμία των δανειοληπτών να εξυπηρετήσουν τα υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια», εξηγεί η Fitch, προβλέποντας τη συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας κατά 4% φέτος. Κι όλα αυτά τη στιγμή που καταρρέει η οικοδομή. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το Νοέμβριο του 2012 εκδόθηκαν μόλις 1.150 οικοδομικές άδειες που αντιστοιχούν σε 189,7 χιλιάδες τ.μ.. Παρουσίασε δηλαδή μείωση κατά 66,5% στον αριθμό των αδειών, κατά 64% στην επιφάνεια και κατά 66,1% στον όγκο σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2011. Σημειώνεται ότι ένας μεγάλος αριθμός από τις εκδοθείσες άδειες δεν χτίστηκαν ποτέ ενώ χιλιάδες σπίτια έχουν μείνει ημιτελή, εξαιτίας της παντελούς έλλειψης αγοραστικού ενδιαφέροντος.

Με το νέο χαράτσι και με τεκμήρια κινδύνευουν να φορτωθούν εκείνοι που θέλησαν τα τελευταία χρόνια να νομιμοποιήσουν τις πολεοδομικές παραβάσεις υπαγόμενοι είτε στην ρύθμιση για τους ημιυπαίθριους είτε στην αντίσοιχη για τα αυθαίρετα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για εξαπάτηση 1.500.000 ιδιοκτητών απο τους οποίους απεκρύβησαν οι συνέπειες της επιλογής τους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στο υπουργείο Οικονομικών εξετάζουν να φορολογήσουν τους «τακτοποιημένους» χώρους ως κύριους χώρους των κατοικιών και όχι ως βοηθητικούς προκειμένου να πετύχουν τον εισπρακτικό στόχο των 3 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αποκλείεται εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων που έχουν τακτοποιήσει ημιυπαίθριους χώρους να κληθούν να τους δηλώσουν στο έντυπο Ε9 ως κύριους χώρους. Σήμερα, οι τακτοποιημένοι ημιυπαίθριοι χώροι δηλώνονται υποχρεωτικά μόνο στο έντυπο Ε1 της φορολογικής δήλωσης και λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του τεκμηρίου της κατοικίας. Στο Ε9 οι τακτοποιημένοι χώροι δηλώνονται ως κύριοι χώροι της κατοικίας μόνο στις περιπτώσεις μεταβίβασης του ακινήτου.

Εάν αποφασιστεί οι τακτοποιημένοι χώροι να φορολογηθούν ως κύριοι και όχι ως βοηθητικοί χώροι της κατοικίας τότε οι φορολογούμενοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με σημαντική φορολογική επιβάρυνση. Και αυτό γιατί, οι συγκεκριμένοι χώροι θα αυξάνουν τους κύριους χώρους των κατοικιών και κατά συνέπεια το ποσό του φόρου που θα κληθούν να πληρώσουν τελικά οι ιδιοκτήτες των ακινήτων. Και αυτό παρόλο που προηγούμενες κυβερνήσεις διαβεβαίωναν πως δεν θα αλλάξει η φορολογική αντιμετώπιση των ακινήτων αυτών, μέχρι να τα μεταβιβάσουν οι ιδιοκτήτες τους σε κάποιον τρίτον στο μέλλον.

