του

Παρατηρητή

Αν διαβάσει κανείς τη ελληνική ιστορία θα διαπιστώσει ότι η χώρα έχει πέσει πολλές φορές θύμα της «διεθνούς» των τοκογλύφων. Ελληνες και ξένοι κερδοσκόποι, αφού κέρδισαν ιλιγγιώδη ποσά από το ελληνικό χρέος στην συνέχεια οδηγούσαν τη χώρα σε οικονομικό αδιέξοδο και σε πιστωτικό αποκλεισμό. Εκτιμάται ότι η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της σύγχρονης εποχής ήταν σε πιστωτική καραντίνα για περίπου 90 χρόνια

Η πρώτη καταγεγραμμένη αθέτηση πληρωμών χρέους στην ελληνική ιστορία συνέβη στον τέταρτο αιώνα π.Χ., όταν 13 πόλεις –κράτη πήραν δάνειο από το Ναό της Δήλου. Οι περισσότεροι από τους οφειλέτες δεν πλήρωσαν . Συνολικά εκτιμάται ότι δεν εξοφλήθηκε το 80% των υποχρεώσεων.

Στην σύγχρονη ελληνική ιστορία , το πρώτο επεισόδιο αθέτησης της υποχρέωσης πληρωμής χρέους συνέβη κατά την περίοδο του πολέμου ανεξαρτησίας, και το τελευταίο ήταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλη Ύφεση στις αρχές του 1930. Το 1824 , η κυβέρνηση της επαναστατημένης Ελλάδας προσπάθησε να κλείσει ένα δάνειο £ 472.000 από το Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Το ποσό υπερκαλύφθηκε καθώς οι αγοραστές ήταν υποχρεωμένοι να καταθέσουν μόνο το 10% της τιμής αγοράς με την υπόσχεση να καταβάλουν το υπόλοιπο την πάροδο του χρόνου. Ένα πρόσθετο δάνειο των £ 1.100.000 κλείστηκε το 1825. Το ατυχές γεγονός για τα δύο αυτά δάνεια ήταν ότι οι κερδοσκόποι και οι μεσάζοντες στο Λονδίνο «εφαγαν» τα λεφτά πριν ακόμα φτάσουν στην Ελλάδα Οι τόκοι δεν καταβλήθηκαν ποτέ στους κατόχους ομολόγων και η αξία τους έπεσε κατακόρυφα και έφτασε να είναι ένα κλάσμα του ονομαστικής αξίας. Το 1878 , καθώς οι τόκοι έτρεχαν η Ελλάδα τα δάνεια αυτά είχαν φτάσει στο ιλλιγιώδες ποσό των 10.000.000 λιρών.

Το 1832, εκδόθηκε ένα άλλο δάνειο, ύψους 60.000.000 δραχμών. Το δάνειο που οργάνωσε η γαλλική, ρωσική κυβέρνηση προορίζονταν για οικοδόμηση του ελληνικού κράτους. Παρόλα αυτά τα κεφάλαια σπαταλήθηκαν για την τη συντήρηση του Όθωνα. Η Ελλάδα εξυπηρετούσε το δάνειο μέχρι το 1843, όταν η τότε κυβέρνηση σταμάτησε τις πληρωμές. Μετά από αυτό , η Ελλάδα ήταν αποκλεισμένη από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές για δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου , η κυβέρνηση δανειζόνταν μέσω της Εθνικής Τραπέζης η οποία παρείχε κεφάλαια με επιτόκια που ήταν δύο φορές υψηλότερα απο το διεθνές επιτόκιο δανεισμού.

