Το κτήμα Τατοϊου εκτείνεται σε 42.000 περίπου στρέμματα στους νοτιοανατολικούς πρόποδες της Πάρνηθας. Η έκταση είναι κατά το πλείστον δασική και περικλείει στον κεντρικό της πυρήνα τις εγκαταστάσεις του πρώην βασιλικού κτήματος σε έκταση 1.500 στρεμμάτων. Με απόφαση του ΥΠ.ΠΟ. (ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/535/56545/23.10.2003) χαρακτηρίζονται ως μνημεία όλα τα επιμέρους κτίσματα του πρώην Βασιλικού Κτήματος στο Τατόι Αττικής, καθώς επίσης χαρακτηρίζεται ως ιστορικός τόπος το κεντρικό τμήμα του πρώην Βασιλικού Κτήματος εντός του οποίου περιλαμβάνεται και κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Το ξεχωριστό κτιριακό δυναμικό (14.340 τ.μ.) αντιμετωπίζει πλήθος από δομικά και οικοδομικά προβλήματα που έχουν προκύψει κυρίως από την έλλειψη συντήρησης λόγω εγκατάλειψης καθώς και τη μη ελεγχόμενη ανάπτυξη της βλάστησης. Τα προβλήματα αυτά απειλούν μεγάλο αριθμό κτισμάτων με τον κίνδυνο κατάρρευσης, ενώ παράλληλα υπάρχουν πάντα οι αυξημένοι κίνδυνοι πυρκαγιάς, ρύπανσης και βανδαλισμού. Ανάλογα με τη χρήση αλλά και τη χωροθέτηση τους στο κτήμα τα κτήρια οργανώνονται στις παρακάτω ενότητες:

α) ανακτορική ενότητα,

β) Υποστηρικτική ενότητα ανακτόρων,

γ) Διοικητική ενότητα,

δ) Ενότητα αγροτικής παραγωγής και Κτηνοτροφίας,

ε) Ταφική ενότητα.

Είναι κατασκευασμένα σε περιόδους ακμής του κτήματος, οι οποίες χαρακτηρίζουν και το αρχιτεκτονικό τους ύφος. Διακρίνουμε πέντε βασικές περιόδους:

α) περίοδος με κτήρια του ελληνοελβετικού ρυθμού (1873-74),

β)περίοδος με κτήρια του ρομαντικού ρυθμού (1878-1892),

γ) η προπολεμική περίοδος (1913-16),

δ) η μεσοπολεμική (1930-39) και ε) η μεταπολεμική περίοδος (1948-1952).

Όλα τα κτίσματα καθώς και το σύνολό τους έχουν μεγάλη ιστορική αξία. Τα περισσότερα ξεχωρίζουν λόγω του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού τους ενδιαφέροντος. Από τα κτίσματα του κτήματος διατηρούνται τα 10 σε καλή κατάσταση, τα 16 σε μέτρια κατάσταση, τα 19 σε κακή, ενώ 4 είναι ερειπωμένα. Με εξαίρεση τα τέσσερα κτήρια στα οποία έχουν γίνει επεμβάσεις αποκατάστασης, η κατάσταση διατήρησης των κτηρίων επιδεινώνεται συνεχώς. Από την κατηγορία των κτηρίων που χρειάζονται άμεση στερέωση διακρίνουμε τέσσερα με υψηλή ιστορική και αρχιτεκτονική αξία στα οποία θα έπρεπε να δοθεί άμεση προτεραιότητα με σκοπό την διάσωσή τους. Αυτά είναι:

• η οικία Sturm (240 τ.μ.): Το παλαιότερο κτήριο του κτήματος (1874). Το ισόγειο είναι κατασκευασμένο από εμφανή λιθοδομή, ενώ ο όροφος από εμφανή οπτοπλινθοδομή με συμπαγείς οπτόπλινθους και περιμετρική στέψη από επίχρισμα. Από τα μορφολογικά στοιχεία ξεχωρίζουν οι μεταλλικοί ελκυστήρες, ο κοσμήτης και το γείσο από συμπαγείς οπτόπλινθους καθώς και οι οροφογραφίες στο εσωτερικό του. Έχουν καταρρεύσει η στέγη, τα ταβάνια και τα πατώματά του σε μεγάλο βαθμό, ενώ η εισροή υδάτων στο εσωτερικό προκαλεί επιταχυνόμενη φθορά στο κτήριο.