Σχεδόν 1.000.000 ιδιοκτήτες ακινήτων ανταποκρίθηκαν έτσι στις ρυθμίσεις για την «τακτοποίηση» ημιϋπαίθριων χώρων και αυθαιρέτων κτισμάτων, πιστεύοντας πως θα ξεμπέρδευαν πληρώνοντας ένα πρόστιμο στο κράτος, χωρίς να επιβαρυνθούν με επιπλέον φόρους έως ότου το πουλήσουν. Σήμερα, οι τακτοποιημένοι ημιυπαίθριοι χώροι δηλώνονται υποχρεωτικά ως κύριοι χώροι της κατοικίας μόνο στο έντυπο Ε1 της φορολογικής δήλωσης εισοδήματος και λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του τεκμηρίου της κατοικίας. Στο έντυπο Ε9 οι τακτοποιημένοι χώροι δεν δηλώνονταν ως τώρα (παρέμενε ό,τι είχε αναγραφεί πριν την ρύθμιση) και δεν προστίθεντο στους κύριους χώρους της κατοικίας, αφού οι κυβερνήσεις διαβεβαίωναν πως αυτό θα συμβεί μόνο στις περιπτώσεις που το ακίνητο αλλάξει χέρια και από τον νέο ιδιοκτήτη που το παίρνει «τακτοποιημένο», μετά την παγωγή στη ρύθμιση. Για παράδειγμα ένα διαμέρισμα που στα συμβόλαια αναγράφεται ως κύριος χώρος κατοικίας 70 τ.μ. και έχουν τακτοποιηθεί βοηθητικοί χώροι 30 τ.μ., θα πρέπει να δηλωθούν και να φορολογηθούν 100 τ.μ. σαν "κύριοι χώροι".

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, μέχρι και το περασμένο Οκτώβριο είχαν κατατεθεί 689.000 αιτήσεις για ρύθμιση ημιυπαίθριων χώρων. Αυτοί πλήρωσαν ήδη 800 εκατ. ευρώ έναντι στόχου 1,5 δισ ευρώ που είχε τεθεί στο Μνημόνιο. Κατατέθηκαν επιπλέον άλλες 432.000 αιτήσεις για ρύθμιση αυθαιρέτων και από αυτές, έγιναν δέκτες 221.000. Οι ιδιοκτήτες αυτοί πλήρωσαν για πρόστιμα και παράβολα συνολικά 662,6 εκατ. ευρώ (έναντι στόχου επίσης 1,5 δισ ευρώ). Συνολικά δηλαδή, 910.000 ιδιοκτήτες έχουν πληρώσει ήδη σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ (περίπου από 1500 ευρώ κατά μέσο όρο καθένας) και συνεχίζουν να πληρώνουν δόσεις...

Μέσα σε συνθήκες αυξανόμενης φτώχειας και κλιμακούμενων πολιτικών λιτότητας, το ζήτημα της κατοικίας έχει προσλάβει το τελευταίο διάστημα νέο πολιτικό περιεχόμενο για την ελληνική κοινωνία. Διαρκής υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, κατασχέσεις και πλειστηριασμοί κατοικιών, εξώσεις, μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια και χιλιάδες άστεγοι είναι μερικές από τις παραμέτρους που συνθέτουν ένα εκρηκτικό σκηνικό. Και όλα αυτά συντονισμένα σε μία άνευ προηγουμένου επίθεση στη μικρή ιδιοκτησία, με βασικό στόχο την ανακατανομή της ακίνητης ιδιοκτησίας με συγκέντρωσή της σε λιγότερα χέρια.Στην Ελλάδα, είναι αλήθεια ότι μέχρι πρόσφατα η συζήτηση και οι κινητοποιήσεις για τα στεγαστικά θέματα είναι αναντίστοιχα του εύρους των προβλημάτων. Αντίθετα ,το ζήτημα της κατοικίας έχει επιστρέψει με νέους όρους, νέα προβλήματα και νέα αιτήματα στις υπόλοιπες χώρες τις Νότιας Ευρώπης που επίσης επεκτείνεται ραγδαία η στεγαστική επισφάλεια για τα πλατιά στρώματα .