Μετά η ελληνική κυβέρνηση άρχισε να εξυπηρετεί της δανειακές της υποχρεώσεις και το 1878, η παγκόσμια κεφαλαιαγορά άνοιξε και πάλι για την Ελλάδα και, οι δανειστές ήταν ιδιαίτερα πρόθυμοι να της παρέχουν κεφάλαια. Ο δανεισμός αυξήθηκε σε μη βιώσιμα επίπεδα και η κυβέρνηση ανέστειλε τις πληρωμές του εξωτερικού χρέους το 1893. Το 1898, η εξωτερική πίεση οδήγησε την Ελλάδα να αποδεχθεί τη δημιουργία της Διεθνούς Επιτροπής για την ελληνική διαχείριση του χρέους. Η επιτροπή αυτή παρακολουθούσε την οικονομική πολιτική της χώρας, καθώς και τα συστήματα συλλογής και διαχείρισης των φορολογικών εσόδων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, πολλές χώρες δήλωσαν αδυναμία πληρωμής των υποχρεώσεων που απέρεαν από τα κρατικά ομόλογα χρέους που είχαν εκδόσει . Αυτό ήταν απότοκο της μεγάλης ύφεσης του 1929. Μία από τις χώρες αυτές ήταν και η Ελλάδα η οποία το 1932 σταμάτησε να εξυπηρετεί το εξωτερικό της χρεος και μπήκε σε χρηματοοικονομική «καραντίνα» από τις διεθνείς χρηματαγορές. Η καραντίνα διήρκεσε μέχρι το 1964

Δεν είναι λίγοι που αναρωτιούνται τι πρέπει να γίνει για να ανατραπεί η σημερινή ζοφερή κατάσταση της αγοράς ακινήτων . Οι περισσότεροι συνδέουν την σημερινή κατάσταση με την πολιτική των τραπεζών να περιορίσουν στο ελάχιστο τις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι η απάντηση στο ερώτημα κρύβεται στην ψυχολογία που έχει επικρατήσεις στην αγορά και η οποία υπαγορεύει στους υποψήφιους αγοραστές να τηρούν στάση αναμονής προσδοκώντας χαμηλότερες τιμές και χαμηλότερο κόστος χρήματος. Υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν ότι το πρόβλημα της αγοράς είναι πρόβλημα ρευστότητας , αφού σε περιόδους οικονομικής κρίσης η διακράτηση ρευστότητας περιορίζει στο ελάχιστο την ανασφάλεια που προέρχεται είτε από την προοπτική της ανεργίας είτε ακόμα και από το φυσιολογικό ενδεχόμενο της ταμειακής ρευστότητας που ήδη προβληματίζει εκατοντάδες χιλιάδες επαγγελματίες και επιχειρηματίες. Όλες αυτές οι απόψεις είναι σωστές αλλά είναι συστατικά του προβλήματος το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνειδητή προσπάθεια της Κυβέρνησης να ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙ την αγορά ακινήτων. Και αυτό το επιτυγχάνει με δύο τρόπους: Την υπερφορολόγηση και την έλλειψη πολιτικών στήριξης.

Ακόμα και στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Ομπάμα προσπαθεί με κάθε τρόπο να τονώσει την αγορά κατοικίας,  την ίδια στιγμή που ο κ. Παπανδρέου κάνει ότι μπορεί για να την εξαφανίσει. Προφανώς , δεν θυμόνταν ότι ο πατέρας του πριν από 25 εφάρμοσε μία πολιτική που συνίστατο σε ένα συνδυασμό φορολογικών και πιστωτικών πρωτοβουλιών που συνδύαζε την παροχή φορολογικών κινήτρων για την απόκτηση κατοικίας αλλά και την ευκολότερη και φτηνότερη χρηματοδότηση της αγοράς κατοικίας από συγκεκριμένες ομάδες υποψήφιων αγοραστών . Αυτό είχε ως συνέπεια όχι μόνο την αναθέρμανση της αγοράς αλλά και την θεαματική αύξηση των επενδύσεων σε ακίνητα και κατασκευές . Τότε , για μία ακόμα φορά η οικοδομή μετατράπηκε σε ατμομηχανή της οικονομίας που «παρέσυρε» όχι μόνο την ίδια αλλά και δεκάδες κλάδους της βιομηχανίας και του εμπορίου. Το σίγουρο είναι ότι τουλάχιστον μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει ενδείξεις ότι μελετάται ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αντίθετα , όλα δείχνουν ότι η οικοδομή και η αγορά ακινήτων κινούνται σχεδόν έρμαια της κρίσης.