• το Οινοποιείο (940 τ.μ.): Ένα από τα πλέον σημαντικά και παλαιότερα σωζόμενα κτίσματα της αγροτικής - κτηνοτροφικής ενότητας. Κατασκευασμένο το 1879 (με επεκτάσεις σε αυτό μέχρι το 1937). Τα τελευταία χρόνια η επιδείνωση της οικοδομικής του κατάστασης είναι ραγδαία. Η κατάρρευση της ξύλινης στέγης σε όλα τα κτίσματα του συγκροτήματος καθώς και του πατώματος του δυόροφου τμήματος, έχουν προκαλέσει σειρά προβλημάτων στην τοιχοποιία και στα υπόλοιπα οικοδομικά στοιχεία του συγκροτήματος.

• το Βουτυροκομείο (108 τ.μ.): Το κτήριο κτίσθηκε μεταξύ του 1895 και 1898 και είναι το παλαιότερο σωζόμενο βουτυροκομείο στον ελλαδικό χώρο. Ιδιαίτερο στοιχείο αποτελούν οι επικλινείς στέγες του και η εμφανής λιθοδομή από ημιλαξευτούς λίθους πολυγωνικής διατομής που τονίζεται με το προεξέχον αρμολόγημα. Η κατάστασή του κρίνεται κακή με τη στέγη να έχει υποστεί τμηματικές καθιζήσεις που επιτρέπουν την είσοδο των βρόχινων υδάτων στο εσωτερικό του κτηρίου, στον ξύλινο φορέα της στέγης και στην τοιχοποιία.

• η οικία Αρχικηπουρού (153 τ.μ.): Είναι κατασκευασμένη κατά την δεκαετία του 1880. Από τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του κτηρίου ξεχωρίζουν οι μεταλλικοί ελκυστήρες, η διακοσμητική ζώνη από τσιμεντοκονίαμα, τα χαμηλωμένα τοξωτά ανοίγματα και οι έντονοι χρωματισμοί στο εσωτερικό του. Η στέγη έχει καταρρεύσει αφήνοντάς το εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες.

Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι απειλούνται με κατάρρευση και οι υπόλοιπες κατασκευές του κτήματος (τα τοξωτά γεφύρια, ο παλαιόπυργος, τα φυλάκια). Ακόμα συντήρησης και αποκατάστασης χρήζουν ο κήπος του ανακτόρου, τα ερείπια κατεστραμμένων κτηρίων, πηγές, δεξαμενές, κ.ά.

Το κείμενο είναι του :Φίλιππος Γεροντάκης, αρχιτέκτονας, MSc Ε.Μ.Π. «Προστασία μνημείων» και αναδημοσιευται απο το monumenta.org

Σήμερα , κάθε τετραγωνικό μέτρο γης στο κέντρο της Αθήνας αλλά και στις πολύ ακριβές του συνοικίες κοστίζει χρυσάφι. Αυτό , είναι το αποτέλεσμα της «τρελής» κούρσας των τιμών γης από τότε που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα της Ελλάδος. Σήμερα , υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να υπολογίσει κανείς την τρέχουσα αξία της γης σε κάθε γωνιά της πρωτεύουσας. Όμως , μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού είναι εκείνοι που έχουν στοιχεία για την αξία της γης πριν ενάμισι αιώνα. Το realestatenews.gr ανακάλυψε και κατέγραψε σημαντικές αγορές οικοπέδων στους πιο λαμπερούς δρόμους της Αθήνας πριν 150 χρόνια και τις παρουσιάζει:

Ηρώδου Αττικού

Σίγουρα είναι από τους πιο ακριβούς δρόμους της Αθήνας. Το 1856 πουλήθηκε ένα οικόπεδο 5.440 τετραγωνικών πήχεων στην τιμή 13.600 δραχμών δηλαδή περί τις 2,5 δραχμές το πήχυ.