Ισπανία: Σταματήστε τις εξώσεις

Στην Ισπανία δημιουργήθηκε το 2009 από άτομα που είχαν πρόβλημα με το στεγαστικό τους δάνειο κινδυνεύοντας να βρεθούν στο δρόμο η «Πλατφόρμα για τα Θύματα Ενυπόθηκου Δανεισμού» (Plataforma de Affectados por la Hipoteca - PAH), η οποία . Με την καμπάνια «Σταματήστε τις εξώσεις», η Πλατφόρμα πραγματοποιεί συγκεντρώσεις αλληλεγγύης έξω από σπίτια οικογενειών που απειλούνται με έξωση (έχουν σταματήσει 500 εξώσεις), καταλαμβάνει συμβολικά τράπεζες και παρέχει νομική υποστήριξη για νοικοκυριά σε ρίσκο. Βασικός στόχος της οργάνωσης, που δρα αποκεντρωμένα μέσα από αυτό-οργανωμένες τοπικές ομάδες, είναι να βοηθήσει τον κόσμο αφενός να συνειδητοποιήσει ότι το πρόβλημα της κατοικίας είναι συλλογικό και όχι ατομικό, αφετέρου να ξεπεράσει την ντροπή και το φόβο που οδηγούν στην απομόνωση. Μια άλλη ενδιαφέρουσα συμβολή από την Ισπανία αφορά στην πρόσφατη συμμαχία/σύγκλιση μεταξύ του νεανικού κινήματος καταλήψεων με τις οργανώσεις και ομάδες για την κατοικία. Μετά το κίνημα των πλατειών (15Μ) που ανέδειξε ως κεντρικό ζήτημα τη στεγαστική κρίση, πολλαπλασιάστηκαν οι καταλήψεις στέγης στις οποίες συμμετέχουν πλέον και οικογένειες που έχουν χάσει την κατοικία τους. Έτσι το νέο κύμα καταλήψεων απέκτησε κοινωνική νομιμοποίηση λόγω της υποστήριξης των οργανώσεων, ενώ αντίστοιχα η συμμετοχή ατόμων από τις τοπικές συνελεύσεις και το κίνημα okupa βοήθησε στη μαζικοποίηση και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δράσεων, δείχνοντας και τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις που παράγουν οι κοινωνικές/πολιτικές συμμαχίες.

Πορτογαλία: Κολεκτίβα για το δικαίωμα στην κατοικία και την πόλη

Στην Πορτογαλία δημιουργήθηκε η «Κολεκτίβα για το δικαίωμα στην κατοικία και την πόλη» (Habita), με δράσεις ενάντια στην εμπορευματοποίηση της κατοικίας και τη στεγαστική επισφάλεια και με πρωτοβουλίες για την κατοχύρωση του δικαιώματος στην κατοικία και του κοινωνικού ρόλου της ιδιοκτησίας. Αν και το κίνημα για την κατοικία στην Πορτογαλία έχει σχετικά περιορισμένες διαστάσεις, η Κολεκτίβα, σε συνεργασία με οργανώσεις καταναλωτών, μεταναστών κ.ά., κινητοποιείται ενάντια στις εξώσεις και τις κατασχέσεις, ενάντια στις περικοπές των -έτσι και αλλιώς- περιορισμένων στεγαστικών παροχών που βγάζουν στην κυριολεξία ηλικιωμένους και συνταξιούχους στο δρόμο και ενάντια στις εκκαθαρίσεις ολόκληρων γειτονιών με αυθαίρετα ή τρώγλες στην περιφέρεια των μεγάλων πόλεων χωρίς εξασφαλισμένη μεταστέγαση του εκτοπιζόμενου πληθυσμού.