Και όμως η κατάσταση ενδεχομένως να ήταν πολύ διαφορετική αν διαφαίνονταν μία σαφής βούληση να στηριχτεί η οικοδομή αντιμετωπίζοντας τα καίρια προβλήματα που εμποδίζουν την ανάκαμψη της. Το πρώτο αφορά στην διοχέτευση ρευστότητας σε αυτή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αφενός με το άνοιγμα της τραπεζικής χρηματοδότησης και αφετέρου με την «αποκάλυψη» κεφαλαίων τα οποία υπάρχουν και τα οποία εξακολουθούν να παραμένουν επιμελώς κρυμμένα και αφετέρου με την παροχή κινήτρων για την χρηματοδότηση επιλεγμένων κατηγοριών υποψήφιων αγοραστών. Αν οι δύο αυτές επιλογές συνδυάζονταν με την διαμόρφωση ενός σταθερού και απλού φορολογικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει για κάποιο χρονικό διάστημα την ηρεμία που προσφέρει η σιγουριά της ασφάλειας για το αύριο τότε το δίχως άλλο θα εμφανίζονταν πολλοί περισσότεροι αγοραστές σε σχέση με αυτούς που υπάρχουν σήμερα.

Όσοι έχουν ακόμα και στοιχειώδεις γνώσεις οικονομίας δεν θα πρέπει να έχουν απορίες για το μίγμα της οικονομικής πολιτικής. Η ανάγκη περιορισμού των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι επιτακτική. Το ερώτημα είναι αν αυτό θα εξακολουθήσεις να γίνεται με τη υπερφορολόγηση ή με την μεγέθυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Αν και το δίλημμα αυτό δεν είναι ούτε νεόφερτο ούτε ελληνικό προνόμιο εν τούτοις για την ελληνική οικονομία του σήμερα είναι πιεστικό. Η απάντηση θα πρέπει να δοθεί άμεσα καθώς τα χρονικά περιθώρια είναι πιεστικά .

Η συνταγή της υπερφορολόγησης είναι γνωστή τόσο ως προς τις μεθόδους όσο και ως προς τα αποτελέσματα. Ακόμα και εκείνοι που δεν είναι βαθείς γνώστες της ιστορίας γνωρίζουν τα αποτελέσματα που είχε η συγκεκριμένη οικονομική πολιτική ήδη από το 19ο αιώνα όταν οι γάλλοι μονάρχες τις παραμονές της γαλλικής επανάστασης προσπάθησαν με τον τρόπο αυτό να λύσουν τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η γαλλική οικονομία χωρίς όμως να θίξουν τα δικά τους στενά οικονομικά συμφέροντα. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι πίσω από την προηγούμενη επισήμανση ο γράφων υπονοεί την προοπτική βίαιων συγκρούσεων που αποσταθεροποιήσουν το σύστημα. Το σίγουρο όμως είναι ότι η υπερφορολόγηση σε μία κοινωνία που βρίσκεται στα όρια αντοχής της προκαλεί αναταράξεις και ανακατατάξεις τόσο στην οικονομική όσο και στην κοινωνική δομή της. Και αυτό ίσως μεσοπρόθεσμα θα έχει συνέπειες που ούτε και οι εισηγητές της πολιτικής αυτής θα ήθελαν να ζήσουν. ¨Άλλωστε είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η υπερφορολόγηση πλήττει κυρίως τις ασθενέστερες οικονομικά και κοινωνικά μονάδες και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ανακατανομές του πλούτου υπέρ των ισχυρών. Ήδη μάλιστα τα φαινόμενα συγκέντρωσης στην ελληνική οικονομία πληθαίνουν ένα ποσοστό πάνω από το 70% της αγοράς μοιράζεται μεταξύ λιγοστών επιχειρήσεων που μετρούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Σε τελευταία ανάλυση ακόμα και στους πολιτικούς εμπνευστές αυτής της πολιτικής κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι αρεστό αλλά μπορεί να αποδειχθεί και επικίνδυνο ακόμα και για την ίδια την ύπαρξη τους.