Πολυτεχνείο

Την περίοδο της βαυαροκρατίας στην Ελλάδα , αγοράστηκε ένα τμήμα του οικοπέδου που βρίσκεται σήμερα το Πολυτεχνείο από βαυαρούς οι οποίοι πλήρωσαν το 1834 για την αγορά 65 ισπανικά τάληρα (1 ισπανικό τάλληλο=6 χρυσές δραχμές) .

Πλατεία Καρύκη

Το Μέγαρο Παρνασσού που βρίσκεται πίσω από την πλατεία Κλαυθμώνος είναι από τα γνωστά κτίρια  στην Αθήνα. Το οικόπεδο στο οποίο ανεγέρθηκε το κτίριο ήταν εμβαδού 1.103 τ.πήχεων και αγοράστηκε το 1890 προς 52 δραχμές ο πήχυς.

Πλ.Κλαυθμώνος

Το 1834, πουλήθηκε επι της πλατείας οικόπεδο ενός στρέμματος στην τιμή των 430 ισπανικών ταλλήρων . σημειώνεται ότι η ισοτιμία ήταν 1 ισπανικό τάλληλο=6 χρυσές δραχμές .

Μέγαρο Μαξίμου

Ναι, πρόκειται για το κτίριο που στεγάζει το πρωθυπουργικό γραφείο. Ο ιδιοκτήτης του, ο Μάξιμος, το 1955, το πούλησε στο Δημόσιο στην εξευτελιστική τιμή των 25.000 λιρών.

Θα μπορούσε κανείς να πεί ότι η Αθήνα πήρε δύο κληρονομιές από τους Ολυμπιακούς Αγώνες αφού κανείς δεν θα πρέπει να υποβαθμίζει την σημασία που είχαν για την πόλη οι αγώνες του ΄96. Σύμφωνα με ιστορικούς της εποχής οι Ολυμπιακοί Αγώνες τότε δημιούργησαν το κατάλληλο υπόβαθρο για να προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός των βασικών υποδομών της πόλης. Ουσιαστικά τα πρώτα απτά σημάδια της ανάγκης για την προσαρμογή της πόλης στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές άρχισαν να εμφανίζονται αμέσως μετά τους αγώνες.

Το 1896 έκανε την εμφανισή του στους αθηναϊκούς δρόμους (;) το πρώτο αυτοκίνητο. Ο ιδιοκτήτης το, ο Κ. Χριστομάνος, το είχε φέρει από την Γαλλία αλλά οι τεχνικές «ταλαιπωρίες» -και όχι μόνο- είχαν ως αποτέλεσμα το αυτοκίνητο να «ζήσει» μόλις τρία χρόνια. Σίγουρα όμως είχε πολύ καλύτερη τύχη από το ΙΧ ενός ομογενή από την Ρωσία το οποίο «επιβίωσε» μόλις λίγες μέρες. Το αυτοκίνητο όμως ήταν ο προπομπός μεγάλων αλλαγών σε όλο το δίκτυο των υποδομών. Η αρχή έγινε με την ηλεκτροδότηση της πόλης . Το 1902 ξεκινά τη λειτουργία του το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Νέο Φάληρο η παραγωγή ενέργειας του οποίου μπορούσε να καλύψει όχι μόνο τις οικιακές αλλά και τη ζήτηση από τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις μεταφοράς. Δύο χρόνια μετα ο μέχρι τότε ατμοκίνητος σιδηρόδρομος Αθήνα-Πειραιά μετατράπηκε σε ηλεκτροκίνητο ενώ απέκτησε και διπλή γραμμή. Περι το 1908 μάλιστα ξεκίνησε η γραμμή ηλεκτροκίνητου τραμ Ομόνοιας-Σταθμού Λαρίσσης με εισιτήριο 10 λεπτών.