Ιταλία: Κινήματα για το δικαίωμα στην κατοικία

Στην Ιταλία δημιουργήθηκαν κινήματατα για το δικαίωμα στην κατοικία κυρίως στη Ρώμη (Blocchi Precari Metropolitani) και στη Φλωρεντία (Movimiento di Lotta per la casa) που έχουν ίσως και την πιο μακριά ιστορία κινητοποιήσεων για την κατοικία, με μαζικές και μακροχρόνιες καταλήψεις στέγης (στη Ρώμη στεγάζονται πάνω από 2.000 οικογένειες σε καταλήψεις). Στο επίκεντρο της πρακτικής τους είναι η «αυτό-ανάκτηση» και η εναλλακτική αξιοποίηση δημόσιων ή ιδιωτικών κενών κτιρίων, ως απάντηση στη στεγαστική επισφάλεια και αδυναμία πρόσβασης στην κατοικία μέσω της αγοράς. Ταυτόχρονα συμμετέχουν σε δίκτυα αλληλεγγύης ενάντια στις εξώσεις και διεκδικούν την υιοθέτηση και εφαρμογή ουσιαστικών πολιτικών κοινωνικής κατοικίας που δεν θα στηρίζουν την κερδοσκοπία και τα μεγάλα κατασκευαστικά και κτηματομεσιτικά συμφέροντα.

Νέο τοπίο διαμορφώνεται στην αγορά ενοικίων των κατοικιών με τη φορολόγηση των εισοδημάτων των ιδιοκτητών από το πρώτο ευρώ. Νέα συμβόλαια μεταξύ των ιδιοκτητών και των ενοικιαστών αναμένουν παράγοντες της αγοράς, τα οποία είναι βέβαιο ότι θα διαμορφωθούν φέτος σε πιο χαμηλά επίπεδα σε σχέση με πέρυσι. Το 2012 η αγορά έκλεισε με πτώση έως 35% στα μισθώματα των κατοικιών λόγω της μείωσης της ζήτησης και της επιδίωξης του ιδιοκτήτη να βρει έναν ενοικιαστή που θα του κατέβαλε το μίσθωμα. Ειδικότερα, στα ανατολικά και στα δυτικά προάστια της Αττικής η υποχώρηση ήταν 25%-35% και τα ενοίκια κυμαίνονται από 4,5 έως 6,3 ευρώ/τ.μ. Στα βόρεια προάστια, από 4 έως 14 ευρώ/τ.μ., η μείωση σε σύγκριση με το 2010 ανέρχεται σε 20%-30%. Στην περιοχή τα «μεγάλα» ακίνητα προς ενοικίαση ξέμειναν απο πελάτες, καθώς αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη εταιρειών έχασαν τη δουλειά τους και υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στο σπίτι των γονιών τους. Οι τιμές τους υποχώρησαν έως 50% για ακίνητα με εμβαδόν άνω των 250 τετραγωνικών μέτρων. Πέρυσι το μίσθωμα έφτανε τα 3.000 ευρώ και σήμερα προσφέρεται προς 1.500 ευρώ τον μήνα και το ενδιαφέρον είναι μηδαμινό. Στα ακριβά νότια προάστια, δηλαδή στις παράλιες περιοχές της Αττικής, η πτώση ήταν της τάξης του 20%, με τα ενοίκια των διαμερισμάτων να κινούνται μεταξύ 7 και 16 ευρώ/τ.μ. Πτώση 25% σημείωσαν τα ενοίκια στο κέντρο της Αθήνας (9-18 ευρώ/τ.μ.). Η Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων είναι «μάρτυρας» ενός νέου φαινομένου στην αγορά. Σημαντικός αριθμός ιδιοκτητών δεν λαμβάνει το μίσθωμα που είχε συμφωνηθεί αρχικά με τον ενοικιαστή, διότι αρκετοί στη συνέχεια έχασαν τη δουλειά τους και κάποιοι άλλοι υπέστησαν μείωση των αποδοχών τους. Οι δύο πλευρές αναζητούν μία μέση λύση και το πρώτο βήμα γίνεται από τον ιδιοκτήτη, ο οποίος αρχικά αποδέχεται το οικονομικό πρόβλημα του ενοικιαστή. Ετσι δίνεται πίστωση χρόνου και η εξόφληση γίνεται με διακανονισμό, ενώ σε αντίθετη περίπτωση ο ιδιοκτήτης ζητά την παρέμβαση της Δικαιοσύνης, για να προχωρήσει στη συνέχεια στην έξωση του κακοπληρωτή.