Η νέα φούσκα;

Η «Αττικη Ριβιέρα» θα ήταν απλώς ένα βήμα στην τσιμεντοποίηση του Σαρωνικού, αν δεν αποτελούσε έναν πολύ σοβαρό κίνδυνο για την ελληνική οικονομία. Και αυτό γιατί το μόνο που δεν χρειάζεται μία οικονομία στην οποία μόλις έχει εκραγεί η φούσκα του δημόσιου χρέους είναι να δημιουργήσει και μία στεγαστική φούσκα, που πολύ γρήγορα θα σκάσει υπό το βάρος του ιδιωτικού χρέους. Η αγορά γης (το περίφημο real estate) έχει αποτελέσει τον πυρήνα χρηματοπιστωτικών κρίσεων κατ’εξακολούθηση στην οικονομική ιστορία. Ο ίδιος ο David Harvey στο Αίνιγμα του Κεφαλαίου ισχυρίζεται ότι πίσω κάθε χρηματοπιστωτική κατάρρευση υποβόσκει μία κατάρρευση στην αγορά γης. Η περίπτωση των ΗΠΑ και των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου (subprime loans) είναι χαρακτηριστική. Ήδη οι οικονομολόγοι θεωρούν ως μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία της Κίνας την υπερεπένδυση σε ακίνητη περιουσία και την οικοδόμηση ολόκληρων πόλεων (αντίστοιχων της δικιάς μας σχεδιαζόμενης «Ριβιέρας») που όμως παραμένουν απούλητες. Το ίδιο όμως ισχύει σήμερα και στην περίπτωση της Ισπανίας, όπου τα φαραωνικά σχέδια της πολιτείας σε συνδυασμό με την απληστία του τραπεζικού συστήματος έχουν οδηγήσει στην κατάρρευση της αγοράς γης που με τη σειρά της έχει προκαλέσει τη σημερινή τραπεζική κρίση στην χώρα. Τί σχέση έχουν τα παραπάνω με τα όνειρα του Σαμαρά και του Στουρνάρα για «Αττική Ριβιέρα»;

Η συγκυβέρνηση οραματίζεται έναν κατασκευαστικό οργασμό στην ευρύτερη περιοχή της ακτής, που θα περιλαμβάνει ξενοδοχεία, καζίνο, μαρίνες, πολυτελείς κατοικίες, γραφεία και εμπορικά κέντρα. Οι ήδη υψηλές αγοραίες αξίες της παραλιακής, σύμφωνα με το σχέδιο, θα αυξηθούν σημαντικά μέσω της υλοποίησης του σχεδίου. Οι κατασκευαστικές εταιρίες που θα αναλάβουν την «αξιοποίηση» θα χρειαστούν ρευστότητα από τράπεζες είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό με την μορφή του δανεισμού. Έστω λοιπόν ότι περνάει ένα χρονικό διάστημα και υλοποιείται η οικοδομική ανάπτυξη της «Αττικής Ριβιέρας». Τότε είναι που θα τεθεί το ερώτημα, ποιος πρόκειται να χρησιμοποιήσει όλα τα παραπάνω. Σε συνθήκες ύφεσης, που αν συνεχιστούν αυτές οι πολιτικές δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να αντιστραφεί, η ζήτηση για τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις θα παραμείνει υποτυπώδης. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί πως θα επενδύσουν οι ξένοι και ειδικά αυτοί που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, όπως οι Άραβες. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, ο επενδυτής δεν μπορεί να μην ενδιαφέρεται για το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς, αφού δεν θα μπορεί να βγάλει κέρδος από τέτοιες επενδύσεις βασισμένος μόνο σε στην ξένη αγορά. Οι συνθήκες συρρίκνωσης της ελληνικής οικονομίας, που συμπαρασύρουν εισοδήματα όλων των ειδών, δεν μπορούν να καταστήσουν τις επενδύσεις αυτές ελκυστικές. Και το πιο πιθανό σενάριο είναι η επανάληψη της «ισπανικής περίπτωσης», όπου δηλαδή τεράστια κτήρια ποικίλης χρήσης παραμένουν αδιάθετα αφότου κατασκευάστηκαν, περιμένοντας κάποιον να τα αξιοποίησει. Μόνο που μέχρι να αξιοποιηθούν, οδηγήθηκαν σε κατάρρευση οι τιμές των ακινήτων, που συμπαρέσυραν τις κατασκευαστικές εταιρίες, οι οποίες με τη σειρά τους χρεοκόπησαν ολόκληρο τον ισπανικό τραπεζικό τομέα. χα