Το 1900 η Αθήνα απέκτησε και ένα οδικό άξονα. Ηταν η λεωφόρος που συνεδεε το Φάληρο με την Αθήνα –η γνωστή ως Λεωφόρος Συγγρού-.Η έναρξης της λειτουργίας της όμως καθυστέρησε αρκετά χρόνια λόγω προβλημάτων με τις απαλλοτριώσεις των οικοπέδων που ήταν απαραίτητα για την κατασκευή της –η ιστορία επαναλήφθηκε μετα από ένα αιώνα με του σύγρχονους ολυμπιακούς-. Οι επενδύσεις στις μεταφορές ολοκληρώθηκαν με την ασφαλτόστρωση της πόλης της Αθήνας. Πρώτα ασφαλτοστρώθηκε η οδός Αιόλου και ακολούθησαν η Σταδίου, η πλατεία Ομονοίας , η Αθηνάς , Πανεπιστημίου και η Πλατεία Συντάγματος. Αν και δεν ακούσθηκαν γκρίνιες για κακοτεχνίες εντούτοις δημιουργήθηκε τεράστιο θόρυβος για το κόστος αφού το τίμημα των 20 φράγκων το τετραγωνικό που καταβλήθηκε στην αγγλική εταιρία που είχε αναλάβει την ασφαλτόστρωση της Αιόλου ήταν σημαντικά μεγαλύτερο από αυτό ζητήθηκε από την ανάδοχο των έργων της ασφαλτόστρωσης της Σταδίου (άλλη μία περίπτωση επανάληψης της ιστορίας). Σημαντικές ήταν όμως και οι επενδύσεις στις επικοινωνίες .

Το 1908 έγινε η εγκατάσταση στο ταχυδρομείο δύο τηλεφωνικών μηχανημάτων τα οποία μπορούσαν να εξυπηρετήσουν 1000 περίπου συνδρομητές. Αντίθετα τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης ήταν σε τραγική κατάσταση αφού το πανάρχαιο δίκτυο ύδρευσης και διανομής ήταν εκτεθειμένο όχι μόνο σε μικρόβια αλλά και σε… βατράχια. Περι το 1907 ένας Αθηναίος που κατοικούσε στο κέντρο της πρωτευουσας είδε να ξεπετάγονται από τη βρύση του σπιτιού του …25 βατράχια. Ακόμα μεγαλύτερα ήταν τα προβλήματα με την αποχέτευση το οποίο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο και οι οικοδομές της πρωτεύουσας εξυπηρετούντο από βόθρους, Αποτέλεσμα ήταν ο υδροφόρος ορίζοντας αλλά και το δίκτυο ύδρευσης να βρίσκεται συνεχώς όμηρος των μικροβίων .

Το πιο σημαντικό φαινόμενο που εμφανίζεται τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και επηρεάζει και κλιμακωτά μέσα στον χρόνο την εικόνα της πόλης είναι η γένεση και ανάπτυξη ενός νέου πρότυπου στον τομέα της οικοδομής: το πολυώροφο κτίριο κατοικιών, η λεγόμενη αστική πολυκατοικία. Τοποθετώντας το γενικότερο πλαίσιο μέσα από το οποίο αναδύθηκε το φαινόμενο της αθηναϊκής πολυκατοικίας, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε συνοπτικά τα εξής:

1. Η γενικότερη εμπόλεμη κατάσταση στα Βαλκάνια συρρικνώνει τις ελληνικές παροικίες και δημιουργεί ένα αναγκαστικό κύμα ομογενών προσφύγων που κατακλύζει τον ελλαδικό χώρο και, μοιραία, την πρωτεύουσα. Το γεγονός αυτό κορυφώνεται με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

2. Η οικονομική αστάθεια που χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή δημιουργεί μια γενικότερη ανασφάλεια, αποτρέποντας από την τοποθέτηση χρημάτων σε παραγωγικούς τομείς και στρέφοντας τους επενδυτές στην οικοδομή, τομέα που στη συγκεκριμένη συγκυρία θεωρείται ασφαλής για επικερδή τοποθέτηση κεφαλαίων.