Αντίθετα , η πολιτική της μεγέθυνσης μπορεί από κάποιους να θεωρείται ως «ρομαντική» και ανεφάρμοστη αλλά σίγουρα είναι ο μόνος δρόμος που εξασφαλίζει την ισορροπία του συστήματος. Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι η οικονομική κρίση της δεκαετίας του ΄20 τελικά ξεπεράσθηκε με την εφαρμογή επιτακτικής πολιτικής. Φυσικά από τότε μέχρι σήμερα έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας και πολλά έχουν αλλάξει. ¨Όμως τα διδάγματα αυτής της πολιτικής εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα. Ας δούμε τα αποτελέσματα αυτής μίας αυστηρής συσταλτικής οικονομικής πολιτικής στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Μία λέξη μόνο αρκεί. ΤΡΑΓΙΚΑ για την πλειοψηφία των πολιτών.

Η συνταγή  δεν είναι καινούργια. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην μακρινή Χιλή αμέσως μετά την ανατροπή του Αλλιέντε. Οι εμπνευστές, βρίσκονταν πολύ μακρύτερα, στο Σικάγο όπου λειτουργούσε η «σχολή του Σικάγου» με επικεφαλής τον Μίλτον Φρίντμαν, συνομιλητή του Πινοσετ. Το πρόγραμμα κλήθηκαν να εφαρμόσουν , Χιλιανοί οικονομολόγοι που είχαν εκπαιδευτεί στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου από την ομάδα του Φρίντμαν με υποτροφίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ αλλά και ιδρυμάτων όπως το ίδρυμα Φορντ. Το πρώτο πακέτο ήταν η ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων, άρση των μέτρων προστασίας της χιλιάνικης βιομηχανίας , περικοπή των δημόσιων δαπανών κατά 10% και άρση του ελέγχου των τιμών σε καταναλωτικά προϊόντα. Αποτέλεσμα; Ένα χρόνο αργότερα ο πληθωρισμός άγγιξε το 375% , η ανεργία έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ (20% )και εκατοντάδες χιλιάδες χιλιάνικες οικογένειες ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας. Η μεσαία τάξη , άρχισε να συρρικνώνεται . Ακόμα και οι βιομήχανοι και οι κατασκευαστές διατύπωναν την πλήρη αντίθεση τους στην ακολουθούμενη πολιτική .

Το Μάρτιο του 1975, ο Φρίντμαν επισκέφτηκε την Χιλή , προσκαλεσμένος από μία μεγάλη τράπεζα. Προσπάθησε λοιπόν να πείσει, για την ανάγκη να συνεχιστεί το πείραμα της ελεύθερης αγοράς και μερικούς μήνες αργότερα , ο Πινοσετ και ο Σέρχιο δε Κάστρο, υπουργός Οικονομίας, περιέκοψαν τις δημόσιες δαπάνες κατά 27%. Ιδιωτικοποίησαν 500 κρατικές επιχειρήσεις , ενώ στον ιδιωτικό τομέα χάθηκαν 177.000 θέσεις εργασίας .

Για να γίνουμε σαφείς δύο χρόνια μετά την εφαρμογή της συγκεκριμένης πολιτικής , το 74% του μισθού ενός δημοσίου υπαλλήλου διοχετεύονταν μόνο στην αγορά ψωμιού ενώ το 1973 το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 17%. Επίσης το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα αντικαταστάθηκε από κουπόνια φοίτησης σε ιδιωτικά πανεπιστήμια . Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης ιδιωτικοποιήθηκε . Το χρέος πήρε εκρηκτικές διαστάσεις , ο υπερπληθωρισμός έγινε καθεστώς και η ανεργία έφτασε στο 30%. Μέχρι το 1988 , το 45% ζούσε κάτω από τα όρια της φτώχειας , ενώ το 10% των πλουσιότερων Χιλιανών είδε τον πλούτο τους να αυξάνεται κατά 83%.