3. Η εισαγωγή του οπλισμένου σκυροδέματος και η σταδιακή γενίκευση της εφαρμογής του στον ευρύτερο τομέα των κατασκευών διευκόλυνε και προώθησε σταθερά την κατασκευή πολυώροφων κτηρίων.

4. Τέλος, πρέπει να αναφερθούμε στο κλίμα ανάδειξης νέων ιδεολογικών τάσεων και κινημάτων που εκφράζονται και στον χώρο της τέχνης. Έτσι, στην αρχιτεκτονική διαπιστώνεται μια σταδιακή τάση απομάκρυνσης από τον ακαδημαϊσμό, ενώ οι αρχές του μοντέρνου κινήματος αρχίζουν να διαφαίνονται και σταδιακά κερδίζουν έδαφος. Εξετάζοντας τη διαδικασία παραγωγής και εξέλιξης της αθηναϊκής πολυκατοικίας και της αναπόφευκτης επίδρασης στην εικόνα της πόλης που αυτή συνεπάγεται, διακρίνουμε σαφώς τις εξής περιόδους:

α) Τριακονταετία 1900-1929: Πολυώροφα κτήρια κατοικίας εμφανίζονται σποραδικά στην πόλη (ενδεικτικά αναφέρονται ότι μέχρι το τέλος της περιόδου 1900-1919 κτίζονται μόνον 69 κτήρια). Το φαινόμενο της επιστροφής των ομογενών βρίσκεται σε ανάπτυξη και η τεχνολογία της κατασκευής χρησιμοποιεί ακόμα παραδοσιακές μεθόδους. Η πρωτοβουλία της ανέγερσης αφορά έναν ιδιοκτήτη παραγωγό και επικαρπωτή (τα λεγόμενα «αφεντάδικα»). Από την άποψη της τυπολογίας, στην κάτοψη παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με τις κατοικίες της προηγούμενης περιόδου.

β) Περίοδος 1929-1940: Το 1929 θεωρείται χρονιά-σταθμός για την εξέλιξη της αστικής πολυκατοικίας. Δύο σημαντικά γεγονότα δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό αυτό:

1. Θεσπίζεται ο Ν. 3741/29 ο οποίος προωθεί τον θεσμό της οριζόντιας ιδιοκτησίας. Έτσι εμφανίζονται οι πρώτοι κάτοχοι διαμερισμάτων με δικαιώματα συνιδιοκτησίας επί του συνολικού οικοπέδου (και εδώ επισημαίνουμε την ειδοποιό διαφορά από την προηγούμενη περίοδο όπου υπήρχε ένας ιδιοκτήτης για το σύνολο της οικοδομής). Το γεγονός αυτό επιδρά σημαντικά και στη μορφολογία των κατασκευών (εισάγεται μια αυστηρή τυποποίηση στην τυπολογία των ορόφων. Η τυποποίηση αυτή εμφανίζεται και στις όψεις).

2. Μπαίνει σε ισχύ ο πρώτος Οικοδομικός Κανονισμός του Κράτους (ΓΟΚ 29). Εισάγονται οι πρώτοι γενικοί κανόνες που διέπουν την κατασκευή και οι πρώτες δεσμεύσεις που ενισχύουν την τυποποίησή της. Παράλληλα, αρχίζει να διαφαίνεται το καθεστώς της αντιπαροχής, όπου ο εργολάβος χρηματοδοτεί την κατασκευή εξ ολοκλήρου, παραχωρώντας ένα ποσοστό της οικοδομής στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου. Το γεγονός αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό για την εξέλιξη της ποιότητας των οικοδομών, αφού με τον τρόπο αυτό εισάγεται παράλληλα ο λεγόμενος χρυσούς κανόνας των εργολάβων:

- Ελαχιστοποίηση του κόστους (άρα της ποιότητας)

- Μεγιστοποίηση του κέρδους (που συνοδεύεται από τον εκφυλισμό της οικοδομής).